عمده تولیدات کشور با رویکرد واردات‌محور طراحی شده است

فرهاد رهبر، رئیس سابق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، امروز 31 تیرماه در آیین افتتاحیه کنگره بین‌المللی امام رضا (ع) با موضوع « اقتصاد، اشتغال و تولید» که امروز در واحد خواهران دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع) برگزار شد اظهار کرد:  تولید، هسته مرکزی و سلولی به نام بنگاه اقتصادی دارد. مهمترین سلول تولید بنگاه اقتصادی است. بنگاه اقتصادی از چند منظر قابل تجزیه و تحلیل است. اولین و مهمترین منظر، تامین منابع مالی برای شکوفایی و دومی موضوع بازار و آنچه مرتبط با بازار بوده است.

وی افزود: از طرف دیگر سلول اقتصادی مرتبط با مسائل دولت و رفتار دولت با بنگاه اقتصادی است. رفتار دولت با بنگاه اقتصادی می‌تواند مسائل تولید را تحت الشعاع قرار‌دهد. بنگاه اقتصادی در محیط کسب و کار فعالیت می‌کند و اگر ‌شرایط مناسب نباشد نمی‌تواند فعالیت مناسبی  داشته باشد.

رئیس سابق سازمان  مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بیان کرد: اگر بخواهیم بنگاه اقتصادی را از این سه منظر مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم می‌توان گفت در قرن اخیر رویکرد اقتصاد ایران رویکرد واردات محور بوده و کمتر تولید مورد توجه قرار گرفته است. در دهه ۸۰ با وفور درآمد نفتی این رویکرد شدیدتر شد و بنگاه‌های اقتصادی کشور در مقابل بنگاه‌های اقتصادی خارجی ضعیف بودند. حمایت‌های تعرفه‌ای از بنگاه‌ها نتوانست تولید قوی و مقاوم ایجاد کند. اکثر تولیدات ما با رویکرد واردات محور طراحی شده است که باید این رویکرد تغییر یافته و رویکرد اقتصاد‌گرای درون‌زا را مورد توجه قرار دهیم تا از تولید حمایت کنیم.

رهبر تصریح کرد: مساله دوم تامین مالی است. سیسم بانکی در دهه ۸۰ نتوانسته نقدینگی خود را به سمت تولید هدایت کند. بازار سرمایه در قیاس بازار پول نقش اندکی در تامین مالی داشته است. بازار سرمایه مستحکمی برای تامین مالی وجود نداشت و سیستم بانکی قادر نبود نقدینگی را به سمت تولید هدایت کند و نقدینگی به سمت فعالیت‌های سوداگرانه رفته است و فعالیت‌های سوداگرانه نیز جایگزین تولید شده‌اند. همچنین نظارت بانک مرکزی بر حداقل ممکن خود است.

وی با اشاره به اینکه «در دهه 80 دولت بزرگ و پرهزینه بوده و با درآمد نفتی که به تدریج کاهش یافت، نتوانست به تولید کمک کند»، خاطرنشان کرد: در دهه 80 فشار مالیاتی بر بنگاه‌های اقتصادی شناخته شده وجود داشت. پایه‌های مالیاتی جدید شناسایی نشد و فرار مالیاتی و عدم اخذ مالیات از فعالت‌های سوداگرانه صورت نگرفت و همه این عوامل باعث شد تا اقتصاد کشور در دهه 90  آسیب‌پذیر شود.

رئیس سابق سازمان  مدیریت و برنامه‌ریزی کشور گفت: در دهه 90  با چالش‌های جدی مواجه بودیم. این چالش‌ها افزایش مطالبات معوق سیستم بانکی، کاهش تسهیلات‌دهی بانک‌ها،  تشکیل موسسات اعتباری فاقد مجوز لازم و .. بودند. در این دوره به بازار سرمایه در تامین مالی توجه نشد و بازار سرمایه در تامین مالی نقش کمی در حدود ۱۰ درصد داشت.  از سوی دیگر شاهد کاهش تقاضا در بازار بودیم و امکان صادرات در این دوره وجود نداشت و موانع جدی اداری در بخش صادرات نفتی داشتیم.

رهبر ادامه داد: اگر نتوانیم خودمان را توانمند کنیم در مقابل تحریم در مذاکرات همیشه قدرت چانه‌زنی پایین خواهیم داشت. برای افزایش قدرت چانه‌زنی باید به تولید، بنگاه اقتصادی و صادرات توجه کنیم. پس از تامین نیازهای داخلی می‌توانیم صادارت انجام دهیم که تمام این مسائل نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است.

وی با اشاره  به اینکه «اصلاح ساختار مالیاتی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به اقتصاد ما کمک کند»، خاطرنشان کرد: با این مساله از فعالیت‌های سوداگرانه دور شده و به سمت فعالیت‌های اقتصادی در جهت شعار سال یعنی تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی حرکت خواهیم کرد. بنگاه اقتصادی که می‌خواهد کار خود را شروع کند با چالش‌های زیادی رو به رو است که این مساله منجر به فساد اداری و رشوه‌خواری شده است. سیستم مجوز‌دهی و مداخله دولت در امور اقتصادی باعث شده است که بخش خصوصی تمایل به سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی نداشته باشد و در نتیجه درآمدهای غیر مولد بیشتر مورد توجه قرار گرفته است که اگر امروز  تدبیری اندیشیده نشود دیر خواهد شد. از طرفی محیط اقتصاد کلان نیز بسیار بی‌ثبات است و اگر این محیط را  با ثبات نکنیم به هیچ وجه بنگاه‌های اقتصادی فعالیت خود را آغاز نخواهند کرد.

رئیس سابق سازمان  مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در مورد چگونگی خروج  از رکود غیر تورمی  بیان کرد: برای اینکه از رکود غیر تورمی خارج شده  و امنیت و ثبات اقتصادی را فراهم کنیم همه اینها نیازمند این است که رشد و اشتغال پایدار را اولویت‌بندی کرده و باید  در این زمینه برنامه‌های مدون و مکتوب را مورد توجه قرار دهیم.