شغلی به نام نویسندگی وجود ندارد/ «روز قلم در جهان اسلام» مسکوت ماند

محسن پرویز، رئیس انجمن قلم در گفت‌وگو با ایکنا درباره روز قلم گفت: نامگذاری روز قلم به این عنوان جزء تصمیمات شورای فرهنگ عمومی بوده و آنچه انجمن قلم پیشنهاد داده بود «روز قلم در جهان اسلام» بود که نهایتاً روز قلم تصویب شد. در واقع آنچه مدنظر انجمن بود فراتر از روز قلم در جمهوری اسلامی بود و تصور ما این بود که چون ایران، رئیس سازمان کنفرانس اسلامی است، می‌تواند از این فرصت استفاده کرده و اقدامات ماندگاری را در جهان اسلام انجام دهد.

 

وی افزود: پس از مصوبه آن‌هایی که مرتبط با قلم و نشر بودند، چه در بخش خصوصی و چه دولتی به نوعی به این روز پیوند خوردند. از این رو انتظار این بود که در این روز برنامه‌هایی از سوی نهاد‌ها و سازمان‌های مختلف با برگزاری نشست‌هایی در تجلیل از اهالی قلم برگزار شود. همین امسال هم اگر کرونا اجازه می‌داد قرار بود نشستی در صدا و سیما با دست‌اندرکاران حوزه کتاب اعم از نویسندگان، شاعران و ناشران برگزار شود که با توجه به وضعیت قرمز در تهران، این کار به تأخیر افتاد.

 

پرویز در ادامه به برنامه‌های انجمن در روز قلم اشاره کرد و ادامه داد: انجمن قلم مقید به برگزاری جایزه قلم زرین در روز قلم بوده و علاوه بر آن تجلیل از یکی از پیشکسوتان حوزه ادبیات، نویسندگان، فیلمنامه‌نویسان و ... را نیز مورد توجه قرار داده است. البته برنامه دیگری را نیز تدارک دیده بودیم که دو سال برگزار شد و با تغییر شرایط کشور، تداوم پیدا نکرد و آن هم تجلیل از پیشکسوتان برجسته اهل قلم شهرستان‌ها بود که در بعضی از استان‌ها این کار با همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی برگزار شد، اما در حال حاضر متوقف شده است.

 

 

وی تصریح کرد: در سال‌های گذشته برنامه‌های زیادی غیر از تجلیل‌ها، رونمایی کتاب، نشست هم‌اندیشی اهل قلم و ... برگزار شده است. البته به این نکته هم توجه داریم که روز قلم یک نماد است وگرنه فعالیت‌های این حوزه در طول سال انجام می‌شود.  

 

رئیس انجمن قلم در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه با توجه به پیشنهاد انجمن قلم در نامگذاری روز قلم به نام «روز قلم در جهان اسلام» در واقع این پیشنهاد نشان از یک رویکرد و اهدافی بوده است. آیا این رویکرد در برنامه‌ها پیگیری شد که اهل قلم جهان اسلام مورد توجه قرار گیرد، گفت: انجمن امکانات بسیار محدودی دارد و طبیعتاً ارتباط با سایر نویسندگان کشور‌ها به این آسانی نیست. در واقع این کار هم نیاز به پشتیبانی نیروی انسانی و هم پشتیبانی مالی دارد. متأسفانه در نیمه دوم دولت دهم، یازدهم و دوازدهم اهمیت چندانی به ایجاد و تقویت ارتباط با جهان اسلام به ویژه از نظر فرهنگی داده نشد؛ از این رو این ارتباط‌ها گسسته شد. در جایزه جهانی فلسطین تلاش کردیم با همکاری مجمع ناشران انقلاب و مجموعه‌هایی که دغدغه این موضوع را داشتند، ارتباط بین نویسندگان و شعرای انقلابی کشور‌های مختلف برقرار کنیم که این مسئله در جریان است و کرونا باعث شد این موضوع قدری به تأخیر بیفتد.

 

پرویز در ادامه درباره اینکه چرا اهالی قلم هنوز شأن و جایگاه لازم را ندارند و حتی در کشورمان نویسندگی به عنوان یک شغل مستقل محسوب نمی‌شود، پاسخ داد: ما امیدوار بودیم که مشکلات اهل قلم روز‌به‌روز کمتر شود اما متأسفانه روند معکوس شکل گرفت. اهالی قلم اگر حامی مثبتی باشند، حرکت رو به جلو خواهد بود. فرض کنید سال‌هاست که اعطای درجه هنری به نخبگان حوزه‌های مختلف که فاقد مدرک تحصیلی آکادمیک هستند، اتفاق می‌افتاد و طبق مصوبه قانونی، درجه یک هنری معادل دکتری مراکز دولتی محسوب می‌شد و نخبگان بدون مدرک از درجه هنری خود استفاده می‌کردند. متأسفانه این مسئله برای اهل قلم مطرح نبود و با پیگیری‌هایی که شد این موضوع به تصویب رسید و همچنان برقرار است و تداوم دارد و این اتفاق مثبتی بود. پیشرفت و ادامه این اتفاقات نیازمند حمایت همه‌جانبه اهالی ادب و قلم دارد.

