مطالعات توصیفی اربعینی را به سمت مطالعات هنجاری سوق دهیم

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن الویری، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، امروز پنجم مهرماه در اولین همایش ملی «مطالعات اربعین گذشته، حال و آینده» که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: همزمان با گسترش سنت پیاده‌روی اربعین در دو دهه اخیر، مطالعات اربعین یکباره دستخوش تحول کمی و کیفی گسترده‌ای شد و اگر تا پیش از این دو دهه اخیر مطالعات و پژوهش‌های اربعین به صورت عمده حول این محور بود که آیا خاندان رسالت پس از اتمام اسارت خود در شام در اربعین همان سال 61 قمری در مسیر بازگشت از کربلا عبور کرده‌اند و یا اینکه این بازگشت در اربعین سال بعد بوده، شاید مهم‌ترین پرسش در مورد اربعین بوده که ذهن پژوهشگران را به خود مشغول کرده بود و باعث شد که آثار زیادی در این خصوص از خود به جای بگذراند.

وی عنوان کرد: اما این در حالی است که در چند سال اخیر همزمان با گسترش کمی و کیفی این حرکت عظیم، مطالعات اربعینی نیز دچار تحولات چشمگیری شد که این مطالعات را می‌توان از منظرهای مختلف علمی، تاریخی، هنری، سیاحتی و جهانگردی،  سلوکی، اخلاقی و تربیتی، فقهی، ابعاد روان‌شناختی، رسانه‌ای، روابط بین‌الملل و مطالعات دینی مورد توجه و بررسی قرار داد و آن‌ها را دسته‌بندی کرد.

استاد گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار کرد: علاوه بر این وجوه، ما با گزاره دیگری از مطالعات تحت عنوان «در اربعین» مواجه هستیم که در این مطالعات، اربعین به مثابه یک محیط در نظر گرفته می‌شود که در این محیط پژوهش‌هایی نیز صورت می‌گیرد که در این میان می‌توان به نمونه عالی پژوهشی که آمریکایی‌ها انجام دادند اشاره کرد. آن‌ها در این پژوهش خود مصاحبه‌ای را با زائران ایرانی و به ویژه زنان که حضور پررنگی در این حرکت داشتند، در اربعین آن سال انجام دادند و به نوعی نظرسنجی‌هایی را در خصوص این حرکت عظیم و ابعاد وجودی آن، انجام دادند.

الویری بیان کرد: یکی از دلایلی که آن‌ها مطالعه خود را اربعین انتخاب کردند، این بود که آنها در هیچ محیط شیعی دیگری تا این اندازه به بانوان و زنان شیعه دسترسی ندارند، زیرا در محیط‌های شهری مصاحبه با زنان کار دشواری است، اما در اربعین زنان در کنار مردان حضور دارند و در این صورت می‌توان با آن‌ها به راحتی به گفت‌وگو پرداخت.

وی عنوان کرد: در این میان باید به نکاتی که در مطالعات «در اربعین» و مطالعات «درباره اربعین» وجود دارد توجه داشت، یکی از این نکات این است که در مطالعات جدید علاوه بر وجه دینی این حرکت عظیم وجه اجتماعی آن نیز مورد توجه قرار گرفته است که در اینجا باید گفت اغلب این مطالعات، مطالعات ناظر بر ترسیم و وصف وضعیت موجود است.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) اضافه کرد: از این‌رو در وضعیت کنونی ما وظیفه داریم که بعد مطالعات اربعینی خود را از مطالعات توصیفی که به نوعی ترسیم وضعیت کنونی است به سمت مطالعات هنجاری و به نوعی مطالعاتی که اکنون چه هستیم و در کجا قرار داریم سوق دهیم که در حقیقت این وظیفه سنگینی است که بر دوش ما قرار دارد.

الویری افزود: در واقع اگر ما این کار را انجام ندهیم ظرفیت موجود نمی‌تواند آنگونه که باید ظهور و بروز پیدا کند که البته برای اینکه این مطالعات خود را هنجاری کنیم نیازمند الگوها و روش‌هایی هستیم که این روش به این باز می‌گردد که ما مشکلات موجود را چگونه دسته‌بندی کنیم که برای این دسته‌بندی راه‌های مختلفی وجود دارد که در اینجا نمی‌توان به بررسی هر یک از این دسته‌بندی‌ها پرداخت.

وی اظهار کرد: از این‌رو منظور ما از اینکه می‌گوییم باید مطالعات خود را به سمت مطالعات هنجاری سوق دهیم این است که ما باید بگوییم چه کارهایی باید انجام دهیم تا وضعیت اربعین یک گام به وضعیت مطلوب نزدیک شود و بگوییم که چه کاری باید انجام دهیم که اربعین بیش از پیش در زندگی ما اثرگذار باشد.

گفتنی است که در این همایش به تعظیم شعائر اربعین اشاره شد که نمادی از تشیع است و همواره مورد توجه قرار گرفته و این تعظیم شعائر همگی ناظر بر اصل کلی تعظیم شعار هستند که باید مورد توجه قرار گیرند و از طرفی نیز یکی از موارد مهمی که امروزه باید مورد توجه قرار گیرد بحث انسان سازی، تعالی روح، روان و انسانیت شرکت‌کنندگان در این راه دانسته شد، چرا که در این مسیر عظیم می‌توان شاهد اخلاقیات انسانی در میان میزبانان و زائران بود.