جزئیات تغییرات آیین‌نامه خدمت حرم رضوی

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدمهدی برادران، مدیر عالی حرم مطهر رضوی، امروز، 15 آبان، در نشست تشریح آیین‌نامه جدید خدمت که در حرم رضوی برگزار شد، اظهار کرد: یکی از حوزه‌های تحول که نگاه ویژه‌ای به آن داریم و حدود یک سال و 9 ماه پیرامون آن مطالعه و پژوهش صورت گرفته است، تحول در نوع خدمتی است که خدام به زائران انجام می‌دهند. آیین‌نامه جدید خدمت پس از چند نوبت بازبینی در 17 ربیع‌الاول توسط تولیت آستان قدس رضوی ابلاغ شد.

وی افزود: آیین‌نامه خدمت یکی از قدیمی‌ترین، آیینی‌ترین و با ثبات‌ترین آیین‌نامه‌ها در سراسر کشور است که به لحاظ پیشینه و تاریخی بودنش نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم. حوزه خدمات بیش از 500 سال روال دیوانی دارد که برخی آن را به دوره شیخ بهایی منتسب می‌کنند. همچنین مستنداتی وجود دارد که حوزه خدمت به پیش از دوره شیخ بهایی باز‌می‌گردد.

مدیرعالی حرم مطهر رضوی ادامه داد: مطابق اسنادی که در اختیار داریم از 250 سال گذشته در تمام نقاط حرم مطهر خدمت وجود داشته است. حتی مشخص است که چه افرادی در چه پست‌هایی خدمت می‌کردند. آیین‌نامه خدمت پیش از انقلاب در سال‌های 1332 و 1338 و همچنین پس از انقلاب نیز در چندین نوبت اصلاح شد که آخرین اصلاح آن مربوط به سال 1400 است.

برادران تصریح کرد: یکی از دلایل تغییر آیین‌نامه مسکوت ماندن برخی از مفاد آن بود. در حالی که تلاش کردیم به متن و مفاد آیین‌نامه قبلی وفادار باشیم و کم‌ترین تغییر را در آن ایجاد کنیم، اما نیاز بود با مشورت پیشکسوتان خدمه، سرکشیک‌ها، خدامی که در عرصه‌های حقوقی صاحب نظر هستند، شورای سرکشیک‌های هشت‌گانه حرم، معاونان کشیک‌ها و تولیت حرم تغییرات در آیین‌نامه را مورد بررسی قرار دهیم.

وی خاطرنشان کرد: خدمت خادم‌یاری از سال 1368 در حرم رضوی آغاز شده و از سال 1373 در حرم رسمیت پیدا کرده بود، اما امسال جزئیات آن در آیین‌نامه خدمت ذکر شده است. در آیین‌نامه پنج نوع خدمت داریم؛ خدمت روضه منوره که مردم آنان را به عنوان خدام می‌شناسند. حفاظ، فراشان، کفش‌داران و دربانان چهار نوع دیگر خدمت در حرم هستند که به دلیل پیشینه تاریخی و موقوفه بودن آنان نمی‌توانستیم آنان را تغییر داده و یا حذف کنیم.

مدیر عالی حرم مطهر رضوی افزود: خدمت خادم‌یاری در آیین‌نامه 1400 به تازگی اضافه شده که 44 نوع خدمت در آن گنجانده شده و خدمات مختلفی را ارائه می‌کند. به این آیین‌نامه نیز خدمات تخصصی اضافه شد. خادم‌یاران می‌توانند بخشی از وقت خود را در حوزه‌ای که در آن تخصص دارند خدمت کنند. به عنوان مثال یک پزشک بخشی از وقت خود را در کفشداری می‌گذارند و بخش دیگری از وقت خود را در دارالشفا و مراکز طبی حرم مطهر خدمت می‌کند.

برادران یادآور شد: تلاش شد این آیین‌نامه به گونه‌ای نوشته شود که ماندگاری آن حفظ شود و اگر تغییراتی در برخی موارد آن صورت بگیرد منوط به دستورالمل‌های الحاقی باشد که شامل نحوه جذب، نحوه ارزیابی، البسه خدام، آیین‌نامه خادم‌یاری، انضباطی، خواهران خدمه، خدمات تخصصی، ساعات خدمت و امر به معروف و نهی از منکر می‌شود.

وی با اشاره به یکی از ویژگی‌های جدید آیین‌نامه خدمت عنوان کرد: در این آیین‌نامه نواب به خادم تغییر ویژگی داده‌اند. برخی از افراد در حرم رضوی نائب خادم محسوب می‌شدند و خدمتی در حرم نداشتند. این افراد بیش از 10 تا 15 سال در حرم مطهر خدمت می‌کردند که هزار نفر از این افراد ظرف ماه آینده با نظر آیین‌نامه جدید به خدمه تبدیل خواهند شد.

تقلیل سن خدمت در حرم رضوی به 20 سال

مدیر عالی حرم مطهر رضوی ادامه داد: کشیک‌های آیینی حرم رضوی هشت روزه هستند و هر هشت روز کشیک‌ها تغییر می‌کند. با این وجود توفیق خدمت و درک تمام روزهای هفته برای اعضای خدمه در حرم رضوی وجود دارد. همچنین تحولی در گروه‌های سنی به وجود آمده و خدمت در حرم رضوی به سن 20 سال تقلیل پیدا کرده است. از این پس شاهد خادمانی در حرم رضوی با سن 20 سال خواهیم بود.

