تأسیس 53 اندیشکده، 45 خانه نخبگان و 80 مرکز رشد در بسیج/ جوانان از مافیای علم و فناوری نترسند
گروه جامعه ــ معاون علمی و فناوری بسیج می‌گوید: اعتقاد داریم کسانی که در عرصه علم و فناوری کار می‌کنند، همه بسیجی هستند و ما از این بسیجیان در مراکز رشد خلاقیت و نوآوری حمایت مادی و معنوی می‌کنیم؛ البته اینقدر مشکلات و مافیا در عرصه علم و فناوری داریم که بسیاری از جوانان با ورود به آن دلسرد می‌شوند اما خواهش می‌کنم که با روحیه جهادی در این مسیر تمدن‌ساز قدم بگذارند.
گستره کمی و کیفی فعالیت‌های بسیج که در نزدیک به 50 هزار پایگاه بسیج در کشور، از مدارس و مساجد و دانشگاه‌ها گرفته تا ادارات و سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها ایجاب می‌کند که وضعیت فعالیت‌های علمی این نهاد مردمی و اجتماعی را مورد بررسی قرار دهیم. بسیج دیگر همچون دوران دفاع مقدس مستقیماً درگیر جنگ نظامی نیست و عرصه‌های گوناگون اجتماعی و فرهنگی را مورد تمرکز قرار داده است.
از این رو، همزمان با پنجم آذرماه، سالروز تأسیس بسیج مستضعفین با فرمان امام خمینی(ره) و در میانه هفته بسیج، با مهدی رحیمی، معاون علمی و فناوری سازمان بسیج مستضعفین در استودیو مبین خبرگزاری ایکنا به گفت‌وگو پرداختیم. رحیمی که دکترای هوا و فضا از دانشگاه امام حسین(ع) و سابقه 20 سال تدریس در این دانشگاه را نیز در کارنامه دارد، از فعالیت‌های علمی و امیدبخش بسیج در گام دوم انقلاب خبر می‌دهد. او از مقاله‌محوری و فقدان اولویت‌شناسی و مسئله‌یابی در نظام علمی کشور به شدت انتقاد می‌کند و از عزم علمی بسیج سخن می‌گوید.
ایکنا ــ بسیج از چه زمانی احساس کرد که باید بر فعالیت‌های علمی تمرکز ویژه داشته باشد و تا امروز چه فعالیت‌های شاخصی در این زمینه انجام داده است؟
ابتدا لازم است تاریخچه‌ای از این زمینه بیان کنم. فعالیت‌های علمی بسیج در سال 1371 تحت عنوان سازمان تحقیقات و خودکفایی نیروی مقاومت بسیج شکل گرفت، بعد از گذشت چهار سال به سازمان مطالعات و تحقیقات بسیج، تغییر نام و بلکه تغییر محتوا داد. هفت سال بعد براساس ابلاغیه ستاد کل نیروهای مسلح، حمایت از مبتکران و نوآوران بسیجی به عنوان یک اقدام اساسی در جهت توانمندسازی بسیجیان تصویب شد، لذا ذیل این سازمان مرکز حمایت از مبتکران و مخترعان بسیجی آغاز به کار کرد و تا کنون نیز این مرکز به قوت خود پابرجاست. در سال 1387 سالی که «نوآوری و شکوفایی» نامگذاری شده بود، سازمان مطالعات و تحقیقات بسیج به «پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج» تغییر نام داد تا بر پژوهش‌های نافع برای بسیج و کشور تمرکز کند. در همان سال سازمان علمی، پژوهشی و فناوری بسیج شکل گرفت. این سازمان به منظور هماهنگی، هدایت و توسعه فعالیت‌های علمی بسیج اقشار دانشور شامل؛ بسیج دانش‌آموزی، دانشجویی، فرهنگیان، اساتید، طلاب، مهندسین صنعتی، مهندسین کشاورزی، مهندسین عمران و حقوقدانان شکل گرفت. یک سال بعد سازمان علمی پژوهشی و فناوری ذیل سپاه‌های استانی نیز شکل گرفت. بعد از آن به مرور همه شهرستان‌ها و بلکه پایگاه‌های مقاومت بسیج صاحب معاونت علمی شدند، در سال 1397 شبکه کاملی از علم و فناوری را در سطح کشور، از سپاه‌های استانی و نواحی گرفته تا همه پایگاه‌های بسیج شاهد هستیم. فکر می‌کنم در سراسر کشور چنین شبکه‌ای از علم و فناوری نمونه ندارد. سیاستگذاری برای این شبکه و توسعه منابع انسانی در آن از وظایف مهم ماست. در سال 1398 معاونت دانش و پژوهش بسیج هم در سازمان علمی، پژوهشی و فناوری ادغام شد و همه فعالیت‌های علمی بسیج ذیل معاونتی با نام «علمی و فناوری سازمان بسیج مستضعفین» جمع شد.
