زیارت جامعه کبیره امام هادی(ع) یک دوره امام‌شناسی کامل است

از امام هادی(ع) احادیثی در امور اعتقادی، تفسیر، فقه و اخلاق روایت کرده‌اند که در بخشی از این روایات، به مباحث کلامی همچون تشبیه و تنزیه و جبر و اختیار پرداخته شده است. زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیریه نیز از ایشان نقل شده است. خلفای عباسی امام هادی(ع) را محدود می‌کردند و مانع از ارتباطش با شیعیان می‌شدند، به همین علت، وی بیشتر به واسطه سازمان وکالت که متشکل از جمعی از وکیلان امام بود، با شیعیان ارتباط داشت. عبدالعظیم حسنی، عثمان بن سعید، اَیوب بن نوح و حسن بن راشد از اصحاب او بوده‌اند.

 

به مناسبت شهادت امام علی‌النقی الهادی(ع)، خبرنگار ایکنای خراسان‌رضوی با حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی شریعتی‌تبار، پژوهشگر دینی گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم.

 

 

دوران امامت امام هادی(ع) در زمانی بود که دوران ارعاب و اختناق، به خصوص در زمان حکومت متوکل حاکم بود و حاکمان به شدت با مبانی فکری اسلام ناب که همان مذهب تشیع است مخالفت و برای ائمه و امام هادی(ع) محدودیت‌هایی را ایجاد می‌کردند. آنها حتی برای زیارت امام حسین(ع) در کربلا محدودیت‌های شدیدی اعمال کرده بودند، همچنین اقداماتی انجام می‌دادند تا آثار تفکر شیعی که مکتب عاشورایی را در خود جای داده است به دست فراموشی سپرده شود.

 

امام هادی(ع) مانند امامان پیش از خود، در این دوران در حال تقیه بودند. در واقع تقیه نوعی تاکتیک مبارزاتی است که انسان مؤمن سعی می‌کند، در عین حال که اهداف خود را پیش می‌برد، مبارزاتش به صورت آشکار و علنی نباشد و برای خود پوشش‌های خاصی در نظر بگیرد. امام هادی(ع) با شبکه وکلایی که برای خود تشکیل داده و شاگردانی که تربیت کرده بودند و همچنین بیاناتی که در حد امکان می‌فرمودند، نقش امامت، هدایت و رهبری خودشان را ایفا می‌کردند.

 

در روایتی گفته شده است که شبی متوکل، امام هادی(ع) را به مجلس گناه خود احضار کرد و ایشان را مجبور کرد که برایش شعری بخواند، امام اشعاری سرودند که مربوط به سرانجام ستمگران که مرگ است بود که اشعار ایشان بر متوکل تأثیر گذاشت، چنان‌که مجلس شادی او به عزا تبدیل شد، منتهی از آن‌جایی که حکمت و سخن حکیمانه در طبیعت انسان‌های فاسد، اثر ماندگاری ندارد، متوکل و اطرافیانش نیز همان راه بساط گناه و فسق و فجور خود را در پیش گرفتند، بنابراین امام هادی(ع) از طریق بیانات و فرمایشاتی که داشتند و آموزه‌هایی که تعلیم می‌دادند با شیعیان ارتباط برقرار می‌کردند و هدایت و رهبری مردم جامعه خود را از این طریق بر عهده داشتند. از جمله آموزه‌های ایشان آموزش زیارت جامعه کبیره بود که یک دوره امام‌شناسی کامل به حساب می‌آید.

 

 

مسئله غیبت و بحث مهدویت، از مسائل مشترک میان امامان و پیامبران بود که پیامبر اکرم(ص) نیز احادیثی در باب مهدی موعود و ظهور و قیام ایشان فرموده‌اند، اما در مکتب تشیع، مسئله مهدویت با شفافیت و روشنایی خاصی بیان شده است که فرزند امام حسن عسکری(ع) و نوه امام هادی(ع) به دنیا می‌آیند و ابتدا غیبت صغری و سپس غیبت کبرای ایشان آغاز می‌شود.

 

در خصوص مسئله غیبت هرچه به اواخر دوره امامت نزدیک‌تر می‌شد، حساسیت‌ها بیشتر می‌شد و طبیعتاً نگرانی شیعیانی که به صورت جسته و گریخته از این مسئله مطلع بودند، نیز افزایش می‌یافت. امام هادی(ع) مانند دیگر امامان و معصومان اقدامی که برای مردم زمان خود انجام دادند، آماده‌سازی فکری مردم برای پذیرفتن عصر غیبت بود، از این جهت که وقتی با این مسئله مواجه شدند، تکلیف و وظیفه خود را بدانند و دچار سردرگمی و تحیر نشوند، همچنین ایشان با تشکیل شبکه وکالت که در زمان خودشان توسعه پیدا کرده بود، به صورت عملی به وکلای خود آموزش می‌دادند که در زمان غیبت، جامعه باید به نمایندگان و نواب زمان خودش مراجعه کند.

 

 

امام هادی(ع) بخشی از دوران امامت خود را در مدینه سپری کردند و سپس به سامرا تبعید شدند، به همین جهت لقب عسکری مخصوص امام حسن عسکری و همچنین امام هادی(ع) است. عسکر نام یک منطقه نظامی در سامرا است که بخشی از دوران امامت امام هادی(ع) و تمام دوران امامت امام حسن عسکری(ع) بوده است.

 

شیعیانی که در خصوص ارتباط‌گیری با امام دغدغه داشتند، با وجود شرایط سخت حاکم با امام ارتباط و مطالب ایشان را فرا می‌گرفتند و همچنین به شیعیان دیگر منتقل می‌کردند، آنان مسائل مهمی نیز که پیش می‌آمده است را به امام منتقل می‌کردند و از ایشان راهنمایی می‌خواستند.