در گفت‌وگو با ایکنا تشریح شد
تعزیه‌خوانی در طول تاریخ
یک خراسان‌پژوه با اشاره به اینکه آیین تعزیه‌خوانی طی شرایطی در دوران مختلف پررنگ و کمرنگ شده است، گفت: این آیین با ایجاد فضاهایی مانند تکیه در دوران صفویان مجدد احیا شد و تا به امروز رواج داشته است.
رضا سلیمان نوری، خراسان‌پژوه در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌رضوی درباره تغییرات آیین تعزیه‌خوانی اظهار کرد: ریشه این آیین در ایران به دوران آل‌بویه بازمی‌گردد که برای بزرگداشت یاد شهدای کربلا تعزیه برگزار می‌کردند، اما ریشه تاریخی تعزیه به قبل از اسلام برمی‌گردد، زیرا تعزیه از زمان برگزاری آیین صور سیاوش در قالب نمایش ایرانی اجرا شده است و بعد از ظهور اسلام به مراسمی برای یادواره شهدای کربلا تبدیل و به مرور زمان، شهادت ائمه به این آیین اضافه شده است.وی با بیان اینکه با توجه به شرایط پیش آمده در دوران مختلف، آیین تعزیه‌خوانی پررنگ و کمرنگ شده است، افزود: در دوران صفویان مجدد این آیین احیا و فضاهای خاصی مانند تکیه برای اجرای این مراسم در نظر گرفته شد که تا به امروز رواج دارد. تعزیه‌خوانی در دوران قاجار تبدیل به امری حکومتی با عناوین مشخص می‌شود برای نمونه فردی با عنوان ناظم‌البکاء در حکومت قاجاریه، بزرگ تعزیه‌خوانی در کشور بوده است.
سلیمان نوری تصریح کرد: همچنین اوج برنامه تعزیه‌خوانی در دوران حکومت ناصرالدین شاه بود، هنگامی‌که او از فرنگ باز می‌گردد، از تماشاخانه‌های اروپایی الهام می‌گیرد و فضای نمایشی را برای دولت در ایران تأسیس می‌کند و تکیه‌ها به‌قدری در این دوران افزایش پیدا می‌کنند که حدود 300 تکیه در کشور تشکیل می‌شود و برخی از آنها مانند تکیه‌های کرمانشاه و کرمانی‌ها در مشهد تا به امروز رونق دارند.
این پژوهشگر مشهدی ادامه داد: تعزیه‌خوانی از زمان آغاز تا به امروز دستخوش تغییراتی شده است که نمی‌توان آنها را تغییر مثبت تلقی کرد، زیرا تغییر مثبت هنگامی رخ می‌دهد که آن هنر برای عموم مردم تأثیر داشته باشد، اما اکنون این تأثیر در تعزیه‌خوانی مشاهده نمی‌شود، زیرا افراد فعال در این حوزه، افراد قدیمی نیستند و به تعزیه‌خوانی مانند شغل دوم یا سوم نگاه می‌کنند و خلوص قدیم را ندارند.
وی بیان کرد: در گذشته تعزیه‌خوانی با عشق و خلوص برای اهل بیت(ع) برگزار می‌شد، اما اکنون با توجه به تغییرات متعدد بیشتر افراد مختلفی که در این راستا قدم برمیدارند، بازیگر هستند و هنر خود را نشان می‌دهند، بنابراین این بازیگران توجه کنند که تنها بازی مهم نیست، بلکه توجه به بعد فرهنگی برای اثربخشی بیشتر بر مردم مهم تلقی می‌شود.
سلیمان نوری اظهار کرد: طی این تغییرات، فرهنگ مردمی به فرهنگ حکومتی تبدیل شده و ریزش‌ها و رویش‌هایی را در خود جای داده است، رویش از این لحاظ که فضایی برای تصویر فعالان این حوزه اختصاص داده شد، اما ریزش آن از این جهت که در دوران قاجار بسیاری از متون تغییر کرده که برای نمونه مقایسه بین سلطان وقت و نقش‌آفرینی کربلا کمرنگ شده است که مبادا باعث ناراحتی سلطان وقت شود، همچنین در دوران رضاشاه برگزاری بسیاری از آیین‌ها مانند آیین تعزیه ممنوع و دچار ریزش می‌شود، اما این امر در دوران پهلوی دوم رونق می‌یابد، ولی به رونق گذشته خود در زمان قاجار نمی‌رسد.
این پژوهشگر مشهدی در پایان گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فضاهایی برای احیای این موارد فراهم می‌شود، اما گاهی این آیین به سمت نمایش سوق داده شده و شور مردمی را از بین می‌برد. فضاهای تعزیه عمومی، فضاهای خاصی هستند و باید برخی از نکات در آن رعایت شود، اما یکی از تغییراتی که در دهه‌های اخیر صورت گرفته، افزودن موسیقی برای تعزیه است که برخی از آنها ساز ایرانی هم نیستند و در تعزیه‌های اهل بیت(ع) نواخته می‌شوند و درست است که موسیقی در دوران قاجار و صفوی به تعزیه اضافه شده است اما آن موسیقی‌ها، موسیقی‌های بومی بوده‌اند.
