جوشش مردمی انقلاب در هیئت‌های خانگی ایجاد شد / جغرافیای معنوی حسینیه

اسماعیل منصوری لاریجانی، پژوهشگر عرفان اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، به توضیح درباره احساس خود درباره «محرم، «روضه» و «امام حسین(ع)» پرداخت و اظهار کرد: احساس من به محرم این است که محرم ماه انقطاع از غیر است. وقتی انسان وارد محرم می‌شود کأنّه از همه تعلقات ظاهری و باطنی پاک می‌شود. یک توجه درونی و قلبی به خداوند پیدا می‌کند. عبودیت در ذهنش و جانش تجلی می‌کند چون امام حسین(ع) مظهر عبودیت است.

وی افزود: امام حسین(ع) در آن لحظه آخر فرمودند که خدایا من هیچ کاری برای تو نکردم، جز اینکه اثبات کردن بنده تو هستم. «بندگی کردم نگشتم من ذلیل/ این تن خونین من باشد دلیل». این خیلی عجیب است. «در خون شنا نمودن، اثبات عشق و خویشی است/ ورنه به حرف و دعوی، دلبر که را پذیرد؟» اینجا آدم احساس می‌کند به مقام بندگی رسیدن چقدر سخت است که امام حسین(ع) با همه عظمتش اثبات عبودیت می‌کند.

روضه یعنی اثبات عبودیت

این استاد عرفان اسلامی با بیان اینکه روضه یعنی اثبات عبودیت، تصریح کرد: اگر اشکی برای امام حسین(ع) می‌ریزیم و ناله‌ای می‌کنیم باید ما را عبودیت برساند که «العبودیة جوهره کنهها الربوبیة». کسی که به ساحت عبودیت نرسید، کنهش ربوبیت است. امام حسین(ع) هم حلقه اتصال ملک و ملکوت است. امام حسین(ع) جلوه ربوبیت است که فرمود: «الَهِي تَرَدُّدِي فِي الْآثَارِ يُوجِبُ بُعْدَ الْمَزَارِ». «دیده‏ تو چون دلم را دیده شد/ این دل بی‌دیده غرق دیده شد». خیلی عجیب است.

وی با ذکر اینکه امام حسین(ع) جلوه عبودیت و وجه الله است، اظهار کرد: «‌فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ». نظر انسان کاملی مثل امام حسین(ع) به شهادت همه‌جانبه است؛ «به هر سو رو کنم آنجا خدا هست/ مکان بی‌خدا برگو کجا هست». وقتی عبودیت امام حسین(ع) در ربوبیت حق تجلی کرد، باعث جاودانگی امام حسین(ع) و عاشورای او می‌شود که تا قیامت پابرجا خواهد بود. آیه شریفه 36 سوره نور می‌فرماید: «‌فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَال؛ [این نور] در خانه‌هایی است که خدا اذن داده [شأن و منزلت آنها] رفعت یابند و نامش در آنها ذکر شود، همواره در آن خانه‌ها صبح و شام او را تسبیح می‌گویند». اصلاً روضه جایی است که نام خدا برده شود و دین خدا به عظمت یاد شود. بیان کردم امام حسین(ع) اثبات عبودیت کرد، پس ما هر چه خدا را بزرگ بداریم در حقیقت حسین(ع) را عزیز داشته‌ایم. این آیه، طول و عرض حقیقی و معنوی بیت خدا را مشخص می‌کند؛ یعنی جایی که نام خدا بلند است و خدا به عظمت یاد می‌شود آنجا حدود جغرافیای قرآنی و معنوی حسینیه است. آنجا مکانی است که می‌شود در آن خدا را یاد کرد که هم شامل مسجد می‌شود، هم شامل حسینیه می‌شود و هم شامل خانه‌های ما می‌شود.

وی افزود: اگر می‌خواهی خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنی جلوه الهی پیدا کند، باید در آنجا نام خدا برده بشود. «رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ»، در آنجا بندگانی زندگی می‌کنند که فقط نام خدا را می‌برند و به فکر دنیا نیستند. اگر در حسینیه و مسجد بنشینی و از دنیا حرف بزنی آنجا بیت‌الله نیست ولی در خانه‌ات باشی و به یاد خدا باشی، آنجا بیت‌الله و حسینیه واقعی است. بنابراین عرض و طول جغرافیای بیت‌الله و حسینیه این عرض و طول مادی نیست، بلکه آنجایی است که انسان نام خدا را ببرد و به فکر دنیا نباشد.

