10 صفت کلیدی پیامبر اکرم(ص)

حجت‌الاسلام والمسلمین وحید نجف‌زاده، استاد حوزه در تفسیر و علوم قرآن در گفت‌وگو با ایکنا با تسلیت فرارسیدن سال روز وفات نبی گرامی اسلام، حضرت محمد(ص) گفت: قرآن کریم پیامبر را اسوه حسنه معرفی کرده و فرموده است «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا»(احزاب/ 21) و این اسوگی در تمامی ابعاد و جهات است.

وی افزود: مرحوم علامه سیدجعفر مرتضی‌عاملی و استاد دلشاد تهرانی در برخی آثارشان که به سیره نبوی پرداخته‌اند ثابت کرده‌اند که سیره فردی، اخلاقی، اجتماعی، مدیریتی، اقتصادی، سیاسی، حاکمیتی و تمامی ابعاد زندگانی آن حضرت برای بشریت اسوه و الگو است.

نجف‌زاده در پاسخ به این سؤال که وقتی بحث از جامعیت در اسوگی مطرح می‌شود ممکن است برخی این تصور را داشته باشند که چون پیامبر(ص) و ائمه(ع) تعدد زوجات داشتند امروز هم این مسئله بدون هرگونه منعی قابل تأسی است؟ تصریح کرد: حرام و حلال الهی، حرام و حلال الی یوم القیامه و تغییرناپذیر است ولی خود پیامبر و ائمه(ع) هم شرایط دوران خویش را در نظر می‌گرفتند.

در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان

وی افزود: مثلا در بعد ساده زیستی تمامی 14 معصوم افرادی ساده‌زیست بودند ولی مثلا در دوره امام صادق(ع) چون وضعیت اقتصادی مردم بهتر شده بود امام هم لباس‌های زیبا و رنگارنگ می‌پوشیدند. بنابراین اینکه برخی افراد و یا طلاب تصور کنند که باید تعدد زوج داشته باشند گرچه خلاف شرع نیست ولی چون منفور عرف جامعه است باید با لحاظ شرایط امروز به آن نگاه شود.

دارنده دکترای رشته تفسیر و علوم قرآن با بیان اینکه اشرافی‌گری یکی از مشکلات عمده در جامعه امروز ما است اظهار کرد: اولین اصل حاکم بر زندگی پیامبر(ص)، ساده‌زیستی بود؛ ایشان در روایتی به این مضمون فرموده‌اند که بهترین افراد کسانی هستند که کم خرج باشند و زیاد کار و خدمت کنند یا نقل شده است که «کان رسول الله خَفيفَ المَؤونَةِ».

این پژوهشگر و خطیب با بیان اینکه از امام علی(ع) در مورد پیامبر نقل شده است که ایشان به دنیا اهتمامی نداشت تصریح کرد: این خصلت سبب شده بود تا صحابی جلیل القدر آن حضرت مانند امام علی(ع)، اباذر، مقداد، سلمان و زیدبن سوهان و ... هم این خصلت‌ها را از ایشان فرا گیرند؛ امروز هم مردم و مسئولان باید با تاسی به این سیره باعث کاهش اختلاف طبقاتی شوند.

نجف‌زاده به خصلت دیگر پیامبر یعنی سعه صدر اشاره کرد و افزود: این صفت برای امروز جامعه ما خیلی مهم است زیرا برخی افراد به ادنی بهانه و حادثه‌ای تحمل خود را از دست داده و فحش و ناسزا نصیب دیگران می‌کنند در حالی که اگر پیامبر اسوه است باید سعه صدر را از او فرابگیریم.

شرح صدر؛ لازمه ایستادگی در جبهه حق

نجف‌زاده با بیان اینکه انبیاء از خداوند شرح صدر می‌خواستند در حالی که خدا براساس سوره مبارکه انشراح به پیامبر(ص)، سعه صدر داده بود ادامه داد: امام علی(ع) فرمودند که اگر کسی شرح صدر نداشته باشد نمی‌تواند پای حق بایستد؛ قرآن کریم شرح صدر را به پیامبر نسبت داده است یعنی برازنده پیامبر بوده است که یکی از لوازم و ویژگی‌های مدیریتی برای هر مدیری است.

