حساب الهی تکوینی و جبری مخصوص آخرت است
محمدعلی انصاری گفت: حساب الهی که به‌طور تکوينی و جبری بر هستی حاکميت يابد، مخصوص جهان آخرت است و در اين دنيا فقط حساب تشريعی برقرار است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن کریم، در نشست مجازی که امروز، ۱۹ فروردین‌ماه در خصوص «مالکیت خداوند» برگزار شد، اظهار کرد: ذهن انسان‌ها در دنيا با مالکيت‌ها و اختيارات جزئی و اعتباری مأنوس است. از اين رو آشکار بودن و ظهور مالکيت و ملوکيت خداوند را مشاهده نمی‌کند؛ اما در جهان واپسين، تمامی مالکيت‌ها و ملوکيت‌های اعتباری و مجازی لغو می‌شوند و «مالِک» و «مَلِک» بودن خداوند به‌طور کامل آشکار می‌شود.
وی ادامه داد: در آن عالَم، نه رسول ولايتی دارد، نه وصی، نه پدر و نه هيچ انسان ديگری. آنجا چشم انسان‌ها حاکميتی جز حاکميت خداوند نمی‌بيند و فقط مَالِكِ یَوْمِ الدِّینِ به صحنه می‌آيد و تمامی وجود را دربرمی‌گيرد. برخی بزرگان تعبير عارفانه‌ای در اين مبحث دارند و می‌گويند: اگر کسی بتواند از بند اين خرده مالکيت‌ها برهد و حجاب ولايت‌های اعتباری را بدرد و آن‌ها را در عرض ولايت الهی نداند، در همين دنيا «مَالِكِ یَوْمِ الدِّینِ» را درک خواهد کرد و نيازی نيست برای ظهور و بروز آن، منتظر برپايی قيامت باشد.
انصاری با اشاره به سخن حضرت علی(ع) در این خصوص گفت: اين مطلب همان است که در بيان اميرالمؤمنين(ع) شنيده می‌شود که: «لَوْ كُشِفَ الْغِطَاءُ مَا ازْدَدْتُ يَقِيناً؛ اگر تمامی پرده‌ها کنار روند، چيزی بر يقين من افزوده نمی‌شود.» اگر انسان به اين مرحله برسد، در عرصه‌ای سير می‌کند که مقام ظهور و بروز اسماء و صفات الهی است.
این مفسر قرآن کریم بیان کرد: بنابراين، اعتباراتی که خداوند در دنيا به انسان داده است، گاه برای عده‌ای تبديل به حجاب می‌شود؛ به‌گونه‌ای که مجاز را با حقيقت اشتباه گرفته و بصيرت خود را از کف می‌دهند و نمی‌توانند اقتدار و ولايت و مالکيت خداوند را مشاهده کنند. اگر اين حجاب‌ها برداشته شود و غبارها فرونشيند، «مَالِكِ یَوْمِ الدِّینِ» به معنای مالک آن روز يا اين روز و آن عالم يا اين عالَم، هيچ تفاوتی برای انسان نخواهد داشت.
وی تصریح کرد: پرسش ديگری که ممکن است درباره اين آيه مطرح شود، آن است که اگر «يَوم الدّين» به «يَوم الحِساب» معنا شود، در اين صورت آيا از آيه چنين برداشت می‌شود که حساب و کتاب فقط مخصوص جهان باقی است و خداوند در اين جهان هيچ محاسبه‌ای نمی‌کند؟ برای پاسخ به این سؤال نبايد از اين حقيقت غافل شد که در همين عالم نيز حساب الهی پابرجاست. گرچه اين جزا و پاداش با اصل عمل تناسب ندارد، حسابگری الهی را می‌توان تا حدودی از آن فهميد. البته آنچه خداوند در اين عالم برقرار ساخته، حساب تشريعی است؛ يعنی سلسله‌ای از قوانين حقوقی که به امور اين جهان نظم می‌بخشد. اين قوانين حکيمانه که رسولان الهی ارائه کرده‌اند، در چارچوب دين تعريف می‌شوند.
انصاری در پایان اظهار کرد: حال، اگر کسی در سایه حقيقت دين و مطابق اصول و قواعد آن زندگی کند، همين امروز برای او «يَومُ الحِساب» است و برای چنين فردی امروز و فردا تفاوتی نخواهد داشت؛ اما اينكه حساب الهی به‌طور تکوينی و جبری بر هستی حاکميت يابد، مخصوص جهان آخرت است. در اين دنيا فقط حساب تشريعی برقرار است که عمل به اين قوانين يا تَرک آن‌ها برعهده انسان است. در واقع، گزينه اختيار و انتخاب که در اين جهان برقرار است، در آخرت برداشته می‌شود.
انتهای پیام
