نسبت به احادیث تدبر، موضع تکذیب داشته‌ایم / گونه‌های تشویق به تدبر در بیان احادیث
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان با اشاره به روایاتی که ما را به تدبر در قرآن تشویق می‌کند، بیان کرد: این روایات در چند دسته جای می‌گیرند، اما نکته قابل توجه این است که ما بدان‌ها توجه نداشته‌ایم و موضع ما نسبت به این احادیث تکذیب بوده است.
به گزارش ایکنا، همایش ملی «جریان‌شناسی تدبر قرآن کریم و ظرفیت‌های اجتماعی آن در ایران معاصر»، امروز، 23 تیر به همت انجمن مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. در ادامه متن سخنان حسین مرادی‌زنجانی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان را می‌خوانید که با موضوع «گونه‌های تشویق به تدبر در بیان احادیث» ایراد شده است؛
احادیثی که به تدبر در قرآن تشویق کرده‌اند، به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول همان احادیث معروفی هستند که به اصل تدبر تأکید دارند؛ مانند حدیث مشهور و معروفی که می‌گوید در تلاوتی که تدبر نباشد، خیری نیست. احادیث مشابه دیگر نیز داریم که خوانده‌ایم، اما جدی نمی‌گیریم و هرکجا این احادیث را می‌خوانم، با این موضع روبه‌رو می‌شوم که می‌گویند خیری نیست، به این معنا نیست که هیچ خیری نداشته باشد، بلکه مراد این است که اگر تدبر باشد، بهتر است و عملاً به این رسیده‌ایم که «لا خیر»، در حقیقت «الخیر» بوده است و این نشان می‌دهد ما قائل به این احادیث نیستیم و اینها را تکذیب می‌کنیم.
آن طرف قضیه هم این است که «لا خیر» را تبدیل به «کل الخیر» کردیم و آن طرفش می‌شود اینکه هر شری در تدبر هست و این فرهنگ و معنا به نوعی حاکم است و جملاتی از این قبیل شنیده‌اید که داعشی‌ها تدبر کردند و این همه جنایت را نیز مرتکب شدند. پس نباید نزدیک تدبر شد، اما یک عده نیز می‌گویند باید نزدیک شد، اما نیازمند پیش‌نیازهایی است که به مرور زمان اضافه هم شده است.
در مورد این دسته از احادیث، موضع تکذیب و تحریف را داشته‌ایم و گفته‌ایم حتماً یک فایده‌ای در عدم تدبر هم هست و همچنین از این احادیث بهره‌ای نبرده‌ایم. اما اگر چند درصد این احادیث را جدی بگیریم، شرایط بسیار متفاوت می‌شود.
ترغیب به تدبر به صورت موردی
دسته دوم احادیثی هستند که به طور موردی ما را ترغیب می‌کنند تا در قرآن تدبر کنیم. ما احادیث متعددی داریم و شاید به صدها مورد هم برسد که با اسالیب سوالی و تعجبی هستند که راوی می‌آید و از امام(ع) سوالی می‌پرسد که بعضاً هم بسیار جزئی است و در مورد مسائل مختلف است، اما امام(ع) می‌گوید چرا این سوال را می‌پرسی؟ مگر قرآن نمی‌خوانی و مگر این آیه را نشنیده‌ای؟ یک نمونه را از صدها حدیث که در این مورد است مثال می‌زنم؛ یک نفر خدمت امام صادق(ع) می‌آید و از مشکلات جسمی خود می‌گوید، سپس امام(ع) می‌گوید صبحانه را محکم و شام را درست بخور و بین اینها چیزی نخور. سپس راوی متعجب می‌شود و می‌گوید این را امام(ع) از کجا آورده است؟ بعد امام(ع) می‌گوید مگر نشنیده‌ای که خداوند می‌گوید رزق بهشتیان در صبح و شام است.
این یعنی یک عمر آیات را می‌خوانیم، اما هنوز استفاده نکرده‌ایم و سبک زندگی خود را از آیات برداشت نکرده‌ایم. این آیه مربوط به آیات بهشت و جهنم است و امام(ع) در اینجا راهکاری دارند که بر اساس آن از آیات بهشت و جهنم، سبک زندگی را برداشت کنیم. یک سوم قرآن مربوط به این آیات است، اما آیا اینها برای این است که جایگاه بهشتی‌ها را در آخرت شناسایی کنیم؟ امام(ع) در اینجا زمینه گسترده‌ای را برای تدبر در قرآن فراهم می‌کند. همچنین باید متذکر شوم که بخشی از این احادیث در کتاب روش‌ها و شیوه‌های تدبر در قرآن که اخیرا چاپ شده آمده است و صورت کامل‌تر آن نیز در آینده چاپ می‌شود.
دسته دیگر احادیث با آیات قرآن برخورد موضوعی دارند و به تعبیر علامه طباطبایی، از نظائر آیات استفاده کرده‌اند و این نظائر را پیش هم گذاشته‌اند. ما بر اساس این احادیث کارگاه‌های متعدد روش تحقیق موضوعی در قرآن را برگزار کردهایم و بر مبنای این کارگاه‌ها، روش تحقیق موضوعی در قرآن را نیز چاپ کردهایم و بر اساس این کتاب، تاکنون بیش از صد مورد پایان‌نامه یا رساله دکتری نوشته شده که بسیاری از آنها نیز چاپ شده است.
گونه‌ای از احادیث تدبری متفاوت از احادیث تفسیری
بحثی که در مورد این احادیث داریم، این است که ماهیت اینها با احادیث تفسیری دیگر فرق دارد. این احادیث به گونه‌ای صادر شده‌اند که وقتی انسان اینها را می‌بیند، می‌گوید اگر من هم این دقت را داشتم، به نکته‌ای که امام(ع) رسیده می‌رسیدم و علامت این احادیث تدبری این است که انسان احساس می‌کند یک تفاوتی میان این احادیث با احادیث تأویلی وجود دارد.
یک دسته دیگر، احادیثی هستند که سوره‌های قرآن را توصیف کرده‌اند و به تقسیم‌بندی‌های مختلف پرداخته‌اند و زوجیت را مطرح کرده‌اند و سوره‌ها را دو به دو کنار هم گذاشته‌اند و بین سوره‌ها تقارن ایجاد کرده‌اند که فضائل السور نیز در این دسته آمده است و بر اساس این احادیث، کتاب سوره‌شناسی را تألیف کردیم؛ یعنی کارهایی که می‌شود در مورد سوره‌ها انجام داد را مطرح کردهایم و بر اساس روشی که داشتیم، کارگاه‌های بسیاری در کشور برپا شده که فایل صوتی آن در سایت چشم‌انداز مطالعات قرآنی لیلةالقدر قابل دستیابی است.
انتهای پیام
