فراگيرشدن آموزش قرآن؛ پاسخی به اشتياق ساكنان خاوردور

آوازه اسلام و رهنمودهای انسان‌سازش همواره و در طول تاريخ انسان‌هايی را شيفته خود كرده است، قرآن به‌عنوان كتاب انسان‌ساز و راهنمای بشريت شهره جهانيان است، به طوری كه شيفتگانی را در سرزمين چين مجذوب خود كرده كه هر روز برای شناخت اين منبع عظيم الهی مشتاق‌تر می‌شوند.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) به نقل از ISESCO، آموزش اصول اسلامی در سرزمين چين از ابتدای فرمانروايی سلسله «مينگ» در قرن نهم هجری توسط يكی از انديشمندان جامعه مسلمانان هويی(Hu’i) به نام «هودينگ چو»(Ho Ding Chu) كه بعدها نام خود را به «محمد عبدالله الياس» تغيير داد، آغاز شد.
با گسترش اسلام در چين آموزش اصول اسلامی نيز به تدريج در اين كشور رايج شد و مساجد به اماكنی برای آموزش احكام اسلامی و پاسخ به نيازهای دينی مسلمانان تبديل شدند؛ در مدارس اسلامی واقع در مساجد، امام جماعت به‌عنوان مدرس به فعاليت می‌پرداخت و قرآن موضوع اصلی آموزش بود، اين روش آموزشی با مدارس قرآنی سنتی كه در آن، زبان محلی به موازات زبان عربی مورد استفاده قرار می‌گرفت، شباهت بسيار داشت.
آموزش اصول اسلامی در مساجد به تعليم و تربيت اسلامی در كشور چين وجهه ملی داد، بدين ترتيب فرهنگ اسلامی به هم‌زيستی با فرهنگ چينی ادامه داد و آموزش تعليمات دينی در مناطق مختلف گسترش يافت؛ جذب مدرسين از ميان افراد بومی و همچنين اتباع ساير كشورهای اسلامی به تشكيل هئيت علمی متخصص آموزش دروس اسلامی در اين كشور منجرشد.
اين آموزش‌ها شامل ارائه دروس متفاوتی چون توحيد، منطق، علوم حديث، فلسفه، قواعد دستور زبان و ادبيات عرب و تفسير قرآن است و از آنجا كه در اين روش آموزشی بر منابع عربی تآكيد می‌شود، اين امر موجب هدايت مردم چين در يادگيری زبان و ادبيات عرب و نيز آشنايی با فرهنگ اسلامی و علوم قضايی شده است.
آغاز ترجمه مفاهيم قرآن به زبان چينی به دوره فرمانروايی سلسله «مينگ» و «چينگ»(Dynasties Ming et Ching) باز می‌گردد، پيش از اين دوران مطالب ترجمه شده به تعدادی از آيات قرآن محدود می‌شد كه به شكل مقاله‌هايی برای بيان معانی قرآن به علاقه‌مندان قرائت ارائه می‌شد؛ در آن زمان تفسير قرآن فقط توسط ائمه جماعات انجام ‌می‌شد و عامه مسلمانان به همين تفاسير كه يقيناً تفاسير كاملی نبودند، قناعت كرده و در اين زمينه وابستگی تام به درك مطالب از سوی ائمه جماعات داشتند.
ضرورت نياز به ترجمه قرآن به زبان چينی، جامعه «هويی»(Hu’i ) را برآن داشت كه به استفاده از زبان چينی در اين زمينه بپردازد، در پايان اقتدار سلسله «مينگ» و آغاز فرمانروايی سلسله «شينگ»، انديشمندان مسلمان چينی نظير «وانگ دای يوی»(Wang Da’i Yu’i)، «ماچو لی اچای»(Machu Lee o Chai ) ضرورت ترجمه مفاهيم قرآن به زبان چينی را احساس ولی به‌دليل عظمت و بزرگی اين كار بسيار محتاط عمل كردند.
هدف از ترجمه قرآن، شناساندن و استفاده از دستورات حيات‌بخش اين كتاب آسمانی به مسلمانان بود، به‌همين منظور اولين كتاب «تينگ چيانگ»(Ting Chiang) انديشمند مسلمان چينی با عنوان «تفسير و ترجمه قرآن» منتشرشد، سپس كتاب ديگری با نام «تفسير دقيق اولين سوره قرآن» توسط «داوين»(Da Win) يكی ديگر از انديشمندان مسلمان چين در سال 1941 نوشته و توسطه كانون چينی «هنگ كنك» به چاپ رسيد؛ همچنين «ما دا او»(Ma Dao)، از انديشمندان مسلمان چين، اولين سوره قرآن كريم (الفاتحه) و آياتی از سوره بقره را ترجمه كرد كه اين ترجمه توسط كانون مسلمانان «الدعوة» به‌چاپ رسيد.
