مقصود از عفو پوشاندن گناه همراه با غفران است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز 27 اردیبهشت ماه، با موضوع «عفو و گذشت» برگزار شد، اظهار کرد: اساساً منطق اولیه اسلام در مراودات اجتماعی و روابط انسانی «مجازات به مثل» نیست و اگر بخواهیم جامعه به معنای واقعی جامعه اسلامی باشد و روح مهرورزی و اخوت اسلامی در آن حاکم گردد، نباید بدی را با بدی پاسخ دهیم.

وی ادامه داد: اسلام مردم را دعوت به عفو و گذشت می‌کند و در آیه ۴۰ سوره «شوری» می‌فرماید: «وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا ۖ فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِين؛ و انتقام بدی (مردم) به مانند آن بد رواست (نه بیشتر) و باز اگر کسی عفو کرده و (بین خود و خصم خود را به عفو) اصلاح نمود اجر او بر خداست، که خدا ستمکاران را هیچ دوست نمی‌دارد.» همچنین خداوند در آیه ۲۲ سوره «نور» فرموده است: «وَلَا يَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَالسَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۖ وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا ۗ أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ؛ و نباید صاحبان ثروت و نعمت از شما درباره خویشاوندان خود و در حق مسکینان و مهاجران راه خدا از بخشش و انفاق کوتاهی کنند، باید مؤمنان عفو و صفح پیشه کنند و از بدی‌ها درگذرند، آیا دوست نمی‌دارید که خدا هم در حق شما مغفرت فرماید؟ و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.»

انصاری گفت: بنابراین این آیات همان‌طور که خداوند از گناه بنده می‌گذرد و در برابر خطای بندگان مقابله به مثل نمی‌کند، از انسان‌ها هم انتظار می‌رود که با هم نوع خود همین‌گونه رفتار کنند و جواب بدی را با بدی ندهند. البته نباید گمان کرد که اسلام با مجازات مجرم مخالف است، زیرا ترک مجازات مجرمان در مواردی می‌تواند عوارض فردی و اجتماعی سنگینی در پی داشته باشد. مقصود از عفو در ارتباط با خداوند پوشاندن گناه نیست. پوشاندن معادل با غفران است و با صفت غفور حضرت حق مرتبط است. در هنگامهه عفو، حضرت حق نه‌تنها خطا و زشتی را ندیده می‌گیرد و می‌پوشاند‌، بلکه اثر آن را هم از میان برمی‌دارد.

صاحب تفسیر مشکاة ادامه داد: اصل اولیه در اسلام آن است که انسان نباید رفتار بد کسی را مقابله به مثل کند. زیرا خداوند در آیه ۶۳ سوره «فرقان» در قرآن کریم در وصف مؤمنان راستین می‌فرماید: «وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا؛ و بندگان خاص خدای رحمان آنان هستند که بر روی زمین به تواضع و فروتنی راه روند و هرگاه مردم جاهل به آنها خطاب کنند با سلامت نفس (و زبان خوش) جواب دهند.»

وی بیان کرد: اگر كسی به ما بدی كند، سخن ناروایی بگوید، تهمتی بزند یا غیبتی بكند، چهار راه اخلاقی پیش روی ما قرار دارد، راه اول این است كه برای رضای خدا پاسخش را ندهیم و بزرگوارانه از كنار او عبور كنیم و اگر شكایتی داریم نزد قانون ببریم. راه دوم این است كه نه‌تنها پاسخش را ندهیم، بلكه از او شكایت نیز نكنیم و از حقمان درگذریم. رفتار سوم این است كه او را قلباً ببخشیم و اگر با او برخورد كردیم، بدون یادآوری رفتار گذشته، با او به‌گونه‌ای رفتار کنیم که گویی هیچ چیز میان ما و او اتفاق نیوفتاده است. 

انصاری در خصوص چهارمین مورد، افزود: رفتار چهارم این است كه اگر او به مشكلی برخورد كرد و از دست ما بر‌آمد كه مشكلش را برطرف كنیم، آستین همت بالا بزنیم و همچون یكی از عزیزان خود، به كمک او بشتابیم. به این رفتار اخلاقی در ادبیات قرآنی «صَفْح» گفته می‌شود و گرچه تمام رفتارهای پیش‌گفته، اخلاقی است، اما رفتار چهارم، مكارم اخلاق است و آدمی را به تعالی می‌رساند.