دفاع با نیت الهی مشروعیت می‌یابد

به گزارش ایکنا، نشست «فلسفه سیاسی آیت‌الله مصباح یزدی»، سه‌شنبه، ۲۱ بهمن‌ماه، با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی برگزار شد. حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این نشست با موضوع «فلسفه امنیت و دفاع در اندیشه علامه مصباح» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: بحث بنده پاسخ به یک پرسش در حوزه فلسفه امنیت و دفاع از منظر علامه مصباح است. این پرسش که در جاهای مختلفی از ایشان مطرح شده، این است که چرا جنگ وجود دارد؟ این پرسش ایشان از موضع هستی‌شناسی مطرح شده و پاسخ‌ها نیز از این موضع بوده است.

وی تصریح کرد: ایشان می‌گوید در پاسخ به این سوال، یک بینش افراطی ارائه شده که آن را قبول نداریم و یک دیدگاه تفریطی نیز هست که این دیدگاه را هم قبول نداریم. پس از نقد این دیدگاه‌ها، دیدگاه اسلام را مطرح کردند که نظر منتخب ایشان است. دیدگاه افراطی که آیت‌الله مصباح طرد کردند، خود مشتمل بر دو نظریه است؛ یکی نظریه تنازع بقاء است که توسط داروین مطرح شد و از آن به داروینیزیم یاد می‌کنیم. از این حیث، جنگ یک قانون زیست‌شناسانه محسوب می‌شود تا اینکه اصلح باقی بماند. یک رویکرد نیز، رویکرد مارکسیستی است که بر این اساس، اصل تضاد، از اصول فلسفی حاکم بر جهان ماده است و پیداش هر پدیده‌ای نتیجه تضاد تِز و آنتی‌تز است. آیت‌الله مصباح، این دو دیدگاه که مربوط به بینش افراطی است، قبول ندارد.

دفاع در چه صورتی مشروع است؟

لکزایی در ادامه افزود: در دیدگاه دوم که تفریطی است، گفته شده که جنگ امر غیرطبیعی بوده و از جنس بیماری است و مکتب اصلی، مکتب ضدجنگ است و رویکردها نیز ضدجنگ هستند. لذا کسی جنگ را قبول ندارد و در این رویکرد، اعدام و کشتن حیوانات ممنوع است که ایشان این را نیز قبول ندارند. بینشی که آیت‌الله مصباح دارند، بینش اعتدالی اسلام است. ایشان می‌گوید که اصل دفاع و امور لازم‌الدفاع از چیزهایی است که اسلام به ما می‌گوید که باید این آمادگی را داشته باشیم و موظف هستیم که در برابر ظالمان بایستیم و از خود و از مظلومان دفاع کنیم. ایشان در ادامه هشت نوع دفاع مشروع و جنگ عادلانه را برشمرده‌اند و بحث می‌کنند که از همه چیزهایی که باید دفاع کنیم که از جمله آنها خانواده، ناموس، دین و عقل است. این دفاع مقید شده به اینکه اینها باید فی سبیل الله و با نیت الهی باشد و نه از روی تکبر و تبختر و از روی ریا و غرور.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: ما باید از آب و خاک دفاع می‌کنیم، اما با نیت الهی این کار را انجام می‌دهیم. اگر کسی در دفاع از وطن، نیتش الهی نباشد، این کار مشروع نخواهد بود و ثوابی ندارد، لذا باید الهی باشد. ایشان می‌گویند از اولین آیاتی که در مورد جهاد نازل شده می‌توانیم فلسفه جهاد، جنگ و امنیت نظامی را درک کنیم که در سوره حج، آیات 38 تا 40 آمده است و خداوند در این آیات می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ»، در حالی که تا پیش از این، اجازه دفاع نیز به مسلمانان داده نمی‌شد و می‌فرمود: «كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ»، اما در سوره حج برای نخستین بار فرمود اگر ما اجازه دفاع ندهیم، عبادت‌گاه‌ها از بین می‌رود و آیت‌الله مصباح می‌گوید همین مسئله، فلسفه جنگ و جهاد در ادیان الهی است، چون یاد خدا تنها حقیقتی است که انسان را به سعادت می‌رساند.

همه چیز فدای دین

وی در ادامه افزود: دفاع از آب و خاک و جان، به صورت غریزی در حیوانات نیز هست، اما آنچه مهم است، دفاع از ارزش‌ها و دین است. همه چیز ما باید فدای دین باشد و می‌گویند حضرت زهرا(س) به همین نکته اشاره کردند که فرمودند: «الجهاد عزا للاسلام». فرمودند دلیل این است که اگر دین نباشد، انسان‌ها در حد حیوان می‌شوند که خداوند در سوره انفال فرمود: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ». بنابراین فلسفه جنگ در دیدگاه آیت‌الله مصباح، در رویکرد اسلامی یک رویکرد اعتدالی دارد؛ یعنی نه اسلام موافق جنگ است و نه مخالف، بلکه اگر بحث ظلم و تجاوز به حقوق مردم و دین و اسلام و عبادت‌گاه‌ها باشد، اسلام می‌آید و دفاع می‌کند و از این‌رو جنگ را مشروع می‌داند که در دیدگاه تفصیلی، هشت نوع جنگ مشروع اشاره شده است.