الحاد مدرن دارای رویکرد تبلیغی است

الحاد در لغت به معنای گریزش از چیزی و به عبارت دیگر عدول از حد وسط و میل به جوانب دیگر است. در آیاتی از قرآن مجید واژه الحاد به معنای کناره‌گیری از حقیقت و پویش راه ضلالت و نادرستی به‌کار رفته است. برای نمونه در آیه 40 سوره فصلت آمده است: «إِنَّ الَّذِینَ یُلْحِدُونَ فِی آیاتِنا لا یَخْفَوْنَ عَلَیْنا؛ به درستی آنانکه درباره آیات ما انحراف ورزیده و از مسیر صحیح می‌­گریزند، از ما پوشیده و مخفى نیستند.» و در آیه 180 سوره اعراف آمده است: «وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ فَادْعُوهُ بِها وَ ذَرُوا الَّذِینَ یُلْحِدُونَ فِی أَسْمائِهِ؛ و نیکوترین نام‏‌ها [به لحاظ معانى‏] ویژه خداست، پس او را با آن نام‌‏ها بخوانید و آنان که در نام‏هاى خدا به انحراف مى‌گرایند را رها کنید، آنان به زودى به همان اعمالى که همواره انجام مى‌‏دادند، جزا داده مى‏‌شوند.»

 

انحراف در اسماء خدا آن است که او را با نام‌‏هایى که نشان‌دهنده کاستى و نقص است، بخوانند و یا اینکه صفات خدا از قبیل رازق، خالق، معبود و غیره به دیگران نسبت داده شده و این مفاهیم را ویژه آنها بدانیم، چنانکه مشرکان چنین می­‌کردند.

 

ایکنای خراسان‌رضوی در خصوص «تغییرات الحاد در دوره معاصر» با مرتضی پیروجعفری، استاد گروه معارف دانشگاه فردوسی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم.

 

یکی از سؤالاتی که طی دهه اخیر بسیار مطرح شده و موضوعی کلیدی و بنیادی محسوب می‌شود، موضوع تغییرات الحاد در دوره معاصر است، زیرا از سال 1980 میلادی به بعد الحاد فلسفی به الحاد علمی گرایش پیدا کرده و مسائل جدیدی که در علوم تجربی جدید مطرح می‌شود به استخدام اندیشه‌های الحادی درآمده است. مسائلی که امروزه در زیست‌شناسی تکاملی، کیهان‌شناسی جدید و علوم‌شناختی مدرن و ... مطرح می‌شود، مسائلی است که ابهامات جدیدی را در خصوص مختار بودن انسان، وجود خداوند و روح انسان پدید آورده است. بعد از سال 2001 میلادی و اتفاقات 11 سپتامبر تمامی توجهات به سمت اسلام و دین جلب شد و عده‌ای گمان کردند که اسلام و دین موجب خشونت در دنیا شده است، لذا مسئله‌ای تحت عنوان الحاد جدید علمی به رهبری چهار نفر در دنیا به وجود آمد و این افراد آثار متعددی را علیه دین و وجود خداوند نگاشتند و به چاپ رساندند و مصاحبه‌های زیادی را منتشر کردند، همچنین این افراد بنگاه خیریه‌ای برای مبارزه با دین و دین‌داری بنا کردند و طی آن به فعالیت پرداختند.

 

برای نمونه کتاب «پندار خدا» که سال 2006 منتشر شده است به زبان‌های مختلفی ترجمه و به صورت غیر رسمی به زبان فارسی هم در فضای مجازی منتشر شده است، بنابراین این هجمه‌ای که علیه دین، مقدسات و وجود خداوند راه افتاده از آن زمان به بعد مطرح شده و روند دین‌ستیزانه‌ای پیدا کرده است. الحاد فلسفی که در گذشته وجود داشته و تاکنون ادامه یافته است، رویکرد ستیزجویانه را با دین نداشته و صرفاً وجود خداوند را زیر سؤال برده است، همچنین در ماجرای مارکسیسم ایدئولوژی فلسفی را برای بنیان اقتصادی مطرح می‌کرده است، اما الحاد علمی خارج از مسائل سیاسی، در صدد ایجاد شبهات متعددی علیه دین و دین‌داری است.