یاد حسین(ع) در خلوت جان

منصوری لاریجانی درباره اثرگذاری روضه‌های خانگی توضیح داد: اگر از این منظر نگاه کنیم، روضه‌های خانگی هم انسان‌ها را وادار می‌کند برای امام حسین(ع) زمزمه کنند، برای امام حسین(ع) نوحه بخوانند. باید آن حال معنوی را ایجاد کرد. باید با یاد حسین(ع) دل آباد بشود، باید با یاد حسین(ع) دنیا را فراموش کرد و آخرت پررنگ بشود. اصلاً «صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً» که قرآن می‌فرماید همین است. اگر با عاشورا دین را در جامعه پررنگ کنیم، کار حسینی کرده‌ایم. بنابراین این عمل می‌تواند در خانه هم تحقق پیدا کند. گاهی حالی که در خلوت برای انسان دست می‌دهد در اجتماع دست نمی‌دهد. مبنا و جان‌مایه عبادت و بندگی همین است که به تعبیر امام حسین(ع)، دل اشراقی باشد: «‌انت الذی اشرقت الانوار فی قلوب اولیائک حتی عرفوک و وحدوک».

وی تأکید کرد: سعی کنیم این اشراق در دل ما هم ایجاد شود و آفتاب معرفت از مشرق جان ما طلوع بکند. جوهر عزاداری و گوهر معرفت و انتظاری که امام حسین(ع) از ما دارد این است. امام حسین(ع) فقط برای این قیام کرد که خدا را بندگی کند و خدا را بزرگ بدارد، ولی متأسفانه این مسئله در زندگی ما کم‌رنگ شده است. بنابراین مقیاس و معیار اصلی ما این باشد و این امر می‌تواند در هر جا تحقق یابد. انسان می‌تواند در خانه خلوت کند و این حال را در خودش به وجود آورد. «خلوت‌گزیده را به تماشا چه حاجت است/ چون کوی دوست هست به صحرا چه حاجت است». واقعیت هم همین است که جان انسان تنهایی را دوست دارد و همین‌که انسان تنها می‌شود یک حال عجیبی به او دست می‌دهد که این خلوت جان است.

تأثیر فراوان روضه‌های خانگی

این پژوهشگر عرفان در پاسخ به اینکه آیا خاطره‌ای از حضور در روضه‌های خانگی دارید، گفت: خاطرات فراوانی دارم. در ایام فاطمیه در خانه خودم روضه می‌گیرم و خودم پای منبر می‌نشینم. بیان کردم اگر آن ساحت معنوی در انسان ایجاد بشود همه چیز را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، خانه باشد، کوچه باشد، مسجد باشد. اینها جایگاه‌های اعتباری هستند. اساس و اصل درون انسان است. یادم هست تأثیری که خودم از روضه و منبر بزرگان دیدم بیشتر در روضه‌های خانگی بوده است. در گذشته هیئات بیشتر در خانه‌ها بود. الان در شهرهای سنتی هنوز بیرق‌ها بر در خانه‌ها هست و روضه‌های خانگی برپاست.

وی افزود: به تعبیر امام(ره)، انقلاب ما هم از دل همین هیئت‌ها جوشیده است. این جوشش مردمی که جوهر انقلاب ما را تشکیل می‌دهد همان جوشش معرفت تلقی می‌شود که بیشتر در هیئات خانگی ایجاد شده است. پایه تکریم ارزش‌های اخلاقی و دیانت در جوانان هم در خانواده است. مسجد یک ساعت دو ساعت است. این مادر است که در خانه باید آداب اسلامی را به فرزندانش یاد بدهد. این پدر است که باید بندگی را با ناله‌های نیمه‌شبش به فرزندانش تلقین بکند.

منصوری لاریجانی در پایان بیان کرد: یک نفر پیش امیرالمؤمنین(ع) رفت و گفت که تنها دارایی من یک فرزند است، ولی فرزندم نماز نمی‌خواند. حضرت فرمود که نصف شب بلند شو دو رکعت نماز بخوان، در قنوت نماز، فرزندت را دعا کن. آن مادر نیمه شب بلند شد و در قنوت نماز، مدام فرزندش را دعا می‌کرد. در همان حال فرزندش بیدار شد و دید مادرش روزها زحمت می‌کشد و کار می‌کند، شب‌ها هم برای او دعا می‌کند، لذا همان لحظه برخاست و شروع به استغفار کرد. حال ما باید حال باشد، دعای ما باید دعا باشد. باید نان حلال بخوریم و غذای شبهه‌ناک به فرزندانمان ندهیم. بگذاریم طهارت به خانه‌های ما بیاید. اگر جان طهارت پیدا کند همه چیز زیبا می‌شود.