همچنين انتشار كتاب «دوره آموزش كامل قرآن» در مراسمی با نام «ميدخايتی» يا «كاينيت»(Midkhaiti ou Kaïnite) جشن گرفته شد، در اين كتاب آيات قرآن به شكلی فصيح ترجمه شده و به خواننده امكان روان‌خوانی و همچنين بهره‌برداری از مفاهيم قرآن را مطابق با نيازهای روزمره می‌دهد، اين كتاب در دو نسخه به چاپ رسيده كه اولين نسخه شامل صد و پنج بخش، موضوعات اصلی قرآن را مورد بررسی قرار می‌دهد و توسط «يانگ بين سانگ»(Yang Bin Sang) امام جماعت مسجد پكن نوشته شده و بانظارت امام«چينگ كوانگ ون»(l’imam Ching Kuang Wan) بازبينی و در سال 1992 توسط كانون اسلامی پكن به چاپ رسيده است.
دومين نسخه، مجموعه‌ای باعنوان «گلچينی از تعاليم قرآنی» است كه به دو بخش جامع با عناوين «زندگی مادی» و «زندگی معنوی» تقسيم می‌شود، اين نسخه به تأييد و امضای «ليوفی مااو»(Lio Fi Mao)، «ناجينگ ون»( Najing Won)، «لين تا او»( Lin Tao) و «دان يانگ لی»(Dan Yang Li) رسيده و سپس در سال 1993 توسط انتشارات «القومية»( Al Kawmiyat) منتشر شده است.
در ميان ساير كتاب‌های ترجمه شده می‌توان به اثر «كا او هاران»( Kao Haran) با نام «مطالعه روزانه قرآن» اشاره كرد، اين كتاب در سال 1987 توسط مركز تحقيقات اسلام و قرآن منتشر شده و در برگيرنده منتخبی از آيات قرآن به‌منظور قرائت، تفكر و تأمل روزانه در رهنمودهای قرآنی است؛ در اين كتاب متن ترجمه آيات به زبان چينی در مقابل متن اصلی عربی قرار داده شده است.
به نظر می‌رسد كه ترجمه كامل مفاهيم قرآنی تا پيش از سال 1927 به خوبی صورت نگرفته است و اكنون اين كار بزرگ توسط نسل جوان و فرهيخته مسلمان انجام می‌شود، افرادی چون «مافو چو و»( Mafu Chue o) مترجم تفسير معتبر قرآن كريم كه اين كتاب ارزشمند را به شاگردش «سو خطيب»( Su Khatib) سپرد، او نيز پس از نسخه‌برداری از آن و پيش از عزيمت به سفر حج آن مكتوب گران‌بها را به مؤسسه اسلامی چين اهداء كرد و اين مؤسسه با افزودن مقدمه و مؤخره‌ای به كتاب اقدام به نشر آن نمود، اين مكتوب جزء آثار ناياب به‌شمارمی‌رود.
از سوی ديگر ترجمه مفاهيم قرآن كريم به زبان چينی قديم، با نظارت «هان چينگ وتان»( Han Ching Wotan) و «چان يوو»(Chan Yow) و با همكاری «محمد مكين» نوشته و در سه جلد توسط انجمن فرهنگستان اسلام منتشر شد؛ از آن پس رساله‌های متعددی در اين زمينه به رشته تحرير درآمد كه می‌توان به اين نمونه‌ها اشاره كرد: «ترجمه مفاهيم قرآن كريم» توسط «تی جيو»( Ti Jiu)، «مقدمه‌ای بر ترجمه قرآن كريم» توسط «لی بوی چينگ»(Li Bo’i Ching) و «يانگ شانگ مينگ»(Yang Shang Ming)، «ترجمه گزيده‌هايی از آيات قرآن كريم» توسط «لانگ كاو چينگ»(Lang Kau Ching)؛ همچنين بايد به دست‌نوشته‌های «تانگ چينگ» باعنوان «قرآن مقدس به زبان محلی چينی» اشاره كرد كه علی‌رغم ابتكار عمل دانشجويان مدرسه «شانگ دا»(Shang Da) كه اقدام به جمع‌آوری اين اثر مهم نمودند، هرگز به‌چاپ نرسيد.