ایکنا ــ چه فعالیت‌های امیدوارکننده و شاخصی را می‌توان نام برد که بخش علمی بسیج در سال‌های گذشته انجام داده و لازم است جوانان با آن آشنا شوند؟
حرکت علمی در سازمان بسیج غالباً براساس منویات مقام معظم رهبری است، در وهله بعد اسناد بالادستی نظام و سند چشم‌انداز 1404 را مد نظر داریم. این سند وضعیت کشور را در سال 1404 اینگونه توصیف می‌کند: «کشوری توسعه‌یافته با رتبه اول علم و اقتصاد در منطقه» جهت‌گیری کلی در این سند به سمت دانش پیشرفته و اقتدارآفرین است که کشور را به مرز دانش جهان و علمی برساند و هم توانایی تولید علم و فناوری را افزایش دهیم، یعنی مردم با سهولت بیشتری بتوانند به حوزه علم و فناوری و نظریه پردازی وارد شوند. ما برای این منظور در بسیج برنامه‌های ویژه‌ای را در نظر گرفتیم. اولین قدم سیاستگذاری، راهبردنگاری و هدف‌نویسی و پایش و نظارت و پشتیبانی از تمامی برنامه‌های علمی و فناوری بسیجیان است.
ایکنا ــ بسیجیان یعنی کسانی که لزوماً کارت بسیج دارند و فعالیت تشکیلاتی در این زمینه انجام می‌دهند؟
اعتقاد ما این است؛ کسانی که در عرصه علم و فناوری کار می‌کنند، همه بسیجی هستند، منظور ما لزوماً بسیجی سازمان‌یافته نیست، چه نزد سازمان پرونده داشته باشند و چه نداشته باشند حتماً حمایت می‌شوند. سابقاً همینطور بوده و در حال حاضر نیز اینگونه است. یکی از مأموریت‌های ما که به نظام و دولت کمک می‌کند، کمک به شناسایی خلأها و نیازهای نهضت نرم‌افزاری و چرخه توسعه علم و فناوری است. بسیج و بسیجیان با کمک دولت خلأهای علم و فناوری در حال و آینده را شناسایی کنند، جایی که دیگران نمی‌خواهند ورود کنند یا نمی‌توانند ورود کنند، بسیج ورود کند. با نقش تسهیل‌گیری که ایجاد می‌کنیم در جهت توانمندسازی افراد به عنوان ورودی چرخه علم و فناوری کار کنیم. همانطور که می‌دانید چرخه علم و فناوری در دنیا نیاز به ورودی دارد، یکی از خلأها این است که دنبال ورودی چرخه علم و فناوری و استعدادها نرفته‌ایم. بسیج دانش‌آموزی و فرهنگیان امروز در سراسر کشور ظرفیتی بی‌بدیل است. تا کنون 633 پایگاه بسیج مساجد در زمینه علمی فعالیت شاخص دارند. این‌ها را اگر بتوانیم در یک بازه زمانی مشخص توانمند کنیم، می‌توانند برای چرخه علم و فناوری کشور دستاوردهای بزرگی داشته باشند، کمااینکه تا الان این کار انجام شده است و بسیجیانی که به ما مراجعه کرده‌اند مورد حمایت مادی و معنوی قرار گرفته‌اند. تعدادی از آنها وارد بنیاد ملی نخبگان شده‌اند، تعدادی مسئول، تعدادی صاحبان کارخانه و حتی تعدادی هیئت علمی شده‌اند. این کاری که انجام می‌دهیم کادرسازی از نیروهای دغدغه‌مند در حوزه علم و فناوری در سراسر کشور است.