 

 

وی تصریح کرد: تصورمان این بود که در گام‌های بعدی به سمت و سویی حرکت کنیم که مانند نقاط دیگر دنیا نویسندگانی داشته باشیم که می‌توانند از نویسندگی امرار معاش کنند. اکنون حق تألیفی که بابت کتاب به نویسندگان پرداخت می‌شود آنقدر لاغر و نحیف است که عملاً شرایط آن‌ها از ۱۰ سال پیش نه تنها بهتر نشده، بلکه بدتر هم شده است. تیراژ کتاب‌ها نیز به شدت پایین آمده و طبیعی است که حق‌الزحمه مؤلفان نیز که بر اساس درصدی از تعداد کتاب‌های منتشر شده و قیمت پشت جلد کتاب محسوب می‌شود به شدت افت پیدا کند؛ بنابراین عملاً نویسندگان نمی‌توانند با دریافت حق تألیف امورات خود را بگذرانند. هر چند در گذشته به ندرت کسانی را داشتیم که شغل اصلی‌شان نویسندگی بود اکنون عملاً کسی نمی‌تواند به تنهایی به نویسندگی به عنوان شغل بپردازد مگر آن‌ها که در حوزه کمک درسی مشغول به فعالیت هستند و ممکن است درآمد نسبتاً مناسبی از این راه داشته باشند. هر چند آن‌ها هم شغل اصلی‌شان تدریس است و نمی‌توان آن‌ها را اهل قلم دانست و مدرسانی هستند که گاهی کتاب هم می‌نویسند نه نویسنده‌ای که گاهی تدریس هم می‌کند.

 

وی افزود: همه این مسائل نشر کتاب را تحت تأثیر قرار داده است، با وجود اینکه تعداد عناوین کتاب‌ها نیز در کشورمان رشد یافته است، اما باید از نظر علمی و فنی ارزیابی شود که این رشد واقعی یا کاذب است. چه مقدار از آن‌ها کتابسازی یا کپی از کار دیگران بوده یا منطبق بر ذوق و هنر و قلم نویسنده است. اکنون تیراژ کتاب به یک دهم کاهش یافته و تیراژ متعارف امروز ۳۰۰ نسخه است و یا برخی از آن‌ها تیراژ واقعی نیست. این مسئله هم به ناشر، هم نویسنده و هم کتاب لطمه می‌زند و چرخه توزیع کتاب را نیز به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

 

وی درباره اینکه انجمن قلم برای رفع این دغدغه‌ها چه کاری می‌تواند انجام دهد، گفت: بسیاری از مسائل در حال پیگیری است. اما فضا برای به سرانجام رسیدن بسیاری از آن‌ها باز نبوده است و در سال‌های گذشته نتوانستیم بقبولانیم که از توان مجموعه‌هایی مانند انجمن قلم در رفع مشکلات به درستی استفاده شود. مثلاً در ابتدای دولت یازدهم وزیر فرهنگ و ارشاد مصاحبه کردند و گفتند که نمایشگاه را به دست‌اندرکاران این حوزه واگذار می‌کنیم. این به معنای این است که به اهالی نشر و قلم واگذار شود و ما نیز اعلام آمادگی کردیم که این کار به ما سپرده شود و با هماهنگی و بهره‌گیری از اهالی نشر بتوانیم کار را به بهترین نحو انجام دهیم؛ که نه تنها در این زمینه کاری انجام نشد بلکه هیچ پاسخی به نامه انجمن داده نشد و این در پاسخ به خواسته آن‌ها بود و ما فقط اعلام آمادگی کردیم. حتی در حدی که پاسخی دهند که نامه را دریافت کرده‌اند و بنا به دلایلی مصلحت ندیده‌اند پاسخ دهند هم دیده نشد؛ بنابراین وقتی فضا باز نیست، طبیعی است که امکان ارائه خدمات و همفکری و همکاری عملی وجود ندارد.

 

پرویز در پایان گفت: در دولت جدید هم منتظریم ببینیم چه تیمی امور فرهنگی را عهده‌دار خواهد شد. زیرا در مناظرات کاندیدا‌ها این مسائل نادیده گرفته شد و یکی دو اشاره‌ای که به فرهنگ شد، فرهنگی نبود و در برنامه‌ها نیز چیزی ندیدیم و امیدواریم در اجرا و عمل اتفاق جدیدی بیفتد.