در سال‌های 1990-1937 دوازده ترجمه كامل از قرآن كريم به‌طور رسمی در چين منتشرشد، اين متون گران‌قدر توسط انديشمندان برجسته مسلمان چون «تيت چای فانگ»(Tit Chai Fang)، «جو جيو می»(Jo Jiow Mi)، «وانگ جينگ چای»(Wang Jing Chai)، «ليو جيين بيآ»(Lio Jien Bi’a)، «سانگ مينگ»(Sang Ming)، «چای سی چو»(Chai Si Chou)، «محمد مين»(Muhammad Main)، «لين سونگ»*( Lin Song)، «تونگ داو شانگ»(Tong Dao Shang) و ديگر بزرگان به نگارش در آمد.
علاوه بر قرآن متون ديگری نيز به زبان چينی ترجمه شد، در اين مورد می‌توان به ترجمه «ال بوردا»(Al Burda ) متعلق به «شرف الدين محمد البويسری»(Charafuddine Muhammad Al Buayciri) اشاره كرد، اين متن توسط «مافوچوف»(Mafuchof) جوان محقق مسلمان در سال 1896 با نام «شعر اسلامی» يا «حماسه اسلامی» ترجمه شد.
علاقه و گرايش مردم چين به دين اسلام و تمايل آنان به فراگيری زبان عربی به‌منظور درك بهتر مفاهيم قرآنی و اصول اسلامی دليلی بر احياء اين دين آسمانی در اين كشور پهناور است.
احياء و تجديد حيات اسلام در كشور پهناور چين در دهه‌های اخير بسيار چشمگير بوده و اين رشد نه تنها در زمينه آموزش اصول اسلامی بلكه در ساير زمينه‌ها نظير ساخت و احداث مساجد، ترويج آموزش زبان عربی، برگردانی و ترجمه قرآن و ساير كتب اسلامی به زبان چينی نيز قابل توجه بوده است.
آموزش زبان عربی در كشور چين از سال‌های 1940 در اين كشور آغازشد كه همگی مرهون تلاش و همت انديشمندان و فرهيختگانی همچون «ماجيانگ محمد مكين»(Majiang Mohammed Makin)، «عبدالرحمان نانچونگ»(Abdurrahmane Nanchong) و «ادوروان لی يونگ يانگ»(, édoRuane Li Yong Yang Ro’i) است؛ اين آموزش‌ها در چين از پيشرفت چشمگيری برخوردار شده و توجه بسياری از جوانان چينی را به خود جلب كرده است، به نحوی كه تعداد كثيری از دانشجويان به فراگيری زبان و ادبيات عربی اقدام كرده و تحصيلات عاليه خود را تا سطوح كارشناسی ارشد و دكتری در اين رشته ادامه می‌دهند؛ اين استقبال چنان بود كه در سال 1998 بيش از سی دانشجوی چينی موفق به كسب ديپلم عالی زبان و ادبيات عرب شدند.
همچنين در اكتبر 1984 فرهنگستان زبان و ادبيات عرب در چين با هدف ارتقاء سطح آموزش و پژوهش در اين زبان تأسيس شد و از خدمات متخصصين چينی زبان عربی بهره بسياری برد؛ به اهتمام اين فرهنگستان، نشست‌‌ها و دوره‌های تكميلی آموزش زبان عربی در سطح وسيعی در كشور چين برگزارشد و در اكثر شهرهای مهم اين كشور گسترش يافت.
اين فرهنگستان همچنين به‌منظور آشنايی مردم چين با فرهنگ، خط، زبان و ادبيات عرب، با همكاری سازمان‌ها و مؤسسه‌های كشورهای عربی به برگزاری دوره‌های آموزش كاربردی زبان عربی اقدام كرده كه از روش‌های نوين آموزشی در اين‌باره بهره‌مند می‌شود و با برگزاری منظم نشست‌های تخصصی و جلب همكاری افراد چينی مسلط به زبان عربی اقدام به ترويج آموزش اين زبان نموده است.
گسترش فرهنگ اسلامی در سال‌های هشتاد و نود كه دوران اصلاح و نوآوری در كشور چين به‌شمار می‌رود، بسيار چشمگير بوده است و جوانان چينی علاقه خود را به يادگيری زبان عربی و شناخت بهتر فرهنگ اسلامی و همچنين مطالعه شاهكارهای ادبيات عرب و آشنايی با تفكر و تاريخ مسلمانان به وضوح ابراز كرده‌اند.
