قرآن و مدیریت بحران‌های فردی و اجتماعی
آموزه‌های قرآنی می‌توانند در کاهش اضطراب و تنش‌های فردی هم از مسیر بازسازی معنا و هم از طریق تمرین‌های روان‌تنی _ اجتماعی مؤثر باشند.
چه آموزه‌هایی از قرآن می‌تواند در کاهش اضطراب و استرس‌های فردی به‌کار آید و قرآن چه راهکارهایی برای عبور جامعه از بحران‌های جمعی مانند جنگ، مهاجرت یا فقر ارائه می‌دهد؟ در همین خصوص مجتبی انصاری‌مقدم، استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم قرآن و حدیث یادداشتی در اختیار ایکنای خراسان‌‌‌رضوی قرار داده است که در ادامه می‌خوانیم؛
آموزه‌های قرآنی می‌توانند در کاهش اضطراب و تنش‌های فردی هم از مسیر بازسازی معنا و هم از طریق تمرین‌های روان‌تنی _ اجتماعی مؤثر باشند. از منظر معناشناختی، آموزه‌هایی مانند صبر (صَبْر)، توکلِ معنادار (توکل همراه با تلاش) و نگاه ابتلایی به مصائب به فرد کمک می‌کنند که وقایع ناخوشایند را نه به‌عنوان پایان جهان، بلکه به‌عنوان آزمون و فرصتی برای رشد اخلاقی و اصلاح خود بازخوانی کند، بدین‌سان کاهش دام فاجعه‌انگاری و افت کنترل ادراکی رخ می‌دهد.
از منظر اجرایی، آداب ذکر و نماز («ألا بذكر الله تطمئن القلوب») و دعا کارکرد تنظیم توجه و کاهش رُومینیشن (بازاندیشی مزمن) دارند و مشارکت در جماعت و انجام انفاق و صله‌رحم تنش‌های ناشی از تنهایی و فشارهای اقتصادی را کاهش می‌دهد. اگر این آموزه‌ها با ابزارهای روان‌درمانی و بهداشت روانی (مثلاً بازسازی شناختی، تمرین‌های آرام‌سازی و شبکه‌سازی اجتماعی) تلفیق شوند، می‌توانند هم‌زمان بار معنایی و ساختار عملی برای مواجهه با اضطراب فراهم آورند.
در سطح جمعی نیز قرآن ترکیبی از هنجارهای اخلاقی و قواعد نهادی برای عبور از بحران‌هایی چون جنگ، مهاجرت و فقر ارائه می‌دهد و فرمان به عدالت و قسط زمینه مشروعیت توزیع منابع و ساختارهای بازتوزیعی را فراهم می‌سازد، احکام انفاق و زکات کارکردی بازتوزیعی و شبکه‌ای برای پوشش فقر ایجاد می‌کند و اصل شورایی (مشورت) مبنایی برای حکمرانی فراگیر و تصمیم‌گیری مشارکتی در مواجهه با بحران‌های پیچیده فراهم می‌آورد. همچنین نهی از «افساد در زمین» و تأکید بر حفظ کرامت مظلومان راهنمای سیاست‌گذاری بازسازی، جلوگیری از تخریب منابع و حمایت از مهاجران و پناهندگان است. آموزه‌هایی درباره محدودیت در جنگ و پرهیز از تعدی نیز قواعدی اخلاقی برای کاهش خشونت و تسهیل مصالحه عرضه می‌کنند.
به‌عبارت خلاصه، قرآن هم ارزش‌ها و اهداف (عدالت، رحمت، کرامت) و هم ضوابطی را ارائه می‌دهد که با تبدیل به نهادها و سیاست‌های مشخص ـ مانند شبکه‌های حمایتی، مکانیزم‌های آشتی و سازوکارهای بازسازی اقتصادی و اجتماعی می‌توانند به مدیریت مؤثر بحران‌های اجتماعی کمک کنند.
انتهای پیام
