ادیان در پاسخ نیاز انسان به نجات پدید آمده‌اند
یک پژوهشگر دکتری ادیان گفت: ادیان در پاسخ به نیاز انسان به نجات پدید آمده‌اند و در واقع انسان در رابطه با گذشت زمان، می‌خواهد همواره وجود داشته باشد و از نابودی نجات یابد.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، یاسر آئین، پژوهشگر دکتری ادیان، در نشست «نجات انسان و دین‌نهادی» از سری نشست‌های «ادیان در خدمت انسان»، که امروز 16 خردادماه، به همت مرکز فعالیت‌های قرآنی سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، در محل سازمان جهاددانشگاهی استان برگزار شد، اظهار کرد: طبق دریافت‌های جامعه‌شناختی، در درجه اول به چیزی اشاره داریم که برساختی انسانی است، یعنی به یک فرآورده بشری که حاصل تفکر و اراده انسان است اشاره می‌کنیم. ویژگی دوم نهاد به چیزی بیرون از انسان اشاره دارد، یعنی یک بعد عینی و ملموس را شامل می‌شود و ویژگی سوم نهاد همان موقعیت مرزی پدیده‌ها است و یعنی عنصری هویت‌بخش دارند و یکی از عمده‌ترین کارکردهای نهاد همان تعیین مرزگذاری با دیگران و طرح مسئله دیگری است.
آئین تصریح کرد: وقتی از زاویه دین‌پژوهی به مسئله دین می‌پنداریم، با موضوع امر مقدس روبه‌رو هستیم. دین‌پژوهان از یک الی دو قرن پیش و دین‌پژوهان کلاسیک از زمان وِبِر و متفکرانی که در مورد امر مقدس سخن می‌گویند اساساً ویژگی امر مقدس را تمایز محدوده‌ای از دیگر محدوده‌های زندگی بشری ذکر کرده‌اند.
این پژوهشگر دکتری ادیان ادامه داد: در واقع امر مقدس امری است که جدا فرض شده و از حوزه متعارف و متعادل زندگی جدا انگاشته شده است. این امر مقدس خود را در مکان‌ها، شخصیت‌ها، اشیاء و زمان‌ها و ... نشان می‌دهد. لذا وقتی از امر مقدس صحبت می‌شود این مرز گذاری مورد تأکید است. امر مقدس می‌تواند خود را در آموزه‌های مقدس، انسان مقدس مانند بنیان‌گذاران دین، زمان مقدس مانند اعیاد و مکان مقدس همچون معبدها و مقبره‌های دینی، نشان دهد.
آئین در مورد آموزه‌های مقدس اظهار کرد: عمدتاً در خصوص کلماتی که در ادیان به کار می‌رود به تفاوت ایمان و عقیده برخورد کرده‌ایم. ایمان که همان احساس کلی برگشودگی عالم در نظر گرفته می‌شود و عقیده هم به نوعی اعتقاد و باور مرزبندی شده است، تفاوتی که در اینجا به وجود می‌آید این است که معمولاً بعد از شکل‌گیری دین جدید، باور و اعتقاد موجه و غیر موجه ساخته می‌شود. برای تمایز دادن بین باورهای موجه و غیر موجه و میان ایمان مورد قبول جامعه دینی و ایمان غیر قابل پذیرش در جامعه، مرزبندی‌هایی به وجود می‌آوریم که به آنها آموزه‌های دینی اطلاق می‌شود.
این پژوهشگر دکتری ادیان بیان کرد: بر خلاف ایمان که احساسی مشترک و درونی است، اعتقاد یا باور اشاره به نهادی مفهومی و برساخت انسانی دارد و در واقع از طریق برساخت اعتقادی بین باورهای راستین و غیر راستین مرز می‌گذاریم. ادیان در پاسخ به نیاز انسان به نجات پدید آمده‌اند. در واقع انسان در رابطه با گذشت زمان، می‌خواهد همواره وجود داشته باشد و از نابودی نجات یابد. امر مقدس با جدا انگاری دامنه‌ای خاص از دامنه‌های دیگر واقعیت، به تنهایی به بحث نجات دامن می‌زند.
آئین افزود: امر مقدس دایره‌ای که حضور در آن باعث اطمینان، آرامش و نجات ما می‌شود را از دیگر فرایند‌ها جداسازی می‌کند. اینکه در مکان مقدس انسان احساس خوشایند و اطمینان دارد از کارکردهای امر مقدس است.
این پژوهشگر دکتری ادیان گفت: از زاویه دین‌پژوهی، دین به دو قسمت تقسیم می‌شود، قسمتی اسطوره و قسمتی مناسک و اعمال است. هر دو بعد دین به دنبال تقدس‌بخشی در مکان و زمان هستند. اسطوره‌ها در مورد زمانی صحبت می‌کنند که با زمان تاریخی تفاوت دارد. فیلسوفان یونانی اسطوره را در جایگاهی می‌دانستند که تعقل در آن صورت نمی‌گیرد، اما چشم‌پوشی از آن ممکن نیست. به همین علت مهمترین اسطوره‌ها، اسطوره‌های آفرینش هستند.
وی اظهار کرد: ادیان از طریق وضع مناسک کارکردهایی را به انسان می‌گوید که متفاوت با وضع عادی زندگی انسان‌ها است. دین به وسیله مناسک می‌خواهد زندگی عادی انسان‌ها را به سمت زندگی تعالی هدایت کند. دین نهادی است که اساساً مقابل دین غیر نهادی قرار می‌گیرد، اولین موضوعی که در دین نهادی مورد اهمیت است، اعتقادات می‌باشد، زیرا اعتقادات مشخص نشان‌دهنده مسلمان بودن و اهل نجات بودن فرد است. در عالم اسلام تقابل دین نهادی و غیر نهادی را در گفت‌وگوی فقیه و صوفی می‌توانیم شناسایی کنیم.
این پژوهشگر دکتری ادیان گفت: در دین‌نهادی با سلسله مراتبی روبه‌رو هستیم که از خدا و فرشتگان آغاز می‌شود و به برگزیدگان و قدیسین می‌رسد و به ترتیب مراتب پایین می‌آیند. همچنین قسمتی از کفار و بی‌دین‌ها پایین هرم سلسله مراتب جای می‌گیرند. در دین غیرنهادی عمدتاً بر اشتراک انسانیت در برابری، برادری و ایمان تأکید می‌شود.
وی تصریح کرد: دین‌نهادی در دوره پس از استقرار ادیان به وجود می‌آید. گرچه بنا بوده است که ادیان موجب نجات و رفع ابهام انسان‌ها شوند، اما در مواقعی خود دین در مسیر بحران دینی قرار می‌گیرد. بنیان‌گذاران ادیان اساساً مصلحین دینی بوده‌اند و نقطه شروع آنها از ابتدای خلقتشان نبوده است، بلکه آنها از بحران دین‌شناختی عظمت خود را آغاز کرده‌اند. نجات از دین‌نهادی مسئله‌ای بسیار کهن و بنیادی در رابطه با دین است. همچنین نجات، کانون پیام ادیان است.
آئین با اشاره به داستانی در خصوص علت امتحان مؤمنان از جانب خداوند افزود: در کتاب ایوب که بخشی از کتاب مقدس عبری است، پاسخ‌های نهادی و نجات‌بخشی در مورد این مسئله بیان شده است، همچنین کتاب پاسخ به ایوب نوشته یونگ، تقابل این دو دسته پاسخ را در مقابل هم به نمایش گذاشته است.
انتهای پیام
