محل عرضه نسخه‌های اسلامی سلامت کجاست؟

داروهای به اصطلاح شیمیایی نیز مانند بسیاری از سوغات‌های تمدنی غرب با اشتیاق وارد ایران شدند. نتایج سریع و اثرگذاری مشهود بود در نتیجه استقبال هم بالا رفت. دانشجویان به خارج از ایران اعزام و آنچه از درمان و وسیله درمان آموخته بودند را به کشور آوردند و طب سنتی که محصول قرن‌ها تجربه و تلاش دانشمندان ایرانی و سپس اندیشمندان مسلمان و مسلمانان ایرانی بود به حاشیه رانده شد.

در پی این به حاشیه رفتن، جوانان قویا در مقابل توصیه‌های طب سنتی جبهه گرفته و پدران و مادران خود را محکوم به سنت‌گرایی و عدم بهره‌گیری از طب نوین می‌کردند.
طبیب‌ها پزشک شدند، اما هیچ پزشکی طبیب نشد
طبیب‌ها پزشک شدند، اما هیچ پزشکی طبیب نشد. «هوالشافی»‌های نسخه‌ها فراموش شد و به جای آن اسامی داروهای خارجی که فقط دکترهای داروخانه‌ها توان خواندن آنها را داشتند، در نسخه‌ها خدایی می‌کرد. پزشک‌ها آنچه از علم آکادمیک پزشکی خوانده بودند را اجرا و مردم هم با علاقه تمام گفته‌های آنها را بارو می‌کردند و این روند به جایی رسید که تنها یک نوع درمان آن هم مبتنی بر علم پزشکی وارداتی از غرب در ایران حکم فرمایی می‌کرد.
تا اینکه دنیای مدرن بدون مرز، کم کم رو به توسعه نهاد و همزمان با ورود تفکرها و باورهای مختلف در حوزه‌های گوناگون، علوم پزشکی نیز گسترش یافته شاخه‌ها و بخش‌های متعددی به خود گرفت و با مشخص شدن عیوب درمان‌های شیمیایی مانند عوارض ناشی از مصرف داروها، اقبال مردم به سمت داروها و درمان‌های جایگزین حرکت کرد؛ حرکتی از طب سوزنی، طب چینی، طب سنتی تا طب اسلامی.

مزاج‌های شیمیایی طالب طب سنتی شدند!
با وجود اینکه مزاج مردم به دنیای شیمیایی از هوای سرب‌دار گرفته تا آب کلر‌دار و غذاهای تولید شده با کودهای شیمیایی عادت کرده بود، اما کم کم نگاه‌ها نسبت به داروهای شیمیایی تغییر کرد و تلاش برای بازگرداندن طب سنتی آغاز و شهرها پر شد از عطاری‌های متعدد اما پس از چندی یک سؤال در مجامع علمی و دینی ذهن علاقه‌مندان به این حوزه را مشوش کرد.
آیا طب سنتی همان طب اسلامی است؟
مباحث و اظهارنظرهای متعددی در این خصوص مطرح شد. برخی مدعی یکی بودن، برخی مدعی وجود وجوه اشتراک و برخی دیگر نیز مدعی تفاوت و جدایی بودند. اما اخیراً کتاب‌هایی در این خصوص به نگارش درآمده و با استخراج مبانی طب اسلامی مشخص شده است که طب اسلامی بیشتر مبتنی بر پیشگیری است نه مانند طب سنتی مبتنی بر درمان و علاوه بر صحت جسم بر سلامتی روح و روان تصریح داشته کمال انسانی را هدف خود در ارائه آموزه‌های سلامت می‌داند.
وجود 14 هزار حدیث پزشکی و استخراج بیش از هزار و 200 آیه سلامت محور از قرآن که سه‌چهارم آنها مربوط به حوزه پیشگیری و بهداشت است، واقعیتی است که نمی‌توان از آن چشم پوشید اکنون مطالبه مردمی برای هر نوع طبی که سلامت آنها را تآمین کند، وجود دارد اما ... .
چه کسی مسئول عرضه آموزه‌های اسلامی سلامت است؟
آیت‌الله محمد قائینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پاسخ به این سؤال به ایکنا گفت: به طور کلی اعتماد به متخصص هر فنی در دین مطرح و تأکید شده است که باید به متخصص هر حوزه مراجعه شود؛ توصیه‌های پزشکی اسلام را نیز همان کسانی که رساله عملیه ارائه می‌دهند، باید عرضه کنند.
وی افزود: همان کسانی که احکام مربوط به نماز و روزه و سایر دستورات اسلامی را به مردم می‌رسانند توصیه‌های سلامت اسلامی را نیز باید ابلاغ ‌کنند، چرا که تشخیص آنچه از این دستورات از اولیای دین صادر شده است در حوزه توانایی یک فقه است.

