از خادمی با پای دل تا تلاش برای ادامه راه آیینه‌کاری مذهبی
آیینه‌کاران حرم رضوی علاوه بر تلاش برای بروز خلاقیت هنری در کارشان از تربیت شاگردان برای ادامه این راه نیز غافل نشده تا این هنر در ایران ماندگار شود.
به گزارش ایکنا از خراسان‌جنوبی، خادمان حرم که در بخش‌های مختلف مشغول به کار هستند، سال‌هاست در پی بروز نشانه‌های معنویت با هنر، ذوق و علاقه وافر خود هستند. افرادی که هر کدام هرچه در دست دارند را در حریم حرم بروز داده تا نشان دهند خدمت و هنر با معنویت زیباتر نشان داده می‌شود.
از خادمانی که مشغول تمیزکاری و یا نظم حرم هستند تا افرادی که مسئولیت آیینه‌کاری رواق‌ها را برعهده دارند، همگی یک هدف دارند و آن برجسته نشان دادن محبت به ائمه اظهار(ع) است؛ اولیایی که چراغ راه بوده و دستگیر بسیاری از مردم در این دنیا و آن دنیا هستند.
بیشتر بخوانید:
آیینه‌کاری خوش برخورد که خلاقیت را نادیده نگرفت
مرحوم استاد حاج محمد علی کوزه‌گر در سال ۱۳۱۵ به دنیا آمد. پدرش به نام قنبر اهل قائنات خراسان‌جنوبی بود. بعد از نقل مکان به مشهد مقدس وی از همان ایام جوانی در سال‌های ۱۳۳۰ در بخش بیوتات اماکن مشغول به کار شد.
وی از همان ابتدای شروع به کار در حرم مطهر، به تعلیم آیینه‌کاری زیر نظر اساتید آن زمان پرداخت. سپس با توجه به علاقه وافری که به این هنر داشت و خلاقیتی که از خود نشان داد توانست زیر نظر اساتید بزرگ آن زمان همچون مرحوم خوش دست، حاج صادق رافتی و همکاری استاد پیشکسوت حاج ابوالقاسم ملکی به عنوان آیینه‌کار حرم مطهر معرفی شد.
از جمله شاهکارهای آیینه‌کاری مرحوم استاد کوزه گر در قدیم آیینه‌کاری‌های رواق‌های دارالسیاده و دارالسرور است. وی در تزئینات آیینه کاری در رواق‌های مطهر از طرح‌های مختلف که قدیم توسط اساتید بزرگ آن زمان در دست گرفته بود اجرا کرد؛ از جمله از تجربه استاد بزرگ مرحوم شکرالله خوش دست، مرحوم حاج صادق رافتی و بعد از آن هم از استاد بزرگوار مهندس رضا دیشیدی و پیشکسوت هنرمند حاج ابوالقاسم ملکی استفاده می‌کرد که می‌توان طرح گره و رسمی بندی و کاربندی و شمسه و ترنج و اسلیمی و مقرنس و غیره را نام برد.
وی در آیینه کاری رواق‌های دارالولایه و دارالاجابه نیز نقش بسزایی داشت. آیینه کاری‌های هنری قدیمی و زیبا در معماری داخلی در اماکن متبرکه هنر دستان این افراد است؛ لذا وقتی وارد رواق‌های حرم مطهر می‌شوید آثار این هنرمندان زحمتکش از همه طرف تو را جذب می‌کند.
استاد مرحوم محمدی محمدعلی کوزه گر علاوه بر آیینه کاری‌های حرم مطهر حضرت رضا(ع)، در خارج از حرم مطهر؛ چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور نیز همکاری و یادگاری‌هایی از خود به جای گذاشته است که برخی از آن‌ها عبارت است از آیینه کاری‌های رواق‌های جدید حضرت فاطمه معصومه(س) در قم، آیینه کاری‌های سفارت ایران در کانادا و خانه فرهنگ ایران در کانادا، آیینه کاری موزه ملک تهران، آیینه کاری سقف مشبک موزه ملک تهران، آیینه کاری مساجد و امامزاده‌های شهرستان رفسنجان یزد و تبریز و گلستان.
هنری که تفکر می‌آفریند
مرحوم محمدعلی کوزه‌گر توانست با هنر و تلاش گسترده‌ای که در آیینه کاری داشت، بیش از ۵۰ سال توفیق خدمت به این امام همام آقا و زائرین و مجاورینش را به ثبت برساند. وی همچنین در دهه‌های اخیر خدمت مسئولیت واحد آیینه کاری؛ بخش بهره برداری حرم را عهده‌دار بود.
مرحوم کوزه‌گر در میان همکاران به عنوان فردی محبوب و خوش برخورد مشهور بود و توانست شاگردانی را نیز تربیت کنند که ادامه دهنده راه وی باشند؛ از جمله استاد محمود جلالیان و علی جلالیان و سید محمود جعفری، استاد یوسف و در نهایت فرزندش عباس کوزه گر که در آیینه کاری‌های رواق دارالولایه و غرفه‌های صحن جمهوری اسلامی و دیگر رواق‌ها نقش بسزایی نیز داشت و به حق ادامه دهنده راه پدر است.
