بررسی وضعیت نمازخانه‌های مناطق توریستی مشهد/ ۷۰ هکتار و دو نمازخانه!

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، مسجد از صدر اسلام، نه تنها کانونی برای نیایش با پروردگار و رهایی از هیاهو و اضطراب دنیای مادی بوده است، بلکه پایگاهی برای تبلور گردهمایی مسلمانان و انجام فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیز محسوب می‌شده است.

ایران به‌عنوان یک کشور اسلامی دارای مساجد مختلف تاریخی و پرقدمت، همراه با معماری‌های زیبا و منحصر به فردی است که چشم هر بازدیدکننده ای را به خود خیره می‌کند و نشان از ارادت مردمان این مرز و بوم به این نهاد مقدس دارد. یکی از شهرهایی که مساجد گونانی را در خود جای داده است، مشهد مقدس است؛ این شهر به یمن وجود مضجع نورانی حضرت علی ابن موسی رضا(ع) در بین شهرهای کشور از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

مشهدالرضا به خاطر ماهیت مذهبی و زائرپذیری، سالانه میزبان میلیون‌ها زائر از سراسر کشور و دنیا است که این امر لزوم توجه مضاعف در ساحت‌های گوناگون به این کلان شهر مذهبی را می‌طلبد. در همین راستا ایکنای خراسان رضوی مساجد و نمازخانه‌های سه منطقه تفریحی و سیاحتی مشهد را مورد بررسی قرار داده است.

مسجد کوهسنگی مشهد؛ نخستین مقصد تهیه این گزارش

مسجد کوهسنگی، معروف به مسجد سنگی، نخستین مقصد این بازدید بود. هنگام نماز ظهر که از ورودی پارک، وارد بوستان کوهسنگی شدم، با وجود فاصله قابل توجه تا مسجد، به دلیل عدم وجود تابلوهای راهنما در طول مسیر به سختی مسجد را پیدا کردم. در نهایت با مسجد نمای سنگی، سفیدرنگ و زیبا روبرو شدم که متولی آن دقایقی قبل از اذان آن را بازگشایی کرده و در حال آماده‌سازی مقدمات نماز بود.

وضعیت مسجد از لحاظ نظافت و وجود امکاناتی از قبیل مهر، تسبیح، چادرنماز، کیسه نگهداری کفش و ادعیه از سطح مطلوبی برخوردار بود؛ قسمت بانوان و آقایان از یکدیگر جداگانه بود که وضوخانه مسجد در بخش بانوان، سمت راست مسجد قابل دسترس بود اما سرویس بهداشتی نیز به فاصله کوتاهی از مسجد قرار داشت.

نماز جماعت بانوان در طبقه فوقانی مسجد برگزار می‌شد، موضوعی که در بسیاری از مساجد مرسوم است و خود جای تأمل دارد! سوال اینجاست چرا باید بسیاری از مساجد، بانوان برای اقامه نماز پله‌های زیادی را طی کنند و آسانسوری نیز برای این امر تعبیه نشده باشد، حال آنکه طی کردن تعداد بالای پله ممکن است برای برخی از بانوان به ویژه سالمندان مقدور نیست.

پس از دقایقی نماز آغاز شد، آن هم در حالی که صدای امام جماعت در بخش بانوان به وضوح شنیده نمی‌شد و بسیاری از نمازگزاران حتی در صف اول، نماز را به صورت فرادی اقامه می‌کردند. در صفوف نماز نظم خاصی به چشم نمی‌خورد، موضوعی که جزو کوچکترین اقتضائات یک مسجد محسوب می‌شود. این در حالی بود که بخش آقایان نیز به جز دو صف اول، در سایر صفوف نیز همین عدم اتصال به جماعت جلب توجه می‌کرد.

این موضوعات ذهنم را به خود مشغول کرده بود که پس از نماز به مأمور انتظامات مسجد مراجعه کردم و از او در خصوص برگزاری نماز صبح و ساعات بازگشایی مسجد پرسیدم که در پاسخ گفت: «در این مسجد نماز صبح برگزار نمی‌شود و درب مسجد دقایقی قبل از نماز ظهر بازگشایی و پس از اقامه نماز مغرب و عشاء نیز بسته می‌شود»! که این امر جای تأمل دارد که چرا یک مسجد تنها کارکردش باید صرفا نماز خواندن باشد و پس از اقامه نماز درب آن بسته شود و صد البته که این امر با فلسفه وجودی مسجد نیز تناسب چندانی ندارد!

علاوه بر این، شهروندان و مسافرانی که پس از نماز مغرب و عشاء تا بامداد به این مکان می‌آیند و خواهان اقامه نماز در مسجد می‌باشند نیز با درب بسته مسجد مواجه می‌شوند؛ همچنین با توجه به ماهیت توریستی این مکان و حضور زائران و مسافران، انتظار می‌رفت امام جماعت حداقل در حد دقایقی کوتاه بین دو نماز از این فرصت مغتنم به منظور بازگویی احکام، معارف و یا پرداختن به موضوعات روز بهره ببرد که متأسفانه این اتفاق محقق نشد.