حوزه و دانشگاه همکاری کنند؛ بدون آزمایش نباید مفاهیم ارائه شود
حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، مدرس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) خواستار همکاری بین حوزه‌ها و دانشگاه‌ها برای استخراج، تحلیل، آزمایش، پژوهش و ارائه مفاهیم دینی سلامت شد و گفت: ما مفاهیم و آموزه‌های دینی در حوزه سلامت کم نداریم و حداقل پنج تا شش جلد از بحارالانوار علامه مجلسی مباحث خوبی در این مورد مطرح کرده که اخیراً دارالحدیث آنها را به صورت احادیث طبی منتشر کرده است. 
وی ادامه داد: حوزه‌های علمیه باید بر روی متون مباحث سلامت در آموزه‌های دینی کار کنند مثلاً اگر در حدیثی مطرح شده است که دوش آب سرد برای سر درد خوب است و در یک حدیث، مطلب دیگری مطرح شده است، باید در حوزه‌های علمیه سندیت و دلایل روایی آن بررسی و به کمک قواعد اصولی مطرح شود که چگونه می‌توان مفاهیم این احادیث را جمع‌بندی کرد.
یک بخش کار مربوط به حوزه است یک بخش مربوط به دانشگاه
حجت‌الاسلام آذربایجانی تصریح کرد: پس یک بخش کار مربوط به حوزه است که این مفاهیم را قابل عرضه و درک کرده در دسترس قرار دهند و بخش دیگر آن مربوط به بخش پزشکی است که قبل از استفاده باید به عنوان دستورالعمل‌هایی با پژوهش‌های جدی در آزمایشگاه‌ها مورد آزمایش قرار گیرد. چرا در روایات هم مطرح شده است که توصیه‌های مطرح شده ممکن است برای برخی سودمند باشد اما برای برخی دیگر نه.
وی در پایان عنوان کرد: ما میراث ارزشمندی داریم مانند طب‌الرضا(ع)، طب‌الصادق(ع)، کتاب قانون بوعلی و مجموعه‌های طب قدیم که نمی‌توان گفت مطالب آنها اکنون باطل شده‌اند بلکه می‌توانند در زمینه تشخیص و معالجه موثر باشند.
این مدرس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز در پایان سخنانش گفت: اگر تحقیقات در حوزه و دانشگاه به صورت جدی انجام شود، می‌توانیم پنجره‌‌های جدیدی را به سمت طب و سلامت باز کنیم.

بخش تئوری را حوزه‌های علمیه و بخش بالینی را دانشگاه‌ها عهده‌دار شوند
غلامرضا نورمحمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران که در زمینه طب اسلامی تحقیقات گسترده‌ای انجام و کتاب‌هایی نیز در این مورد تدوین کرده است در این خصوص به ایکنا گفت: به نظر می‌رسد دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه هر دو باید در این کار حضور داشته باشند. اکنون در حوزه علمیه و جامعه‌المصطفی(ص) دکتری تخصصی قرآن، بهداشت و سلامت راه‌اندازی شده است و نوید دهنده حرکت حوزه‌های علمیه در این خصوص است.
وی ادامه داد: بخش سلامت، بخشی نیست که دانشگاه و حوزه هر کدام بتوانند به تنهایی انجام دهند و همانطور که در گذشته مباحث پزشکی به دو بخش تئوری و عملی تقسیم بندی شده است، اکنون نیز بخش تئوری را باید حوزه‌های علمیه عهده‌دار شوند و بخش بالینی و اجرایی را دانشگاه‌ها بر عهده بگیرند و نوعی هماهنگی و وحدت در بخش انسان‌شناسی، معرفتی، منبع شناسی و روش شناسی بین حوزه و دانشگاه می‌تواند در این زمنیه نوید دهنده حرکت رو به جلو باشد.
رشته میان‌رشته‌ای است؛ استادان ویژه باید تربیت شوند
حجت‌الاسلام حمید فغفور مغربی، استاد کارگاه‌های میان رشته‌ای «قرآن کریم و روان شناسی» نیز با تأکید بر میان رشته‌ای بودن موضوع طب اسلامی، گفت: باید استادانی ویژه این کار آموزش ببینند که هم در خصوص دروس حوزوی و هم در خصوص دروس آکادمیک پزشکی تخصص داشته باشند.
وی ادامه داد: در حال حاضر طب سنتی فارغ‌التحصیل دارد و طی شش سال اخیر کتاب‌هایی در این خصوص تدوین شده است اما کافی نیست و باید مدام تحقیق‌ها و پژوهش‌هایی در این خصوص صورت گیرد.
این استاد روانشناسی افزود: قطعاً این موضوع دانش میان رشته‌ای است و باید افرادی که هم با مفاهیم سلامت آشنایی دارند و هم با مفاهیم اسلامی، راه‌حل‌ها و نظرات طب اسلامی را بیان کنند و یا اینکه گروهی متشکل از پزشکان و افراد متخصص در خصوص سلامت و روحانیان متخصص در زمینه آیات و روایات در کنای هم به بررسی و ارائه طب اسلامی بپردازند.

باید نگران سوء استفاده‌ها از این طب بود/ نقطه اتصالی نیست
اکنون توجه به مسئله طب سنتی و طب اسلامی در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها آغاز شده است. به نحوی که هم در وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی به مقوله طب سنتی توجه شده و در در حوزه‌ها رشته‌های طب اسلامی در حال آموزش است. اگر چه به نظر می‌رسد به دلیل نوپا بودن این توجه ارائه نسخه‌های اسلامی سلامت زمان‌بر باشد، اما باید نگران سوء استفاده‌ها از این طب بود.
طبی که در آن سلامت بسیار فراتر از سلامت جسم و فرد بوده سلامت روح، جامعه و کل هستی را تا رسیدن به هدف خلقت مد نظر قرار دارد. اما باز هم مانند همیشه نقطه اتصالی نیست.

و هرگز نباید فراموش کرد که قبل، حین و پس از هر درمانی فقط خداست که شفا می‌دهد، البته باید بهترین ابزارها را وسیله دریات این شفا قرار دهیم.