ترجمه زبان عربی به زبان چينی همانطور كه در دانشگاه‌ها شكوفا شده، در مؤسسات علمی و فرهنگستان‌های شهرها و بخش‌های مختلف چين نيز مورد استقبال چشمگير قرار گرفته است.
در قرون گذشته مسلمانان چين اقدام به ساخت تعداد زيادی مسجد در شهرهای مختلف اين كشور نمودند، كه مهم‌ترين آن‌ها مسجد «اينوجی»(Yi-no Ji) واقع در خيابانی به همين نام است؛ از ديگر مساجد معروف چين می‌توان از مسجد«آنگزیـی»(Angxi) كه در زمان امپراطوری «مينگ»( Ming) بنا شده است نام برد، اين مسجد شامل كتابخانه بزرگی است كه نسخه‌های دست‌نويس كتاب‌های قديمی عربی و همچنين يك نسخه قرآن متعلق به سال 718 هجری قمری در اين مكان نگهداری می‌شود؛ مؤسسه اسلامی و انجمن مسلمانان پكن نيز در اين مسجد قراردارد.
مسجد معروف و تاريخی «هوآيشانج»(Hua’i Change) كه به معنای گرامی‌داشت سنت پيامبر(ص) است در منطقه «كو آنگ چو»(Kuang Cho) ـ يكی از معروف‌ترين مناطق هنر معماری اسلامی در جهان اسلام و كشور چين ـ در دوران امپراطوری تانگ(Tang) بنا شده‌است، اين مسجد دارای مناره‌ای با برجی بلند است كه توسط ديوارهای ضخيمی محصور شده و نمونه‌ای از هنر و معماری اسلامی است، كتابخانه بزرگ و باشكوه، سالن اجتماعات و سالن استقبال از مدعوين از ديگر بخش‌های اين مسجد است.
متأسفانه گذشت زمان سبب فرسودگی اين بنای مشهور شده كه در چند مرحله اقدام به مرمت و بازسازی آن شده است؛ بيشترين تعميرات در سال 1924 صورت پذيرفته است؛ همچنين با مساعدت و هم‌ياری «انجمن منطقه‌ا‌ی گسترش اسلام درچين»(l’Association de Canton pour le développement de l’islam en Chine») و ياری مسلمانان چينی اين مسجد به گونه‌ای بازسازی شد كه به‌عنوان مركز اسلامی برای فعاليت‌های مذهبی مسلمان مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
همچنين بخش امور مذهبی شورای دولتی و دولت مردمی «گوآنگ زو»(Guangzhou) سخاوتمندانه در طرح بازسازی اين مسجد همكاری كردند و اين مسجد در سال 1997 به‌عنوان يكی از بناهای تاريخی ميراث فرهنگی كشور چين به ثبت رسيد.
* پروفسور « لين سونگ »با نام كامل «يحيی صنوبر لين سونگ» (Ya ha ya . sai nu bai er. Lin song) در سال 1930 در فضايی كاملاً اسلامی در منطقه معروف «شاد يان»(Sha dian) استان «يان نَن»*(Yun nan)؛ در جنوب غربی ناحيه مرزی چين به‌دنيا آمد.
اين قرآن‌پژوه چينی، نخستين‌بار كتاب «ختم قرآن» را كه نزد مسلمان چينی از شهرت خاصی برخوردار بود، به صورت نظم به زبان چينی ترجمه‌كرد؛ مجموعه «شناخت قرآن»، «قرآن در چين»، «گزيده‌هايی از قرآن » و «مجموعه دانستنی‌های قرآن » از ديگر تأليفات وی به زبان چينی است.
لين سونگ در كودكی از «محمد مكين» ـ از استادان معروف آن زمان ـ زبان عربی را فراگرفت و در محضر «سلام‌الدين»( Ha de cheng) از روحانيون معروف چين، قرآن كريم را آموزش‌ديد؛ در آن زمان دانشگاه‌های پكن، «Qing hua» و «Nan kai»، سه دانشگاه متحد جنوب شرقی بودند و اساتيد معروف زبان‌های چينی، رياضی، منطق، تاريخ و جغرافيا را به دانش‌آموختگان اين كشور آموزش‌می‌دادند.