ایکنا ــ برای کارهای علمی‌ای که انجام می‌دهید، اولویت‌سنجی مناسب را انجام می‌دهید؟
خلأ دیگری که در کشور وجود دارد و هیئت اندیشه‌ورز ما آن را شناسایی کرده، این است که اولویت‌های مشخص شده برای علم و فناوری آنقدر زیاد هستند که انگار دیگر اولویتی وجود ندارد! کسانی که نقشه‌های علمی را تدوین کرده‌اند و سیاست‌گذار در حوزه آموزش عالی هستند، 137 رشته را به عنوان اولویت علمی کشور مطرح کرده‌اند! یعنی نیامده‌اند واقعاً ببینند کشور در حال حاضر به کدام پنج رشته نیاز مبرم دارد، بلکه همه رشته‌های موجود در دانشگاه را به عنوان اولویت علمی مطرح کرده‌اند که واقعاً جای تعجب دارد. در حالی که باید مسائل کنونی جامعه را شناسایی و برای حل آنها اقدام مناسب و به موقع انجام دهیم. غالباً علم و فناوری باید بتواند اقتصاد کشور را درست کند و در حوزه‌های سیاست و فرهنگ نقش‌آفرینی مؤثر داشته باشد، زمانی که علم و فناوری در این حوزه‌ها به ایفای نقش بپردازد، آن وقت در مسیر درستی حرکت کرده‌ایم. اتفاقاً اکنون تلاش می‌کنیم نظام مسائل کشور را با کمک بسیجیان شناسایی کنیم. 45 خانه نخبگان در سراسر کشور راه‌اندازی کرده‌ایم، 32 خانه استانی و 13 شهرستانی در حال تلاش هستیم تا اغلب شهرستان‌های پرجمعیت بتوانند صاحب خانه نخبگان شوند. ذیل این خانه‌های نخبگان، 202 کارگروه تخصصی راه‌اندازی کرده‌ایم. این گروه‌های 10 تا 15 نفره مسائل و مشکلات استان را رصد و شناسایی می‌کنند. اعتبارات بسیج از این پس در جهت حل مشکلات استان و با توجه به اولویت‌هایی که شناسایی می‌شود، اختصاص می‌یابد. وضعیت مطلوب این است که بتوانیم حداقل 10 درصد مشکلات کشور را در معاونت علمی بسیج حل کنیم. برای احصای نظام مسائل تخصصی، 30 مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات تجربی را راه‌اندازی کردیم که مسائل تخصصی را در حوزه رشته‌های تخصصی احصای مسائل می‌کنند. نقاط قوت، ضعف، آسیب‌ها و همه این‌ها را مطالعه می‌کنند و بنابر این اولویت را در رشته‌هایی که می‌توانند برای ما در آینده اقتدارآفرین باشند، شناسایی و در جهت حل آنها اقدام می‌کنند.
به جز این اندیشکده‌ها را نیز در دستور کار قرار داده‌ایم؛ در حال حاضر 53 اندیشکده در سطح کشور راه‌اندازی شده است، 24 اندیشکده به صورت راهبردی مسائل کلان کشور را مسئله‌یابی و ارائه راهکار می‌کنند، بقیه اندیشکده‌ها هم تخصصی هستند که عمدتاً در کنار بسیج اساتید و بسیج دانشجویی شکل گرفته است.
پتانسیل در سازمان بسیج وجود دارد، جالب این است که تمام مدیریت این مراکز به عهده بسیجیان و متعلق به بسیجیان است. ما فقط پشتیبانی، حمایت، پایش و نظارت داریم. خود بسیجیان با مدیریت بر این مراکز می‌توانند اولویت‌های نظام کشور را شناسایی کنند که در جشنواره دانشجویی سطح کشور، هسته‌های مسئله‌یابی بسیج دانشجویی به تعداد زیادی در دستور کار قرار گرفته تا ان‌شاالله بتوانیم مسائل کشور را دسته‌بندی و جمع‌بندی کنیم.
ایکنا ــ فرض کنیم که در یک دانشگاه، استاد یا دانشجویی فرصتی دارد که اختراعی به انجام برساند یا پژوهشی متمایز انجام دهد. برای اینکه تحت حمایت بسیج قرار گیرد باید به کجا مراجعه کند؟ بسیج اساتید یا بسیج دانشجویی؟
بسیج هم از تولید علم حمایت می‌کند و هم از تولید در عرصه فناوری، در حال حاضر 80 مرکز رشد، توسعه و خلاقیت در سطح کشور راه‌اندازی شده است. در داخل این مراکز کارگاه‌ها و آزمایشگا‌ه‌های مختلفی نیز وجود دارد. افراد می‌توانند در وهله نخست به معاونت علمی در سطح سپاه استانی مراجعه کنند و طرح خود را در قالب پروپوزال ارائه دهند، اگر در کمیته ارزیابی مورد تأیید قرار گرفت می‌توانند در مراکز رشد بسیج استقرار پیدا کنند، آنگاه تمامی خدمات زیرساختی و آزمایشگاهی که بسیج به این مخترعان ارائه می‌کند، به صورت رایگان خواهد بود تا طرحشان به نمونه اولیه مهندسی برسد. در مرحله بعد در ثبت اختراع کمکشان می‌کنیم. بعد از اینکه طرحشان به نمونه نیمه اولیه رسید، کمک می‌کنیم که هسته تشکیل دهند، آنگاه واحدهای فناور و سپس به شرکت دانش‌محور تبدیل شوند. در این موقعیت باز هم حمایت می‌کنیم تا به شرکت دانش‌بنیان تبدیل شوند و بتوانند محصول خود را تجاری‌سازی کنند. امسال در مسئله تجاری‌سازی ورود پیدا کردیم و از ابتدای سال تا کنون، نزدیک به 120 طرح از مخترعان و مبتکران را به مراجع ذی‌صلاح در داخل بسیج(بنیاد تعاون بسیج) معرفی کرده‌ایم. هفت طرح حائز رتبه شده‌اند که امیدواریم سرمایه‌گذاری روی آنها انجام شود و به تولید انبوه برسد. یکی از راهبردهای معاونت علمی و فناوری بسیج تکمیل چرخه تولید علم تا ثروت است.
