مروری بر درس‌های تربیتی کرونا

به گزارش ایکنا، نخستین همایش ملی فرهنگ با تأکید بر جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی کرونا، امروز ۳۰ اردیبهشت به میزبانی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی برگزار شد.

در ادامه متن صحبت‌های حمیدرضا سروریان، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س) قم، را می‌خوانید که با موضوع «درس‌های اخلاقی تربیتی کرونا در سبک زندگی توحیدی» ایراد شده است:

وقتی نگاه هستی‌شناسانه ما توحیدی باشد، دید ما در مواجهه با واقعیت درد و رنج در دنیا یک دید خاصی است که ما صرف نظر از بحث‌های کلامی و فلسفی که آیا شر وجود دارد یا ندارد و این رنج معنادار است یا نیست، از این بحث‌ها عبور می‌کنیم و می‌گوییم چیزی که از قرآن می‌فهمیم این است که دیدگاه قرآنی در مورد رنج دیدگاه خاصی است که تمام رنج‌ها را معنادار می‌کند؛ یعنی صرف‌نظر از اینکه منشأ رنج را خدا یا بشر بدانیم به هر حال این رنجی که وجود دارد، قرآن و اندیشه توحیدی ما را طوری تربیت می‌کند که از آن برای کمال خود استفاده کنیم.

اولین مسئله‌ای که در مواجهه با کرونا می‌توانیم در نگاه اجمالی با آن کنار بیاییم این است که نگاه ما یک نگاه توحیدی می‌شود؛ یعنی وقتی که انسان مسئله کرونا را می‌بیند، به عظمت خدا و ضعف خود پی می‌برد و علمی که تا این حد آن را بت می‌کنند با ضعف روبه‌رو می‌شود و می‌بینیم که یک ویروس کوچک، میلیون‌ها نفر را از پا درمی‌آورد و انسانی که ادعای علم می‌کند، در برابر یکی از موجوداتی که در نظام هستی است به زانو درمی‌آید و این نقطه ضعف باعث می‌شود نگرش ما به هستی آن هم هستی که منشأ دارد، تغییر کند و ما باور می‌کنیم که آیه «يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ» یک مسئله شعاری نیست، بلکه یک واقعیت است و مهم‌ترین واقعیت این است که ما در برابر خدا هیچ هستیم و قدرتی نداریم. بنابراین درس اول از کرونا این است که مبانی هستی‌شناسانه و انسان‌شناسانه ما می‌تواند تقویت شود.

ما به این ویروس به صورت خِیر نگاه می‌کنیم؛ چون هرچه از جانب خدا می‌رسد خیر است و در نگرش توحیدی، شرور و یا رنج‌هایی که برای خود درست می‌کنیم نیز خیر است و اگر کسی مؤمن باشد می‌تواند در راه خیر از آنها استفاده کند و در راستای هدفی که به خاطر آن آفریده شده از رنج‌ها استفاده کند و به تعبیر امام علی(ع) چقدر مایه‌های عبرت زیاد و عبرت‌گیرنده اندک است. می‌توانیم از همین ویروس برای کمال خود استفاده کنیم. متکلمین می‌گویند آلام مشتمل بر دو چیز باید باشد که حُسن باشد: یکی این است که مشتمل بر اعتبار و عبرت گرفتن می‌شود و موجب می‌شود شخص رنج‌دیده به خود آید. این مبانی توحیدی سر جای خود وجود دارد و می‌تواند بحث شود.

