عوامل محقق نشدن وصیت پیامبر(ص) در خصوص غدیر

محمود مهدوی دامغانی، قرآن‌پژوه و مترجم قرآن، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، ضمن عرض تهنیت عید سعید غدیر، در خصوص عوامل و شرایطی که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص)، باعث محقق نشدن، وصیت ایشان شد، اظهار کرد: پاسخ به این امر تا حدودی دشوار است، به همین علت تنها با استفاده از آیات قرآن، در این امر سخن می‌گویم. با کمال اندوه و تاسف داستان جامعه‌ مدینه در سال‌های پایانی زندگی حضرت محمد(ص)، به قدری غم‌‌فضا است که باید گفته شود:
دوستان شرح پریشانی من گوش کنید/ بهتر آن است که این قصه فراموش کنید

این مترجم قرآن بیان کرد: ایمان، غیر از اسلام و اسلام بسیار آسان است، اما اسلام برای کسانی که حقیقت این دین را درک نکرده‌اند، آسان نیست. بزرگمردی چون حافظ می‌گوید:
گر مسلمانی از این است که حافظ دارد/ وای اگر از پس امروز بود، فردایی

وی تصریح کرد: بدون هیچ تردیدی سوره مبارکه «جمعه»، که از سوره‌های مدنی است، که در زمان خواندن نماز جمعه، به پیامبر اکرم(ص) نازل شده است. در آیه آخر سوره «جمعه»، خداوند می‌گوید: «وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَتَرَكُوكَ قَائِمًا قُلْ مَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ؛ چون داد و ستد يا سرگرمی ببينند به سوى آن روى‏‌آور مى‌‏شوند و تو را در حالى كه ايستاده‏‌اى ترک مى‌كنند. بگو آنچه نزد خداست از سرگرمى و از داد و ستد بهتر است و خدا بهترين روزى‌دهندگان است.»

مهدوی دامغانی در خصوص آیه آخر سوره «جمعه» افزود: بسیار درد‌انگیز است که چنین وجود مبارکی در سال‌های آخر اقامت در مدینه بدین‌گونه باشد که در نماز جمعه، عده‌ای او را ترک کنند. تمامی این اوامر در صورتی است که خداوند در آیات ابتدایی همین سوره، می‌فرماید: «و چون نماز گزارده شد در [روى] زمين پراكنده گرديد و فضل خدا را جويا شويد و خدا را بسيار ياد كنيد باشد كه شما رستگار گرديد.»

این قرآن پژوه ابراز کرد: دومین مورد این است که مسلمانان مقیم در مدینه، در سال ششم هجرت، چنان بی‌شرمانه در جنگ سخن می‌گفتند که طبق آیه ۷ سوره «منافقون» خداوند می‌فرماید: «هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لَا تُنْفِقُوا عَلَىٰ مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّىٰ يَنْفَضُّوا ۗ وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَٰكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَفْقَهُونَ؛ اگر به مدینه بازگردیم، مسلماً آنکه عزیزتر است [یعنی عبدالله بن ابی سلول، رئیس منافقان] آن را که خوارتر است [یعنی پیامبر که هنوز به پندار آنان تمکن لازم را به دست نیاورده] از آنجا بیرون می کند. در حالی که عزت و اقتدار برای خدا و پیامبر او و مؤمنان است، ولی منافقان [به این حقیقت] معرفت و آگاهی ندارند.»

وی اظهار کرد: در آیه ۱۷ سوره «حجرات»، خداوند به پیامبر می‌فرمایند: «يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا ۖ قُلْ لَا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلَامَكُمْ ۖ بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَدَاكُمْ لِلْإِيمَانِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ؛ از اینکه اسلام آورده اند بر تو منت می گذارند؛ بگو: اگر [در ادعای مؤمن بودن] راستگویید، بر من از اسلام آوردن خود منت نگذارید، بلکه خداست که با هدایت شما به ایمان بر شما منت دارد.»

