قرارگیری وجه تاریخی اربعین در سایه وجه اجتماعی این زیارت
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه خراسان گفت: امروزه وجه تاریخی اربعین در سایه وجه اجتماعی زیارت اربعین قرار گرفته که این امر، طبیعی به نظر می‌رسد و باعث می‌شود که ما از سایر وجود این زیارت و این جرکت عظیم غافل شویم.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام مجتبی الهی خراسانی، محقق هنر اسلامی و فقه هنر و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه خراسان، امروز پنجم مهرماه در اولین همایش ملی «مطالعات اربعین گذشته، حال و آینده» که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: اربعین یک پدیده‌ای جدید است، زیرا امروزه ما با شکل جدیدی از زیارت و تکریم اربعین که همانا پیاده‌روی وسیع و رخدادهای پیرامونی این زیارت است، مواجه هستیم که در چند سال اخیر شاید به گونه‌ای محققان ما با شوک موضوعی مواجه بودند و همواره با پدیده‌ای که از جهات مختلفی منحصر به فرد بود مواجه شدند.
وی عنوان کرد: در این میان به لحاظ کمی باید گفت جمعیت عظیمی که در پیاده‌روی اربعین در چند سال اخیر مشارکت داشتند، همواره تنوع قومی، زبانی و گونه‌ای از آداب و رسوم و فرهنگ‌های متفاوتی با آداب میزبانی زائران و شهرهای زیارتی کاملا متفاوت بوده و هست.
این محقق هنر اسلامی و فقه هنر گفت: در این میان به نظر من بخشی از آن مطالعات که به فراموشی سپرده شد، مطالعات حدیثی و تاریخی در مورد زیارت نخستین اربعین و زائران نخستین اربعین است که تنها در آثار افرادی چون مرحوم شهید قاضی طباطبایی، مشاهده می‌شود.
الهی خراسانی بیان کرد: امروزه وجه تاریخی اربعین در سایه وجه اجتماعی زیارت اربعین قرار گرفته که این امر، طبیعی به نظر می‌رسد. از این‌رو طبیعی است که بخش قابل توجهی از مطالعات اربعین به سمت مطالعات اجتماعی حرکت کند که همین امر می‌تواند ما را از وجوه دیگر زیارت اربعین و پیاده‌روی اربعین غافل کند که بخشی از این امر به مطالعات تاریخی باز می‌گردد اما تقریبا مطالعات تاریخی به گونه حدیث شناسانه که در گذشته مرسوم بود تا حد زیادی در حاشیه قرار گرفته است.
وی اظهار کرد: با توجه به اینکه در خصوص وجوه اجتماعی اربعین اقدامات و پژوهش‌های خوبی صورت گرفته تجربه زیسته زائران در این مناسک جمعی مورد مطالعه قرار گیرد اما این تعداد پژوه‌ها همچنان کافی نیست و این در حالی است که بخش‌هایی از مطالعات اجتماعی به لایه‌های عمیق‌تری نفوذ کرده و از طریق پرسشنامه‌هایی که بین زائران توزیع شده به سمت مطالعه کیفی انگیزه‌های زائران و به ویژه زائران ایرانی حرکت کرده و از طرفی نیز بخشی از این مطالعات اجتماعی سمت و سوی اثرگذاری‌های این حرکت عظیم را مورد مطالعه قرار داده است.
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی بیان کرد: علاوه بر مطالعات اجتماعی بخش‌های دیگری از مطالعات نیز به سمت مطالعات فرهنگی سوق پیدا کرده و به نوعی فرهنگ، ارزش‌ها و ابعاد حاکم بر پیاده‌روی اربعین را مورد بررسی قرار داده است. از طرفی نیز باید گفت که انصافا در این حرکت عظیم میلیونی و حال و هوای معنوی که در این حرکت جهانی حکم فرماست و همچنین حساسیت‌های خاصی که به لحاظ سیاسی و امنیتی در طول مسیر پیاده‌روی باید اندیشیده شود، مطالعات و تحقیقات اجتماعی صورت نگرفته است.
ابعاد وجودی اربعین
الهی خراسانی عنوان کرد: علاوه بر ابعاد فرهنگی، اجتماعی و... پیاده روی اربعین، این حرکت عظیم می‌تواند ابعاد دیگری از جمله ابعاد مناسکی که بخشی از عبادات ما را تشکیل می‌دهد را در بر داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این نیز اربعین بخش‌های دیگری از جمله احکام و اخلاق میزبانی زائران را در بر دارد که به واسطه میزبانی خانواده‌های عراقی از زائران اربعین، نوعی جذابیت را در وجود زائران ایجاد کرده و در جهت خدمت‌رسانی به زائرین حسین‌بن علی(ع) صحنه‌های بی بدیلی از ارزش‌ها و اخلاقی انسانی را به نمایش می‌گذارند که هر زائری را متأثر می‌کند.
این محقق هنر اسلامی و فقه هنر بیان کرد: از این‌رو بعد فرهنگ و ایثار در نگاه تربیتی اسلامی از جمله مهم‌ترین پله‌ها و مسیرهای قرب الی‌الله محسوب می‌شود و در شکل سلوکی شیعه انفاق و ایثار ماده‌ای برای مغفرت محسوب می‌شود و ترکیب این دو امر با یکدیگر مرکبی را به وجود آورده که انسان احساس می‌کند در یک سلاله اخلاص، معنویت و ایثار در حال حرکت است.
الهی خراسانی افزود: همچنین علاوه بر این نیز از جمله بخش‌های دیگری از مطالعات اربعین می‌توان به مطالعات اقتصادی و پدیدارشناسی اربعین اشاره کرد که این موارد نیز می‌تواند در کنار وجوه اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار گیرد که در این میان، وجوه اقتصادی این حرکت کمتر مورد توجه قرار گرفته است اما به لحاظ اجتماعی که پژوهش‌های زیادی صورت گرفته باید بگویم که به نظر من مطالعاتی که می‌تواند کارکردهای همبستگی و همگرایی این حرکت بزرگ را نشان دهد، همچنان کافی نیستند.
وی عنوان کرد: از این‌رو باید تأکید کنم که ابعاد اخلاقی این حرکت نباید مورد غفلت قرار گیرد، کارکردهایی که اربعین درباره بازتاب و تولید پیوندها و روابط بین امت در اندیشه شیعی پیدا کرده نیز قابل توجه است و این امر می‌طلبد که به این موضوع بیش از پیش توجه شود.
انتهای پیام