یکی از مسائل دیگری که می‌توانیم از کرونا بیاموزیم این است که اگر در بُعد جسمی و مادی یک رذیلت است، باید از آن دوری کنیم اما اگر یک مؤمن و انسان زیرک باشیم، باید از رذائل روحی نیز اجتناب کنیم و چه‌بسا زیان و ضرر رذائل روحی بیشتر از رذائل جسمی هستند. بنابراین این ویروس به ما نشان می‌دهد که ما باید مواظب باشیم که اولاً خودمان به ویروس رذائل اخلاقی دچار نشویم و دوم موظف هستیم که مواظب باشیم به دیگران آسیب نزنیم و دیگر اینکه مواظب باشیم دیگران به ما آسیب نرسانند. یکی از معارف زیبا در دین ما، امر به معروف و نهی از منکر است ولی برخی می‌گویند دین در همه چیز نباید دخالت کند و همین مسئله در مسائل پزشکی و علمی نیز این طور است و در این صورت آیا طرف می‌تواند بگوید شما چه کار دارید که من ماسک می‌زنم یا نمی‌زنم؟ اگر ماسک نزنید به دیگران ضرر می‌زنید و این در مسائل اخلاقی نیز مطرح است.

پس اگر کسی ناهنجاری در جامعه ایجاد می‌کند و می‌گوید در کار من دخالت نکنید، می‌گوییم ما در یک اجتماع هستیم و همان طور که کرونا سرایت می‌کند، بی‌عفتی و ... نیز می‌تواند سرایت کند؛ لذا این امر به معروف و نهی از منکر یکی از درس‌های اخلاقی و تربیتی است و باید متوجه باشیم که به آن دقت کنیم.

یکی دیگر از درس‌هایی که از کرونا می‌گیریم توجه به ارزش نعمت‌های الهی است. گاهی قدر نعمت‌ها را نمی‌دانیم و چون داخل نعمت هستیم نمی‌دانیم که چه نعمتی در اختیار ماست. یکی از این موارد، زندگی راحت و ارتباط است که در معارف دینی ما مورد تأکید است و اینجاست که اهمیت صله رحم فهمیده می‌شود. وقتی ما از جامعه فاصله می‌گیریم، قدر نعمت را بیشتر می‌دانیم. همچنین کرونا نشان داد، برخلاف اینکه یک عده همیشه ناامید می‌کنند و براساس مبانی سرمایه‌داری و اصالت فرد و لذت به خودخواهی شخصی توجه دارند، انسان‌های بزرگی نیز هستند که وارد شدند و کارهای جهادی انجام دادند و باعث نشاط معنوی شدند.

یکی دیگر از نکات مهم تربیتی کرونا این است که یاد گرفتیم که هرکسی باید به متخصص فن خود رجوع کند؛ یعنی در بحث کرونا، معیار و شاخص دین ما که رهبری است، همان ابتدا گفتند کار را به کارشناسان واگذار کردیم و معیار ولی فقیه بود و همان اول کار را روشن کردند و از ابتدا تا انتها رعایت کردند و مشهد‌ رفتن سالیانه را نیز تعطیل کردند و این معیار دین است وگرنه بسیاری از اندیشه‌ها که منحرف بودند، دلیل نمی‌شود که بگوییم نهاهای دینی رعایت نمی‌کردند. در قم از ابتدا پروتکل‌ها رعایت می‌شد و تبلیغاتی که علیه مذهبی‌ها می‌کنند اصلاً درست نیست و مقدس‌بودن ربطی با این ندارد که انسان این موارد را رعایت نکند. بنابراین بین مقدس‌ بودن و قوانین الهی تعارضی نیست.

همچنین رجوع به متخصص در امور دین نیز مهم است و این طور نیست که هرکسی بخواهد یک برداشت از دین و قرآن داشته باشد که با سیره عقلایی سازگار نیست. یکی دیگر از نکات توجه به فلسفه امر به معروف و نهی از منکر است و نمی‌توان گفت مسائل اجتماعی ربطی به من ندارد. مثلاً فردی که در جامعه رعایت نمی‌کند، به دیگران آسیب می‌زند و باید بفهمد که این کار بد است و این مسئله در بحث‌های معنوی نیز مطرح است که اگر جامعه‌ای نسبت به ناهنجاری‌های اجتماعی و بداخلاقی‌ها بی‌تفاوت باشد، منحط خواهد شد.