مهدوی دامغانی طبق آیه ۹ سوره «جمعه» که خداوند می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَىٰ ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ۚ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَه»، تشریح کرد: در این آیه، اوضاع و احوال مدینه به گونه‌ای بیان می‌شود که احتمال بروز جنگ داخلی مطرح می‌شود و خداوند می‌فرماید: «و اگر دو گروه از مؤمنان با یکدیگر بجنگند میان آنها صلح و آشتی برقرار کنید، و اگر یکی از آن دو گروه بر دیگری تجاوز کند، با آن گروهی که تجاوز می کند، بجنگید تا به حکم خدا باز گردد. پس اگر بازگشت، میانشان به عدالت و انصاف، صلح و آشتی برقرار کنید؛ و همواره دادگری را پیشه سازید که خدا دادگران را دوست دارد.»

این مترجم قرآن بیان کرد: خداوند در قسمت دیگر می‌فرماید: «این عرب‌ها که بر گرد تو هستند، می‌گویند ما ایمان اورده‌ایم؟ به ایشان بگو شما ایمان نیاورده‌اید بلکه به ناچار تسلیم شده‌اید.» تمامی این آیاتی که بیان کردم، برگرفته از سوره‌های مدنی قرآن هستند.

وی ادامه داد: انسان هرگاه به مدینه مشرف است و سوره «توبه» را تلاوت می‌کند، سخت از ساحت قدس نظری شرمسار می‌شود. زیرا قرآن رسماً در سوره «توبه» بیان می‌کند: «و بعضی از آن مردم منافق در (تقسیم) صدقات بر تو اعتراض و خرده‌گیری کنند، اگر به آنها از آن عطا شود رضایت داشته و اگر از آن چیزی به آنها داده نشود سخت خشمگین شوند.» طبق این آیه، ایمانی که آنقدر زود از بین برود یا به دست آید، ایمانی نیست که خداوند می‌فرماید.

مهدوی دامغانی افزود: جامعه مدینه هنگام رحلت حضرت محمد(ص)، به ویژه بعد از حجة‌الوداع که پیامبر اکرم(ص) در آن‌جا اعلام فرمودند که در سال دیگر همراه آنها نخواهند بود، منتظران رسیدن به قدرت دسته‌بندی‌ها را آغاز کردند و قواعدی که برای خود شأنی قائل بودند، متحد شدند تا اجازه ندهند این مقام و ولایت در خاندان حضرت محمد(ص) باقی بماند.

این قرآن‌پژوه تصریح کرد: در آن زمان رسماً در مدینه تقاضای مرگ برای پیغمبر انجام می‌گرفته است. همانطور که حضرت حافظ می‌گوید:
با مدعی مگویید اسرار عشق و مستی/ تا بی‌خبر بمیرد در درد خودپرستی. و اگر قرآن قرار است بر تکدر گروهی بیافزاید، بگذارید که بیافزاید.

وی گفت: آرزوداران رسیدن به قدرت در این زمان ساکت نماندند و در زمانی که حضرت محمد(ص) اراده می‌فرمایند و می‌گوید حالا که شما در این حال هستید، نامه‌ای بیاورید تا برای شما بنویسم، گروهی نابخرد و سفله سخن می‌گویند که رهایش کنید. در چنین شرایطی، صبر ۲۵ ساله‌ حضرت علی(ع)، بنیاد اسلامی را که پیامبر اکرم(ص) آغاز کرده بود، استحکام بخشید و صبر حضرت علی(ع) بود که اسلام را زنده و باقی نگه داشت. 

این مترجم قرآن در انتها درخواست و اظهار کرد: مردم عزیز، بیایید پیش از آنکه در سخن بگوییم پیرو حضرت علی(ع) هستیم، ضمن پذیرش شادباش‌های برادرانه‌ من، از همین امروز همت کنیم تا گاهی به سخنان حکمت‌آمیز امیرالمؤمنین(ع) پایبند شویم و عمل کنیم تا رستگار این جهانی و سرافراز آن جهانی باشیم.