برادران گفت: خدمه‌ای که به عنوان پیشکسوت امکان خدمت در برخی پست‌ها را ندارند، جایگاهشان به عنوان خدمه پیشکسوت لحاظ شده است. در مراسم خطبه و سفره حضور خواهند داشت و شئونات آنان مورد توجه قرار گرفته است.

وی اظهار کرد: در این آیین‌نامه شفاف‌سازی در جذب خادمان مورد توجه قرار گرفته است. در آیین‌نامه شفاف شده که شورای جذب مطابق چه مشخصاتی افراد را جذب خواهد کرد. مبحث خدمت خواهران نیز در آیین‌نامه پیش‌بینی شده است. ساعات خدمت و مرخصی خدمه خواهران مورد توجه قرار گرفته است. همچنین کارگروهی تحت عنوان صیانت وجود دارد که اگر تخلف و نارضایتی از یک خدمه گزارش شود در این کارگروه مطرح و بررسی می‌شود. همچنین تاکیدات ویژه‌ای در بحث آموزش صورت گرفته است. از ابتدای سال جاری بیش از 100 هزار نفر ساعت دوره آموزشی برگزار کرده‌ایم.

مدیر عالی حرم مطهر رضوی بیان کرد: به زودی آیین‌نامه منشور حقوق زائر توسط تولیت آستان قدس رضوی ابلاغ خواهد شد که به آیین‌نامه نحوه خدمت کمک خواهد کرد. برای آیین‌نامه خدمت دوره‌های آموزشی پیش‌بینی شده که جزئیات آن را به خدام آموزش دهیم. در این آیین‌نامه مراسم آیینی حرم مانند مراسم خطبه‌خوانی شب شهادت امام رضا(ع) و شب عاشورا توجه شده است که با رفع شرایط کرونایی مجددا شاهد حضور تمام خدام در این مراسم‌های آیینی خواهیم بود.

برادران خاطرنشان کرد: علاوه بر این سامانه جامع آمار و خدمات خدام حرم آماده و رونمایی شده است. این سامانه از 15 سال قبل در حرم وجود داشته، اما به لحاظ فنی به‌روزرسانی شده و متناسب با تغییرات آیین‌نامه بارگذاری شده است. این سامانه کار مدیریت خدام که شامل حضور و غیاب خدام، مهمان‌سرا، پارکینگ و سایر مواردی که در حرم باید دنبال شود را نظارت می‌کند.

وی گفت: به غیر از سامانه جامع، اپلیکیشنی به عنوان نسیم رضوان در دسترس خدام قرار گرفته است. هر خادم در این نرم‌افزار یک صفحه شخصی دارد که در آن نوع خدمت، سوابق خدمت، اطلاع‌رسانی‌های روزانه، نکات مهم خدمت و برنامه‌های روزانه حرم به او اطلاع داده می‌شود.

مدیر عالی حرم مطهر رضوی تشریح کرد: در یک نظرسنجی مقایسه‌ای میان شرایط زیارت در روضه منوره با قبل از دوران کرونا، صورت گرفته و مطابق آن زائران اذعان کرده‌اند که در شرایط فعلی ویژگی‌های آسان‌بودن زیارت، برقراری آرامش در زیارت، سرعت زیارت، برقراری نظم در زیارت، راحت‌تر بودن برای ادای نظم، امکان برقراری ارتباط با خدام و تردد برای افراد ناتوان و سالمند برقرار است، زائران همچنین اذعان کرده‌اند که احتمال آسیب‌دیدگی جسمانی، خستگی، گم شدن وسایل و همراهان به مراتب کاهش پیدا کرده است.

خدمت 62 هزار خادم در حرم رضوی

برادران در خصوص آمار خادمان حرم رضوی تصریح کرد: در حال حاضر 62 هزار خادم در حرم رضوی داریم که حدود 8000 نفر از آنان خادم کفشدار، فراش و حفاظ هستند و مابقی آنان خادم‌یارانی هستند که در سایر حوزه‌ها فعالیت دارند. خادم‌یاران در 10 سال اول خدمت به مقام خدمت تشرفی و در 10 سال دوم به خدمت افتخاری ارتقا پیدا می‌کنند. از این تعداد 30 درصد خادمان را خواهران تشکیل می‌دهند.

وی افزود: در ابتدای کرونا در شرایطی که بسیاری از مراکز تعطیل شدند کماکان بحث خدمت در حرم ادامه داشت. برخی از موقوفات مانند روضه‌خوانی و قرائت قرآن در بالاسر حضرت باید انجام می‌شد. با توجه به طولانی شدن دوران کرونا خدمات حرم را در رنگ‌بندی‌های کرونایی دسته‌بندی کردیم. در حال حاضر شرایط خوبی در مشهد داریم. 

مدیر عالی حرم مطهر رضوی عنوان کرد: با وجود ورود 3 میلیون و 700 هزار زائر به مشهد در دهه پایانی صفر، حدود 300 هزار نفر ظرف 24 ساعت به روضه منوره مشرف شدند. همچنین نماز مغرب و عشا در شب شهادت امام رضا(ع) به 350 هزار نفر رسید و یک میلیون و 150 هزار نفر به حرم رضوی مشرف شدند، اما کماکان پس از 20 روز، مشهد نسبت به سایر شهرهای کشور شرایط مساعدی دارد که این موضوع نشان می‌دهد می‌توان زیارت و سلامت را در کنار یکدیگر دنبال کرد.