این استاد حوزه علمیه، نظم را از ویژگی‌های دیگر پیامبر برشمرد و تصریح کرد: از ابوذر نقل شده است که پیامبر می‌فرمودند انسان عاقل باید چند کار را همیشه انجام دهد؛ اول نظم داشته باشد؛ نقل شده که وقتی کسی با پیامبر کار داشت، ایشان لباس مرتب می‌پوشید و موها و محاسن خود را در برابر آب، مرتب می‌زد و به نزد افراد می‌رفت.

نجف‌زاده با اشاره به اخلاق سیاسی و حکومتی پیامبر تصریح کرد: پیامبر نوع جدیدی از مدل حکومتی و سیاسی را در عالم عرضه کرد؛ یکی از ابعاد این مدل، قاطعیت و جدیت در مدیریت است که امروز برای کشور ما ضروری است؛ ایشان در برابر هر تهدید و تطمیعی ایستاد؛ حتی قبل از بعثت فرمود اگر خورشید را در دست راست و ماه را در دست چپ من قرار دهید تا دست از رسالت خود بردارم چنین نخواهم کرد.

عدم مسامحه در برابر دشمن

وی با بیان اینکه این ویژگی در مکتب فرزند پیامبر یعنی امام خمینی(ره) هم دیده می‌شود و در جریان انقلاب شاهد آن بودیم، تصریح کرد: عدم تسامح و وادادگی در برابر دشمنان از دیگر ویژگی‌های نبی مکرم اسلام(ص) بود، پیامبر وقتی قدرت نداشت و به لحاظ عده و نیرو و امکانات مادی در ضعف بود باز هم دست از آرمانش بر نداشت؛ در جنگ بدر در حالی که مسلمین 313 نفر بودند به جنگ لشکر هزاران نفری رفتند.

کارشناس برنامه‌های دینی صداوسیما اضافه کرد: درک شرایط افراد به خصوص زیردستان از دیگر ویژگی‌های مدیریتی پیامبر بود که امروز غفلت زیادی از آن صورت می‌گیرد؛ یکی از اشکالات مدیران و مسئولان نظام ما این است که توان درک شرایط مردم و ارتباط با آنان را ندارند؛ بین مردم نیستند لذا نمی‌توانند درد و رنج قشرهای ضعیف و کم درآمد و دارای مشکلات را بفهمند؛ پیامبر در سخت‌ترین شرایط با یاران خود سخن می‌گفت و همدردی می‌کرد و آنان را دلداری می‌داد که نمونه مهم آن اصحاب صفه به عنوان بهترین یاران پیامبر بودند.

نجف‌زاده اظهار کرد: همراهی با مردم در امور کلان و حتی جزئی از دیگر ویژگی‌های آن حضرت بود؛ ایشان حتی در ساخت مسجد هم مانند دیگران کار می‌کردند و این همراهی باعث دلگرمی مردم بود، همچنین نکته‌ای که خیلی بر آن تاکید و اهتمام داشتند مسئله وحدت میان مسلمین بود؛ هرگز ایشان بر طبل تفرقه و اختلاف نمی‌کوبیدند و در برابر افراد این چنین هم می‌ایستادند.

وی بیان کرد: امروز هم اگر قصد تأسی به این ویژگی پیامبر(ص) داریم باید آن را در تشکیل امت واحده و به تعبیر قرآن «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»(حجرات/10) دنبال کنیم.

وی اضافه  کرد: پیامبر(ص) ضابطه‌گرایی و قانون اسلام را بر هر چیزی ترجیح می‌دادند و اجازه نمی‌دادند که رابطه جای آن را بگیرد و اگر کسی قصد چنین کاری را داشت با شدت از سوی پیامبر با او برخورد می‌شد؛ مسئله‌ای که امروز در جامعه ما عادی شده و رابطه‌بازی برخی افراد به جای ضابطه‌گرایی باعث مشکلات فراوان برای مردم شده است که باید با تاسی به سیره آن بزرگوار درمانی برای دردهای اجتماعی، سیای، اقتصادی و مدیریتی خود بیابیم.