 

 

متأسفانه برخی انتشارات در ایران به این مسائل دامن زده و بیشتر آثار دین‌ستیزانه را به زبان فارسی ترجمه می‌کنند و در فضای مجازی و اینترنت نشر می‌دهند که به صورت غیررسمی به این شکل پیام‌های الحادی را منتقل می‌کنند. فعالیتی که اکنون برای این موضوع در هسته نقد نئوتیسم دانشگاه فردوسی درحال انجام است، از سوی مثلثی متشکل از مؤسسه التوحید حوزه علمیه، مؤسسه حق‌پژوهی و دانشگاه فردوسی ایجاد و در این مثلث از اساتید رشته‌های مختلف دعوت شده و دوره‌های مطالعاتی متفاوتی برای دانش‌افزایی اساتید در حال برگزاری است که در واقع به سمت تألیفاتی همچون «مجله الحاد‌پژوهی نبراس» قدم برداشته‌ایم. تاکنون پنج نشریه در قالب مجله الحادپژوهی نبراس به صورت الکتورنیک در فضای مجازی منتشر شده که محور اصلی آن الحاد علمی است و در یکی از این مجلات مبحث منشأ حیات از نگاه زیست‌شناسی تکاملی و داروینی مطرح و به شبهات آن پاسخ‌های معقولی داده شده است.

 

در خصوص شبهاتی که امروزه مطرح شده، لازم به ذکر است که تنها شبهات از ناحیه علوم مدرن پدید نیامده است، بلکه مجموعه‌ ایدئولوژی‌های دینی و سیاسی و ناکامی‌های این وادی خصوصاً جریان‌های تندرو دینی مانند طالبان و داعش در این مسیر تأثیر بسزایی داشته است، افراد توانسته‌اند از آن گروهک‌ها استفاده کنند و اندیشه عامه مردم را به این سمت سوق دهند که دین اینگونه خشونت‌بار است، بنابراین افراد تلاش کرده‌اند این اندیشه را در اذهان عمومی جای دهند که اگر می‌خواهیم جامعه‌ای به‌دور از خشونت داشته‌ باشیم باید به سمت الحاد گام برداریم و با این امور مبارزه کنیم تا دین‌داری از بین برود و مبارزه صورت گیرد.

 

 

 تفاوت الحاد جدید و الحاد سنتی در این است که الحاد سنتی فقط برای خود فرد است، اما در الحاد مدرن اینگونه نیست و افراد در این رویکرد، نگاهی تبلیغی دارند و افرادی تحت عنوان مبلغ را جذب کرده و در این مسیر به صورت مبارزه‌گرانه در حال پیشروی هستند که این موضوع خطرناک بوده و پیامدهای متعددی دارد. در گذشته که الحاد فلسفی به وجود آمده بود، عده‌ای فیلسوف گرد هم می‌نشستند و در خصوص ادله‌ فلسفی وجود خداوند و براهین منطقی و فلسفی تبادل نظر می‌کردند، اما اکنون در الحاد جدید، افراد با تمام قوا فعالیت کرده و برای تحت تأثیر قرار دادن اذهان عمومی در تلاش هستند.

 

 

 الحاد تقسیم‌بندی‌های زیادی را دارا می‌شود و هفت تا هشت گرایش برای الحاد ذکر شده که شامل الحاد اثبات‌گرا، الحاد سلبی، ایجابی، علمی و ... است، اما اگر بخواهیم این موارد را به دسته‌بندی عملیاتی تقسیم کنیم، می‌توانیم دو دسته الحاد عمل‌گرا و علمی را بیان کنیم، الحاد عمل‌گرا به جنبه‌های نفی دین از زندگی عملی می‌پردازد و الحاد عینی بر روی نبود هدف و شعور در جهان تمرکز دارد و در تلاش است که جهان را فاقد وجود خداوند نشان دهد. این دو الحاد در کنار هم این اندیشه را بیان می‌کنند که برای داشتن زندگی شاد باید دین را کنار گذاشت و از روش علمی برای زندگی معقول استفاده کرد.

 

جریانی از قدیم وجود داشته است که دارای عقیده بینابینی بین آتئیسم و دین‌داری( به معنای شریعت) است و آنها معتقد هستند که خدا را نمی‌توان انکار کرد، اما شریعت را هم نمی‌توان جدی گرفت، زیرا شریعت و کتاب مقدس به ظاهر نقص‌های بسیاری دارد و ما نمی‌توانیم وحی و شریعت را قبول کنیم، لذا بسیاری از دانشمندان علوم تجربی که نمی‌توانند هوشمندی طراحی جهان را انکار کنند، اما از طرفی هم نمی‌توانند پذیرای دین باشند، مبحث عدله دین، کارکردهای دین و اثبات شریعت را مطرح می‌کنند.