ائمه اطهار(ع) اولیای الله و استوانههای خلقت هستند، هر کدام از ائمه براساس شرایط اقلیمی، سیاسی، اقتصادی و... که در عصر خود داشتهاند برای هدایت مردم سنگ تمام گذاشتهاند. کلمه «ولی» که در ادعیه نیز میخوانیم به معنای آن است که حرف ایشان حرف خداوند است.
حضرت امام سجاد(ع) به جهت شرایط ویژهای که در عصر ایشان حاکم بود به دعا و ثنای پروردگار متعال مشغول بودند و جلوه سیاسی زندگی ایشان جلوهای بسیار ویژه و مهم است که متأسفانه در بسیاری از منابر، جلسات و کتب وجه سیاسی زندگانی ائمه(ع) کمتر بررسی شده است.
عبادات امام سجاد(ع)، شبزندهداریهای ایشان و ادعیهای که اغلب آنها در صحیفه سجادیه منعکس شده کمتر از جلوههای سیاسی ائمه قبلتر از ایشان نیست و شرایط ایشان اقتضا میکرد که امام در برههای از زمان به دعا متوسل شوند و از این طریق مردم را هدایت کنند.
اگر نگاهی تاریخی به زندگی ائمه(ع) داشته باشیم باید بگوییم که در زمان ایشان شاید بشود ادعا کرد که تعداد شیعیان به عدد انگشتان دو دست نمیرسیدند و این افراد هم در خفقان به سر میبردند و حکومت اسلامی به جهت حضور خلفای متعدد، معنایی نداشت و بر همین اساس هر امام روشی در نظر گرفتند تا بتوانند مسیری که خداوند تعیین کرده را پیش ببرند.
بهعنوان نمونه وقتی به دعای توسل غیر مشهوره مراجعه میکنیم راجعبه امام اینطور آمده است: «اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِحَقِّ وَلِيِّكَ عَلىِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلامُ إلاّ كَفَيْتَنى بِهِ مَؤُنَةَ كُلِّ شَيْطانٍ مَريدٍ وَسُلْطانٍ عَنيدٍ يَتَقَوّى عَلَىَّ بِبَطْشِهِ وَيَنْتَصِرُ عَلىَّ بِجُنْدِهِ اِنَّكَ جَوادٌ كَريمٌ يا وَهّابُ». در این فراز از امام سجاد(ع) بهعنوان ولی خدا یاد میشود که از ولی خدا میخواهیم به حق علی ابن الحسین اندیشه تسلط هر شیطان را از ما دور کند و شر اندیشه پادشاه مخالف حق که با سپاه خود میخواهد جفا بر مردم کند را نیز دور کند و در انتها میگوید تویی صاحب جود و کرم ای بخشنده بیعوض.
صحبت از شیاطین نشاندهنده فضای سیاسی حاکم بر دوره ایشان است، اما امام(ع) باید کاری میکردند که با همین تعداد اندک اسلام ناب به نسلهای بعد منتقل شود و بر این حساب است که ما از خداوند میخواهیم که شیطان بر ما مسلط نشود، علاوه بر این باید در نظر داشته باشیم ادعیهای که نقل شده که حالا 45 یا 54 عدد در صحیفه سجادیه نقل شده هر کدامشان یک راهبرد منطقی در همه عرصهها برای جامعه هستند.
علاوه بر اینها در مفاتیحالجنان حرزی برای امام(ع) نقل شده که اگر کسی متوسل شود و با خود داشته باشد قطعاً از برکات آن بینصیب نخواهد بود. نامهای ائمه(ع) نیز راهگشا هستند که متأسفانه در نسل جدید برخی افراد حتی نام ائمه(ع) را نمیدانند، اما اگر با اینها آشنا باشیم در زندگی بسیار گرهگشاست.
در روایت آمده است که «علی مع الحق و الحق مع علی» که این عبارت برای همه ائمه(ع) صدق میکند، زیرا ائمه(ع) کلهم نور واحد هستند، بنابراین در حرز امام سجاد(ع) از پیامبر(ص) تا امام عصر(عج) ذکر نام میشود، چون این افراد از زمان تولد تا شهادت تلألو نور بودند و جالب است که مردم به حرز امام جواد(ع) خیلی توجه دارند، اما باید عنایت داشت که حرز امام سجاد(ع) دست کمی از آن ندارد.
متأسفانه در بین اکثریت مردم امام سجاد(ع) شخصی بیمار معرفی شده و این غفلت بزرگی است که در حق ایشان صورت گرفته است.
فرازهای دعاهای ایشان مملو از آموزههای دقیق علمی، اعتقادی و سیاسی است و ای کاش همانطور که در ماه مبارک رمضان به قرآن اقبال میشود به صحیفه سجادیه نیز توجه شود و ای کاش در هر خانهای در کنار قرآن، صحیفه سجادیه نیز باشد که به تبع آن نهجالبلاغه هم باشد، زیرا این دو کتب(صحیفه سجادیه و نهجالبلاغه) کتب بسیار غریبی هستند.
شما نمیتوانید یک صفت برای امام علی(ع) بیان کنید و آن را در مابقی ائمه(ع) نبینیم، بنابراین همه اینها نور واحدی هستند و امام سجاد(ع) کاری کمتر از دیگر ائمه(ع) انجام ندادهاند. از نظر سیاسی هم دشمنان تلاش کردند که ائمه(ع) معرفی نشوند و ما شیعیان هم متأسفانه در بسیاری از موارد آنها را به درستی نشناختهایم و غافل از آنیم که اسلام با هزینههای بسیاری به دست ما رسیده است و ای کاش روزی بشریت زنده و متوجه بشود که ائمه اطهار(ع) از هر جهت تلألو نور در زمان خود بودهاند.
محمدجواد توکلی خانیکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم