اجر عظیم؛ از «صبر جمیل»

به گزارش ایکنا از هرمزگان، حجت‌الاسلام‌والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، شب گذشته، 27 تیرماه، در ویژه‌برنامه مجازی «آیات و اشارات» با موضوع «انواع صبر در آیات و روایات» که به همت مرکز فعالیت‌های قرآنی منطقه آزاد کیش برگزار شد، اظهار کرد: خداوند در آیه 200 سوره آل‌عمران می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛ ای اهل ایمان، (در کار دین) صبور باشید و یکدیگر را به صبر و مقاومت سفارش کنید و مهیّا و مراقب کار دشمن بوده و خداترس باشید، باشد که فیروز و رستگار گردید».

وی افزود: در این آیه 4 دستور روشن صادر شده، اولین دستور این است که اهل ایمان صبوری کنند و این صبر در مسائل شخصی است؛ یعنی تلاش کنید صبر در مجموع زندگی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی برای حفظ ایمان و مجاهدت در راه خدا برای شما باشد. دستور دوم «وَصَابِرُوا» به معنی سفارش به صبر کردن و پذیرش این سفارش از یکدیگر است. این صبر اجتماعی است به این معنی که در مسائل اجتماعی یک مقاومت و استقامت جمعی را در مقابل دشمن و بسیاری از مسائل دیگر رقم زنید.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصریح کرد: دستور سوم در این آیه «وَرَابِطُوا» است به این معنی که ارتباطات خود را با یکدیگر محکم و استوار کنید. دستور چهارم «وَاتَّقُوا اللَّهَ» است به این معنی که تقوای الهی را در صبر شخصی، اجتماعی و مرابطه رعایت کنید. صبر و مرابطه بدون تقوای الهی ارزشی ندارد. برای رسیدن به اوج و درجات عالی باید صبر و مرابطه را ذیل سایه تقوای الهی داشته باشید، چراکه بسترساز رستگاری شما در دنیا و آخرت همین است.

محمدی عنوان کرد: صبر، حبس نفس و کنترل خود نسبت به آنچه باید انجام دهیم و آنچه باید ترک کنیم، است. مرابطه معنای بسیار گسترده‌ای اعم از آمادگی برای دفاع از خود، دفاع از جامعه، هوشیاری همه‌جانبه در برابر دشمن دارد. مرابطه بدون صبر و مصابره امکان‌پذیر نیست. محکم کردن پیوندهای اجتماعی، گسترش عدالت، تأمین نظام اجتماعی برای افراد محروم جامعه، خودکفایی اجتماعی در جامعه، تولید مواد غذایی موردنیاز کشور، برقراری روابط سیاسی و اجتماعی با کشورهای دیگر از مصادیق مرابطه است.

وی ادامه داد: امام باقر(ع) می‌فرمایند: «إِصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صَابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رَابِطُوا إِمَامَکُمْ الْمُنْتَظَر؛ بر انجام واجبات صبر کنید و در مقابل دشمنانتان پایدار باشید و از امام منتظر (عج) دفاع کنید». صبوری بر مشکلات و مصابره در برابر دشمن و مراقبت از رابطه با امام منتظر در زمان غیبت کبرا بسیار راهگشاست؛ بنابراین در عصر ما یکی از مصادیق عالی مرابطه، حفظ ارتباطمان با امام عصر(عج) است.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرد: اباذر از رسول اکرم(ص) نقل می‌کند: ای اباذر: «می‌دانی که آیه: اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ درباره‌ چه چیزی آمده است»؟ گفتم: «نه ای رسول‌خدا(ص) پدر و مادرم فدایت». فرمودند: «پس از نمازی به انتظار نماز دیگر نشستن». صبر کرده و اهل جماعت را به صبر دعوت کنید تا بتوانید پیوندهای اجتماعی خود را محکم سازید تا نماز بعد از نماز و این از دیگر مصادیق مرابطه است. یکی از مسائلی که در جوامع دانشجویی به آن نیاز داریم مرابطه است. مرابطه در بین تشکل‌های دانشجویی و تشکل‌های سیاسی در سایه نظام جمهوری اسلامی بسیار حائز اهمیت است.

محمدی اضافه کرد: در 3 آیه از قرآن به صبر جمیل اشاره شده است. در آیه 83 و 18 سوره مبارکه یوسف آمده که وقتی پسران یعقوب، یوسف را در چاه انداختند، حضرت یعقوب به آنان گفت: «بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا ۖ فَصَبْرٌ جَمِيلٌ؛ بلکه امری (زشت قبیح) را نفس مکّار در نظر شما بسیار زیبا جلوه داده، در هر صورت صبر جمیل کنم». مورد سوم نیز در آیه 5 سوره معارج آمده است که «فَاصْبِرْ صَبْرًا جَمِيلًا؛ پس صبر جمیل پیش گیر» و این صبر در برابر سرکشی کفار است.

وی یادآور شد: از امام باقر(ع) در مورد صبر جمیل سؤال شد و ایشان فرمودند: «صبر جمیل صبری است که همراه با شکایت کردن به مردم نباشد»؛ یعنی فرد در مواجهه با مشکلات صبری داشته باشد که شکایت خود را پیش مردم نبرد بلکه شکایت خود را به محضر خداوند ببرد. شکایت به محضر خداوند بردن بخشی از راز و نیاز در محضر حق است. نوع خطرناک آن شکایت از خداوند است. گاهی این شکایت خدا را کردن انفرادی است که آثار منفی آن کم است و گاهی شکایت خدا را نزد مردم می‌برند و این بدترین نوع بی‌صبری است. صبر جمیل به معنی تحمل مشکلات و شکایت نکردن پیش مردم است؛ بنابراین صبر جمیل نباید صبر همراه با ناسپاسی از خداوند باشد. صبر جمیل صبری است که فرد در بلا و مصیبت‌ها از خداوند شکایت نمی‌کند.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی اظهار کرد: صبر 3 قسم است. گاهی صبر بر فعل، گاهی بر ترک و گاهی بر ترکیب است. صبر بر فعل این است که واجبات را ادا کنی، صبر بر ترک خود 3 مصداق دارد و آن صبر بر معصیت، صبر بر مصیبت و صبر بر خواهش‌های حلال نفسانی است. صبر مرکب صبری است که در امر به معروف و نهی از منکر پیش می‌آید. ما موظف هستیم نصیحت کنیم و از طرفی شماتت مردم را بشنویم و چیزی نگوییم. در واقع باید کارهایی را انجام دهیم و هم‌زمان کارهایی را انجام ندهیم و این ترکیبی از صبر بر فعل و صبر بر ترک است و به آن صبر مرکب می‌گویند که بسیار دشوارتر است.

محمدی افزود: برخی دائماً در حال نق زدن هستند، استقامت می‌کنند اما استقامتشان همراه با اشکال کردن بر مردم، خدا و همه چیز است و این در تعارض با صبر جمیل است، گویی که انسان کار خیری انجام دهد و منت بگذارد. بارها در آیات و روایات اشاره شده که بهشت را به صبر می‌دهند و یکی از راه‌های اجر بردن عظیم از صبر، صبر جمیل است. زیبایی و شکوه و عظمت صبر در همین است که استقامت خود را به رخ دیگران نکشد. صبر با همه اجری که دارد وقتی جمیل نباشد و با شکایت بردن از مردم باشد، متعفن و نامناسب است.

وی تصریح کرد: درجات ایمان و صبوری انبیا نیز با هم متفاوت بوده است. انبیا به نسبت بهره‌مندی از این عالم موقعیتشان در ورود بهشت متفاوت می‌شود. زندگی برخی پیامبران در نهایت سختی و دشواری و فقر رقم خورده و این انبیا دارای موقعیت‌های خاصی در بهشت خواهند بود. صبر جمیل نیز درجاتی دارد، بنابراین اگر بخواهیم پیامبران بزرگ الهی را به عنوان اسوه خود قرار دهیم باید صبورترین آن‌ها را به عنوان نماد مقاومت و استقامت، اسوه خود قرار دهیم.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی یادآور شد: از رسول خدا(ص) پرسیده شد: «وَ قَدْ سُئِلَ أَیُّ النَّاسِ أَشَدُّ بَلَاءً؛ گرفتاری چه کسانی بیشتر است»؟ رسول خدا(ص) فرمودند: «الْأَنْبِیَاءُ ثُمَ الصَّالِحُونَ ثُمَ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ مِنَ النَّاس؛ ما گروه پیغمبران ابتلا و گرفتاری‌مان از همه‌ مردم سخت‌تر است و بعد از ما مؤمنین هستند». صبوری و استقامت بر بلا اشتداد ایمانی می‌آورد و درجات ایمان انسان به مقدار صبر فعلی، ترکی و ترکیبی او بستگی دارد و این 3 نوع صبر است که می‌تواند حقیقت صبر را در انسان، راسخ کرده و درجات او را در عالم معنا بالا ببرد. هرچه انسان صبورتر باشد، جایگاهش در بهشت بالاتر، مقام ایمانش وسیع‌تر و به مقام انبیا الهی نزدیک‌تر خواهد بود.