«کرامت» در مکتب رضوی حقیقتی مستقر در سرشت انسان است
آیت‌الله احمد مروی گفت: کرامت در مکتب رضوی حقیقتی مستقر در سرشت انسان است که از نفخه ربانی نشأت گرفته و به مثابه امانتی الهی در گوهر وجودی بشر به ودیعه نهاده شده است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، آیت‌الله احمد مروی، تولیت آستان قدس رضوی، شامگاه ۱۵ فروردین ماه، در اختتامیه اجلاسیه کنگره بین‌المللی امام رضا(ع) در حرم مطهر رضوی، اظهار کرد: با الهام از سیره رضوی، بار دیگر در پرتو انوار هدایت آن امام همام، به تأمل در شأن انسان و حقیقت کرامت بشر می‌پردازیم. در روزگاری که غبار جهل و غوغای ستم و فریب، چهره حقیقت را پوشانده و دستگاه‌های سلطه با ادعای پاسداری از حقوق بشر، بر حیثیت و حرمت آدمی تاخته‌اند و شاهد کشتار جمعی و فاجعه نسل‌کشی هستیم، بشریت بیش از همیشه محتاج رجعتی اصیل به چشمه زلال معرفتی است که در مکتب وحیانی اهل بیت(ع) جریان دارد.
تولیت آستان قدس رضوی بیان کرد: جداسازی دین از جامعه و سیاست از یک سو، و جداسازی امر دینی از امر عقلانی از سوی دیگر، یک‌سویه نگری‌هایی را به دنبال داشته که منجر به تنهایی انسان و گسترش تبعیض‌های حقوقی و اجتماعی شده است. در مکتب تمدن‌ساز رضوی، کرامت انسان بر حسب مصلحت سیاسی یا مقتضای مناسبات اجتماعی تعریف نمی‌شود و تبعیضات اجتماعی بر پایه نژاد، ملیت، ثروت و قدرت، امری ناشایست محسوب می‌گردد.
وی تصریح کرد: کرامت در مکتب رضوی حقیقتی است مستقر در سرشت انسان که به استناد صریح آیه کریمه «و نفخت فیه من روحی»، از نفخه ربانی نشأت گرفته و به مثابه امانتی الهی در گوهر وجودی بشر به ودیعه نهاده شده است. از منظر امام رضا(ع)، انسان تا آنگاه عزیز است که از مدار عبودیت خداوند و مسیر ولایت خارج نشود، به تعبیر حدیث شریف سلسلةالذهب، توحید شرطی دارد و آن ولایتمداری و پیوند با الگوی کامل زندگی است.
مروی اظهار کرد: نگاه توحیدی امام رضا(ع) انسان را مصداق ظرف تجلی اسما و صفات الهی می‌نگرد. انسانی که اگر در مسیر عبودیت پروردگار گام بردارد، می‌تواند آینه تمام‌نمای صفات ربانی گردد و در رأس این مقام، به جایگاه خلیفةاللهی نائل شود. در دوران تیره و پرآشوبی که حقوق بشر به ابزاری در دست زورمداران تبدیل شده و ملت‌ها مظلومانه و بی‌دفاع در سایه سنگین و تناقض‌آمیز معیارهای جهانی تحقیر و حذف می‌شوند و شاهد فاجعه‌های بزرگ و تخریب‌های اساسی نسبت به حقوق اساسی انسان، مانند حق زندگی، بهره‌مندی عادلانه از حقوق فردی و اجتماعی و حق برخورداری از طبیعت پاک با هوا و خاک سالم هستیم، امروز متأسفانه همچنان شاهد فضای جنگ‌طلبی و توسعه سلاح‌های کشتار جمعی و همچنین فراگیری فقر و گرسنگی و عدم برخورداری از امکان تأمین سلامت و درمان برای جمعیت‌های بزرگی در سطح جهان هستیم.
تولیت آستان قدس رضوی افزود: امروز از غرب تا شرق زمین، بانگ استغاثه امت مظلوم بلند است و ما که خود را منتسب به فرهنگ رضوی می‌دانیم، بایستی پاسخگوی این نیاز فراگیر با قرائتی ناب و تراز از حقیقت کرامت انسان از منظر قرآن مجید، سنت نبوی و به‌ویژه سیره نورانی حضرت ثامن‌الحجج (ع) باشیم.
امام رضا(ع)؛ تجلی رحمت و عدالت الهی
وی گفت امام رضا(ع) در مقام امامت و هدایت امت، در جایگاه مرجع علم و معرفت و به عنوان عالم آل محمد(ص) و تجلی رحمت و عدالت الهی، آموزگار کلمات طیبه و حجت عینی خداوند بر زمین بودند که با سیره خود حجت را بر جهانیان تمام کردند. سلوک آن حضرت، چه در برابر دوستان هم‌کیش و چه در معاشرت با پیروان سایر ادیان، در مواجهه با موافقان و مناظره با مخالفان، بر مدار احترام و تکریم انسان و صیانت از حرمت نفس آدمی استوار بوده است.
مروی تصریح کرد: سیره آن امام همام در مناظره با اصحاب ادیان دیگر، چه اهل کتاب و چه منکران، جلوه‌ای درخشان از منطق گفت‌وگوی بین‌الافق و بین‌الادیانی است که با حفظ ادب، صیانت از حرمت مخاطب و دعوت به عقلانیت صورت می‌گرفت. این رویکرد، الگویی برای پیروان آن حضرت و بلکه نسخه‌ای هدایتگر برای تعامل بین جوامع گوناگون است.
