«اخلاص»؛ حقیقت بندگی، کمال و شکوهمندی انسان

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن کریم، در نشست مجازی که امروز ۱۸ دی‌ماه، با موضوع «ارتباط خالصانه با خداوند» برگزار شد، اظهار کرد: خلوص در ارتباط با خداوند به معنای یک‌دستی و یک‌رنگی است، حالتی که تمام وجود آدمی رنگ خدا می‌گیرد و از غیر خداوند چیزی در وجودش باقی نمی‌ماند؛ همان حالتی که هدف خلقت است. 

وی افزود: اندیشه انسان مخلص تمام و کمال خداگونه است و جز در مسیر خدا و برای خدا نمی‌اندیشد و قلبش جز برای خدا و عمل به فرمان‌های او نمی‌تپد. همچنین بلندای مخلص بودن، دست‌ یافتن به مقام «مخلَصان» است که شیطان به این گروه از بندگان پروردگار دسترسی ندارد و امکان بر زمین زدن آنان برایش میسر نیست. خداوند این مورد را در آیه ۳۹ و ۴۰ سوره «حجر» اشاره کرده و فرموده است: «قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغۡوَيۡتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَأُغۡوِيَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ؛ إِلَّا عِبَادَكَ مِنۡهُمُ ٱلۡمُخۡلَصِينَ؛ ابليس] گفت: پروردگارا، به خاطر آنكه مرا [به دليل سجده نكردن براى آدم] محروم نمودى،[من نيز] قطعاً در زمين [بدى ها را] براى آنها (آدميان) مى‌آرايم و تمامى آنها را گمراه خواهم كرد، مگر [آن دسته] بندگانت كه نابِ برگزيده اند.» 

انصاری تصریح کرد: انسان مخلص هرگز در انتظار مدح، ثنا، تشویق و تشکر دیگران نیست. اگر آدمی متوجه شود که متوقع است تا دیگران برای خدمت او به خلق، تشویقش کنند و مقام و منصبی به او بدهند، مشخص می‌شود بویی از اخلاص نبرده است. آری، «اخلاص» حقیقت بندگی، کمال و شکوه‌مندی آدمی و یگانه راهی است که دست انسان را به دامن حق می‌رساند و او را به بارگاه جلال و جمال خداوندی راه می‌دهد. هیچ مسیر دیگری جز اخلاص برای اتصال به ذات حق وجود ندارد. البته مسلم است که اخلاص درجاتی دارد و هر مرتبه‌اش انسان را به بخشی از مقصود می‌رساند؛ اما راه، راه اخلاص است. 

این مفسر قرآن کریم در خصوص واژه «خلوص» بیان کرد: می‌دانیم که واژه «خلوص» به‌ معنای عاری‌بودن از هرگونه شوب و اختلاط است؛ چنانکه لغویون عرب مثال می‌زنند: «اَللَّبَنُ‏ الْخالِصُ‏، غَیْرُ مَشُوبٍ بِشَی‏ءٍ»؛ شیر خالص شیری است که با هیچ‌چیز مخلوط نشده و هیچ‌شیء خارجی در آن وارد نشده باشد. اظهار عجز و نیاز به درگاه خداوند سبحان، فقط زمانی مؤثر است که با خلوص کامل همراه باشد. در غیر این صورت، حلقه اتصال میان بنده و خالق رزاق کامل نمی‌شود و نتیجه مطلوب از آن به‌دست نمی‌آید.

وی ادامه داد: گاه انسان خداوند را می‌خواند، اما حتی خود درست نمی‌داند که او را می‌خواهد یا نه؛ به‌ بیان‌ دیگر، طلب در درون او نهادینه نشده و تشنگی و نیاز تمام وجود وی را پر نکرده است. گاه نیز انسان به خدا رو می‌کند، اما به برآورده‌شدن حاجت خود از سوی خدا باور قطعی و اعتماد کامل ندارد. در واقع، او قدرت الهی را نشناخته و از لحاظ فکری به این باور نرسیده است. در يک كلام اخلاص عبارت از آن است كه انسان عيار عمل خويش را پسند خدا قرار دهد و پسند خلق را در نظر نگیرد. انسان مخلص در كار خود منتظر تأييد و تشويق ديگران نمی‌ماند و ستايش يا مذمت مردم تأثيری در اراده او ندارد.

انصاری در پایان گفت: از همينجاست كه هركس می‌تواند عيار عمل خود را بسنجد و ميزان خلوص كار خود را تعيين كند. گاه انسان عمل نيكی انجام می‌دهد اما هيچ بازخوردی از مردم نمی‌گيرد و صدای تشويق ايشان را نمی‌شنود؛ پس كار را رها می‌كند و عطای آن را به لقايش می‌بخشد. همين طور ممكن است پس از انجام كار، سرزنش مردم به سوی او سرازير ‌شود. همين طعنه‌ها و كنايه‌ها او را سست كرده و ادامه كار را متوقف می‌كند. بنابراین اين انسان مفهوم اخلاص را درک نكرده است و هنوز نگران تأييد خلق است.