پارک ملت مشهد، دومین مکانی بود که تصمیم به بازدید از آن گرفتم. پارکی که بزرگترین پارک مشهد و یکی از زیباترین پارک‌های ایران محسوب می‌شود اما در این پارک خبری از مسجد نبود، بلکه تنها یک نمازخانه با معماری متناسب قابل رؤیت بود. از ورودی پارک که وارد شدم، نمازخانه تقریبا در منتهاالیه سمت چپ پارک قابل دسترس بود. امکانات و بهداشت نمازخانه از حد مطلوب و قابل قبولی برخوردار بود که رضایتمندی زائران و مجاورانی که برای نماز آمده بودند را نیز در پی داشت.

نزدیکی این نمازخانه به پایانه اتوبوسرانی آزادی نیز یکی دیگر از خصوصیات مثبت این نمازخانه بود. استقبال نمازگزاران و سخنرانی امام جماعت به مدت دو تا سه دقیقه در فاصله بین دو نماز از نکات جالب توجه دیگر این مکان بود. همچنین، در مقابل نمازخانه، محلی برای وضوگیری آقایان قرار داشت، این در حالی بود که بانوان برای وضو گرفتن باید مسافتی را تا سرویس بهداشتی نزدیک نمازخانه طی می‌کردند ...

در ادامه این بازدیدها در یکی از روزهای آخر هفته سری هم به پارک جنگلی وکیل آباد مشهد که یکی از تفرجگاه‌ها و مراکز ییلاقی حاشیه شهر مشهد است، زدم تا از نزدیک شاهد وضعیت نماز در این منطقه تفریحی و پربادید نیز باشم. در این پارک زیبا و خوش آب و هوا که بیش از 70 هکتار مساحت دارد، دو نمازخانه با فاصله هزار متر از یکدیگر جای گرفته است.

هنگام اذان ظهر که برای اقامه نماز به نمازخانه اولی سر زدم، عدم برخورداری از نور مناسب، نبود نظم کافی در نمازخانه، مطلوب نبودن سطح بهداشت این مکان برای به جا آوردن فریضه مهمی چون نماز علی الخصوص در ابتدای ورودی نمازخانه و در کنار کفش‌‎کن از جمله کاستی‌هایی بود که در همان ابتدا توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کرد. اینکه پارکی با این گستره و مساحت، چرا باید نمازخانه‌ای کوچک آن هم با امکانات رفاهی محدود داشته باشد؟! سؤالی است که نمی‌توان به راحتی از کنار پاسخ به آن گذشت ... .

البته در کنار این نقاط ضعف، صفوف پیوسته و پرجمعیت نمازگزاران آن هم در یک روز غیرتعطیل (پنج شنبه) نیز جالب توجه بود. ارتباط مناسب امام جماعت و مأمومین و طرح مباحث فرهنگی ـ مذهبی و روز از جمله معرفی فیلم «محمد رسول الله(ص)» به عنوان یکی از اتفاقات روز و بی‌نظیر تاریخ سینمای ایران و یک کالای فرهنگی فاخر به نمازگزاران، یکی از مواردی بود که امام جماعت به خوبی به آن پرداخت. ظرفیتی که شاید در بسیاری از مساجد و نمازخانه‌ها در عین تأثیرگذاری، مغفول واقع می‌شود.

و اما کلام آخر...

در پایان ذکر چند نکته خالی از لطف نیست؛ در نخستین مورد، برخلاف تصورم که به دنبال یافتن مسجد به این مکان‌ها رفته بودم، در دو مورد تنها با نمازخانه هایی کوچک که قابلیت مسجد بودن را نیز داشت روبرو شدم! نکته دوم، در خصوص برگزاری نماز صبح در مساجد بود، با توجه به اینکه به دلیل گرمای روز بسیاری از زائران، مجاوران و مسافران شب‌ها را در پارک‌ها سپری می‌کنند، در بسته نمازخانه و مساجد این مکان‌ها بسیار به چشم می‌خورد!.

همچنین باید پرسید با وجود این همه تأکیدات مبنی بر آثار و برکات نمازجماعت در منابع و متون دینی ما، چرا اقامه باشکوه این فریضه عبادی در مساجد و نمازخانه های کشور همچنان مهجور بوده و از رونق مورد انتظار برخوردار نیست؟! اگرچه، پرداختن به این موارد خود نیاز به واکاوی و آسیب شناسی مقتضی دارد که در گزارش های بعدی بیشتر به آن‌ها خواهیم پرداخت ... .