تولیت آستان قدس رضوی بیان کرد: در آثار آن حضرت، فضائل اخلاقی چون عدالت، تواضع، صداقت، رأفت و حلم، مسائلی شخصی و موردی دانسته نمی‌شود، بلکه هریک پرتویی از کرامتی قدسی است که در وجود انسان به ودیعه نهاده شده است. از منظر چنین مکتبی، حقوق بشر در مفهوم اصیل آن، نمی‌تواند از مطالبات مدنی یا توافقات اجتماعی حاصل شود، بلکه تلاشی معرفت‌شناسانه برای شناسایی کرامت وجودی انسان است که ریشه در توحید دارد و نسبت آن با نبوت و امامت ناگسستنی است. نقل است که هرگاه حضرت علی بن موسی الرضا(ع) سفره طعام می‌گستراندند، نه تفاوت رنگ و نژاد و نه تمایز جایگاه، مانع از آن نمی‌شد که همگان، از خدمتگزار تا مباشر، در کنار آن امام کرامت و رحمت بنشینند و در آن شریک باشند.
کرامت انسانی بدون توجه به آزادگی در مکتب رضوی جایی ندارد
وی گفت: عزت انسان، جایگاهی رفیع است که خداوند متعال برای او قائل شده است. در مکتب رضوی، سخن از کرامت انسانی بدون توجه به حریت و آزادگی ممکن نیست؛ چرا که آزادگی، شأنی اصیل در فطرت انسانی است. از این روست که امام رئوف (ع) در مواضع گوناگون بر اراده مختار بشر تأکید می‌فرمودند و به یاران خود تعلیم می‌دادند که انسان، موجودی آزاد آفریده شده است تا در سایه عقل و با بهره‌گیری از تعالیم انبیاء و هدایت اهل بیت (ع)، مسیر کمال و هدایت را برگزیند.
مروی ادامه داد: بر پایه این بینش الهی، هرگونه سلطه‌گری، استبداد، تحقیر، تبعیض و دست‌اندازی به اراده انسان، در حقیقت تعدی به حریم الهی و توهین به کرامت خلقت است. از این رو، در کلام امام معصوم(ع)، کرامت آنگاه محفوظ می‌ماند که انسان در پرتو ایمان و یقین، در برابر ظلم و ستم خاموش نماند و از مصائب راه حق نهراسد. به همین سبب است که آن حضرت (ع) در اوج فشارهای سیاسی خلافت عباسی، تسلیم خواسته‌های طاغوت نشدند و با حکمت نبوی، ایمان، عزت و آگاهی را از نفاق و تسلیم‌طلبی جدا ساختند.
تولیت آستان قدس رضوی اظهار کرد: امروزه، اندیشمندان و دانشمندان گرانقدر بیش از هر زمان دیگری نیازمند تعمق در اندیشه‌های نابی هستند که الگویی جامع برای نگاه به حقوق و کرامت انسانی ارائه دهد و میدان دفاع از کرامت و حقوق انسان را محدود به حوزه‌ای خاص نکند. این جهاد بایستی در میدان اندیشه، در عرصه رسانه، در فضای مجازی، در بستر دیپلماسی فرهنگی، در نهادهای علمی و تربیتی و در عمق گفتمان‌های جهانی تداوم یابد؛ همان‌گونه که حضرت رضا(ع) با قدرت منطق، سعه صدر و گفتمان توحیدی اهل بیت(ع)، آن را بر تارک تاریخ نشان دادند. امروز نیز وظیفه ماست که همان حکمت را در قالبی نو و به مقتضای زمان به کار بندیم.
وی گفت: متأسفانه، امروزه نهادهای بین‌المللی فاقد توانایی اثرگذار برای جلوگیری از کشتار جمعی، بی‌عدالتی و ستم هستند. لازم است تدبیری برای بازمهندسی نهادهای بین‌المللی اندیشیده شود تا بتوان تبعیض و ظلم را مهار و از تضییع حقوق بشر جلوگیری کرد.
مروی افزود: شایسته است از ظرفیت‌های عظیم و بی‌بدیل کنگره جهانی حضرت رضا(ع) بهره‌برداری گسترده‌تری صورت گیرد. این کنگره می‌تواند خاستگاه خیزشی جهانی در راستای احیای کرامت و حقوق انسانی با نگاهی متفاوت و با تکیه بر تعالیم الهی باشد.
تولیت آستان قدس رضوی بیان کرد: با تشکیل شبکه‌ای بین‌المللی از اندیشمندان عدالت‌طلب، با ساماندهی گفتگوهای علمی میان‌فرهنگی بر مدار عقلانیت دینی، با تولید و نشر گفتمان معرفتی اهل بیت(ع) به زبان‌های زنده دنیا، با حمایت از ابتکارات کرامت‌محور در حوزه‌های اجتماعی و حقوقی و با پایه‌گذاری جبهه‌ای متحد در دفاع از حقوق مظلومان و مستضعفان، می‌توان اندیشه عدالت‌خواهی جهانی را به عرصه عمل رساند.
وی افزود: بنا بر تأکیدات رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، تمدن نوین اسلامی از نظر هستی‌شناسی بر توحید، از نظر غایت‌شناسی بر عدالت، از نظر معرفت‌شناسی بر معنویت و از نظر انسان‌شناسی بر کرامت استوار است. جهان فردا، آینه اراده امروز ماست. اگر امروز در مسیر پاسداشت کرامت انسانی با ایمان و بصیرت گام برداریم، فردایی را رقم خواهیم زد که در آن حق حیات، حق امنیت، حق اندیشه، حق ایمان و حق کرامت از هیچ انسانی سلب نخواهد شد.