مرحوم محمدعلی کوزه‌گر همیشه می‌گفت هنر به معنی تفکر است و نتیجه تفکر آفرینش زیبایی است و خداوند متعال هم بسیار آن را دوست دارد.
مرحوم استاد پیشکسوت محمدعلی کوزه‌گر در تاریخ ۱۲ دی‌ماه ۸۴ دعوت حق را لبیک گفت و در جوار مضجع شریف حضرت رضا(ع) در صحن جمهوری اسلامی به خاک سپرده شد.
تلاش برای تربیت شاگردان
استاد آیینه کار حرم محمود جلالیان، نیز از دیگر هنرمندان مشهور حرم است. وی در سال ۱۳۲۳ در شهر مشهد متولد شد و از سن ۱۴ سالگی در حرم مطهر شروع بکار کرد چراکه در آن سال‌ها، سن و سال زیاد مطرح نبوده و افراد از سن نوجوانی بکار گرفته می‌شدند.
وی زیر نظر استاد و معمار سنتی حرم مرحوم حاج صادق رافتی و استاد حاج ابوالقاسم ملکی و دیگر اساتید از جمله محمد علی کوزه‌گر خلاقیت خود را نشان داد و از سال ۱۳۳۹ در ردیف استادان آیینه کاری قرار گرفت.
او توانست در کنار استادانش هنر آیینه کاری را که هنر قدیمی و جزء ابتکارات هنرمندان ایرانی در معماری داخلی به شمار می‌رود در کالبد روح معنوی حرم مطهر به نمایش بگذارد.
مرحوم محمود جلالیان و استاد کوزه‌گر توانستند با تلاش و جدیتی که داشتند با سرپرستی استاد حاج ابوالقاسم ملکی و مدیریت مهندس رضا دیشیدی شاهکار آیینه‌کاری را در دهه‌های گذشته در رواق‌های دارلسرور و دارالسلام و بعد در رواق‌های جدید دارالولایه، دارالاجابه، دارالحجه، رواق امام خمینی و.... نشان دهند.
در تزئینات این رواق‌ها از طرح آیینه کاری به صورت کاربندی، رسمی بندی، و... با ترکیبی از مقرنس می‌توان نام برد. مرحوم جلالیان آثار هنری آیینه‌کاری خود را علاوه بر حرم مطهر حضرت رضا(ع) در دیگر اماکن مقدسه در داخل و خارج از کشور نیز به یادگار گذاشته است.
آن مرحوم تلاش کرد شاگردانی نیز تربیت کند؛ از جمله فرزندش رضا جلالیان که اکنون راه پدر را ادامه می‌دهد و در حرم مطهر سازمان حریم حرم مشغول آیینه کاری است. مرحوم محمود جلالیان در سال ۱۳۸۹ دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت و در مشهد باغ خواجه ربیع به خاک سپرده شد.
پیش از خادمی باید خادم دل خود باشیم
علی اصغر فرخی، دیگر خادم حرم است که خاطرات خادمانی که در این سال‌ها با آنان در حریم حرم بوده را ورق می‌زند. برای هر برگ از آلبوم کاریش که ورق می‌زند دنیایی از خاطره دارد؛ از دستگیری حضرت رضا(ع) تا خدمت‌هایی بی منت در کالبد خادمی آقا.
وی از روزهای پرازدحام حرم می‌گوید و ادامه می‌دهد: روزهایی را همراه همکارانم که بسیاریشان اکنون در این دنیا نیستند تا شب و از شب تا صبح در حرم بسر کردیم اما هیچ گاه خستگی در بدنمان راه نداشت.
فرخی ادامه می‌دهد: آنچه در این سال‌ها ما را سرپا نگه می‌داشت، عشق به کاری بود که انگار در دل ما بازنشستگی نداشت چراکه عشق و احترام که تمامی ندارد همانگونه که تمام همکارانم تا آخرین لحظه عمرشان مشغول خدمات رسانی در این سرا بوده‌اند.
وی بیان کرد: زندگی با لباس خادمی در فضای دور از حرم نیز برای ما مسئولیت فراوانی دارد چراکه باید به گونه‌ای رفتار کنیم که در شان فضای کاریمان باشد؛ تربیت فرزندانمان با این سبک و تلاش برای ایجاد خلاقیت بیشتر در ذوق هنری موجود در فضای حرم بیشترین سعی ما در زندگی است چراکه یک خادم حرم پیش از آنکه خادم زائران آقا باشد باید خادم دلی باشد که جایگاه خداست و تا با دلش صاف نباشد، نخواهد توانست خادمی را به نحو احسن انجام دهد.
