ناکامی‌های اقتصادی کشور را بر سر اقتصاد اسلامی می‌کوبند

به گزارش ایکنا، محمدجواد توکلی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، امروز پنج‌شنبه، 15 آبان‌ماه در نشست علمی «اقتصاد اسلامی یا سکولار»، گفت: برخی گفته‌اند ابتدا اسلام باید پیاده شود تا اقتصاد اسلامی تولید شود در حالی که علم اقتصاد اسلامی ابزاری برای رفع مشکلات جامعه اسلامی است.

توکلی اضافه کرد: برخی مدعی‌اند که اقتصاد اسلامی اقتصاد سوسیالیستی است که در اول انقلاب آن را به شهید صدر نسبت می‌دادند در حالی که کتاب اقتصادنا برای رد اندیشه سوسیالیستی و ماتریالیستی و ... نوشته شده است؛ من تعجب می‌کنم که چرا اقتصادنا در حوزه تدریس نمی‌شود زیرا برخی اساتید مدعیاتی به این کتاب نسبت می‌دهند که نشان می‌دهد این اثر را نخوانده‌اند.

توکلی با اشاره به هویت متمایز اقتصاد اسلامی نسبت به اقتصاد غیراسلامی، بیان کرد: اول بحث مبانی و پارادایم فکری اقتصادی اسلامی است؛ مبانی هستی، معرفت و ارزش‌شناسی اقتصاد اسلامی متفاوت از اقتصادهای دیگر است. اقتصاد اسلامی دانشی در خدمت انسان و جامعه‌سازی است نه تکاثر ثروت و پول‌سازی.

وی با بیان اینکه در نگاه هستی‌ شناختی نگاه به جهان متفاوت است، تصریح کرد: متأسفانه ما به قرآن فقط در حد برداشت‌های ساده‎‌ نگاه می‌کنیم در حالی که قرآن تعریف متفاوتی از انسان دارد و با این نگاه، در رویکرد اسلامی، اقتصاد هدف نیست و در خدمت اهداف والاتر است در حالی که در تمامی نظرات اقتصاد متعارف، خود اقتصاد هدف است و بسیاری از ارزش‌ها ذبح می‌شوند تا کشورها به اهداف اقتصادی برسند.

توکلی بیان کرد: در اقتصاد متعارف خیلی از سیاست‌ها، خانواده را از بین برده است؛  امروز لایحه تعالی خانواده در کشور مطرح است ولی باید ببینیم آیا تعریف درستی از اقتصاد داریم؟ زیرا لاجرم بر خانواده تأثیر دارد؛ متأسفانه در سال‌های متمادی رشد جمعیت را کوبیدیم و آن را ضد ارزش کردیم و امروز نظام اقتصادی ما علیه خانواده شکل گرفته است.

منطق قرآن در تحلیل مشکلات اقتصادی

توکلی اضافه کرد: تحلیل‌های پایه‌محور دیگر تمایز دیگر میان اقتصاد اسلامی و غیر آن است؛ مثلاً منطق قرآن عمدتاً مشکلات اقتصادی را در توزیع می‌داند و نه در کمبود منابع یا بحث دیگر اینکه اقتصاد در اسلام در خدمت تعالی و ارتقا ارزش‌های خانواده و معنویت است یعنی اگر  به تولید و حسابداری نگاه قرآنی داشته باشیم شاهد اقتصاد متفاوتی خواهیم بود.

وی با بیان اینکه محور سوم تمایز اقتصاد اسلامی، اختلاف در سیاست‌ها مانند نظام اخلاقی مالیا‌ت‌ستانی و حذف ربا و ... است، با اشاره به شبهه عملیاتی شدن اقتصاد اسلامی در نگاه نظری و عملی، خطاب به کسانی که اقتصاد اسلامی را مؤاخذه می‌کنند، اضافه کرد: آیا اقتصاد اسلامی مجالی برای عملیاتی شدن داشته است که برخی از ما می‌پرسند که چرا شما هیچ کاری نکرده‌اید؟

وی افزود: البته در چهار دهه اخیر سرمایه‌گذاری خوبی روی تولید نیروی انسانی انجام شده و افراد زیادی در سطوح مختلف تربیت شده‌اند ولی باید انتظار ما با نگاه واقع‌بینانه از اقتصاد اسلامی صورت بگیرد؛ اقتصاد متعارف سابقه‌ای بیش از 250 سال دارد ولی از علم نوپای اقتصاد اسلامی بیش از 60 سال نگذشته و در دهه‌های زیادی هم درگیر جنگ و مشکلات دیگر بوده‌ایم.

وی افزود: همه اعضای هیئت علمی اقتصاد دانشگاه‌ها 380 نفر لیست می‌شوند ولی اساتید واقعی به 50 تا 60 نفر نمی‌رسند لذا باید به این اندازه مطالبه داشته باشیم؛ یا  در بخش مجلات اقتصادی، 105 عدد لیست شده ولی بیش از 5 تا  6 مجله واقعی اقتصادی نداریم. سهم اقتصاد اسلامی از بودجه بیت‌المال به صفر درصد مایل است، بنابراین باید پرسید که شما چه کرده‌اید که اینقدر مطالبه می‌کنید.

توکلی تصریح کرد: در چهار دهه تلاش شده تا اقتصاد اسلامی عمل شود ولی حتی در بانکداری اسلامی هم مقاومت بسیاری در برابر آن شد؛ ساختار بدنه بانکی عملاً به سمت اجرا نرفت و بسیاری از عقود صوری شد و عملاً بانکداری اسلامی اجرا نشد. مثلاً نرخ سود علی الحساب در قانون بانکداری بدون ربا نبود و بعداً اضافه و خودش منشا بسیاری از مشکلات شد.

وی اضافه کرد: در چهار دهه بعد از انقلاب هیچ مجالی در عمل برای اقتصاد اسلامی وجود نداشته به خصوص در سه دهه اخیر نسخه‌های اقتصاد آزاد در بازار اجرا شد و وارد خصوصی‌سازی شده‌ایم؛ لذا عملاً اقتصاد اسلامی چوب مشکلاتی را می‌خورد که دیگران براساس نسخه‌های اقتصادی جهانی عمل کرده و همه ناکامی‌ها را بر سر اقتصاد اسلامی می‌کوبند؛ رهبری یک دهه است که از اقتصاد مقاومتی سخن می‌گویند ولی آیا دولت آن را اجرا کرده است؟. حتی برخی از آن‌ها اصلاً اطلاعی از اقتصاد اسلامی ندارند و آن را نخوانده‌اند.

وی افزود: رهبری در بحث عدالت فرمودند ما در این زمینه کم کار کرده‌ایم که سخن درستی است البته گرچه ایده‌های جدیدی در این زمینه و بانکداری از سوی مؤسسات حوزوی در حال تحقیق و ارائه است ولی باید بودجه‌های پژوهشی در اختیار باشد و مجال اجرا هم فراهم شود.