ایکنا ــ وضعیت علمی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید و آیا به آینده امیدوار هستید؟
بله قطعاً، کشور ایران اکنون در تولید مقالات علمی رتبه 16 را در دنیا و رتبه نخست را در منطقه داراست. این نظامات باید در آموزش عالی بازنگری شود و به جای اینکه مقاله در رأس هرم ارتقای یک عضو هیئت علمی قرار گیرد، مسئله و نیاز کشور در رأس قرار گیرد. در کشور باید روی علوم نافع مرجع‌ساز کار کنیم. علوم نافع، علومی هستند که نیاز کشور را حل می‌کنند و علوم مرجع‌ساز علومی هستند که ما را به مرجعیت در جهان می‌رسانند. بسیج عزم خود را جزم کرده است که فعالیت‌های علمی کشور را شتاب دهد به این منظور مراکز نوآوری و شتابدهی جدید در دست ساخت داریم. حمایت از رویدادها و استارتاپ‌ها از لحاظ معنوی و مادی را در دستور کار داریم که فرهنگ علم و فناوری آن هم در دوران تحریم ظالمانه بیش از پیش در کشور پررنگ شود.
ایکنا ــ سخن از تحریم به میان آوردیم. در مقام یک مسئول بلندپایه در بسیج فکر می‌کنید علت اصلی تحریم‌ها و راهکار مقابله با آنها چیست؟
از زمانی که انقلاب کردیم تا به امروز تحریم هستیم. تحریم‌ها در مقاطع زمانی مختلف، شدت و حدت بیشتری پیدا کرده است. تحریم شده‌ایم چون آموخته‌ایم که روی پای خودمان بایستیم. انقلاب اسلامی یعنی روی پای خود ایستادن. هیچ موقع تحریم‌ها رفع نخواهد شد چون هدفگذاری تمدن غرب این است که استقلال کشوری مثل جمهوری اسلامی ایران و انقلاب بزرگ اسلامی را نپذیرند. انقلاب اسلامی داعیه‌‌دار تمدن نوین اسلامی است و غرب نمی‌خواهد تمدن ایرانی مثل دوران طلایی تمدن اسلامی در قرون دوم تا هفتم هجری بر جهان برتری یابد. لذا هرگونه برنامه‌ای را می‌چینند و هرگونه عملیات روانی را انجام می‌دهند که ما از این سلطه علمی که غرب بر کل جهان دارد، بیرون نرویم. برای شکستن این سلطه علمی نیاز به جهاد مستمر علمی توسط جوانان کشور احساس می‌شود و باید هم انجام شود. چون نظام ما، نظام انقلابی است، هر چله آن یک انقلابی درون آن رخ می‌دهد. بیانیه گام دوم انقلاب می‌گوید باید در گام و چله دوم به‌واسطه جوانان، انقلابی دیگر در زمینه‌های علمی و اقتصادی و فرهنگی رقم بزنیم. غرب از اینکه ایران به مرجعیت علمی در جهان برسد، بسیار بسیار هراسناک است. باید هم بترسد، چون پشتوانه ایران، تمدن اسلامی در قرون میانی هجری است لذا می‌ترسند، ما را تحریم می‌کنند و اغتشاشات مختلفی را در کشور به وجود می‌آورند تا قافله ایران را در علم و فناوری عقب نگه دارند. خواهش من از جوانان این است که با تفکر جهادی و بدون خستگی در عرصه علم و فناوری تلاش کنند. اینقدر مشکلات و مافیا در عرصه علم و فناوری داریم که بسیاری از جوانان با ورود به آن دلسرد می‌شوند و پا پس می‌کشند اما باید با روحیه جهادی و تفکر ناب بسیجی و ایثار و خلوص و نجابت در این مسیر تمدن‌ساز قدم بگذارند.
انتهای پیام
