اوصاف امام رضا(ع) در شعر عصر صفویه بررسی شد

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی و به نقل از آستان‌نیوز، مرتضی انفرادی، مدیر گروه فرهنگ و سیره رضوی در پنجاه و دومین کرسی علمی ترویجی «اوصاف فردی امام رضا(ع) در شعر شعرای شیعه عصر صفویه، با اشاره به اینکه دوران صفویه یکی از مهمترین دوران تاریخ شیعه است، گفت: با رسمی شدن مذهب تشیع در این دوران زمینه گسترش بسیاری از معارف شیعی فراهم آمد.

وی تصریح کرد: پیشرفت روزافزون در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، هنری، سیاسی و اجتماعی در این دوران قابل توجه بود و علم و علم‌آموزی نیز از این امر مستثنی نبود، کما اینکه آثار شیعی در این دوره به سرعت رو به افزایش نهاد و همچنین توجه به شعر و ادبیات نیز گسترش چشمگیری داشت و احترام به خاندان عصمت و طهارت در آئینه شعر تجلی یافت.

این پژوهشگر بیان کرد: با توجه به اینکه مضجع شریف و ملکوتی امام مهربانی‌ها در کشور ایران واقع است مدیحه‌سرایی و سرودن اشعار در منقبت این امام همام جایگاه ویژه‌ای داشت و این موضوع در اشعار شاعران آن دوره نمود پیدا کرد از این رو گروه فرهنگ و سیره رضوی اقدام به برگزاری کرسی علمی ترویجی با عنوان «اوصاف فردی امام رضا(ع) درشعر شعرای شیعه عصر صفویه» کرد.

توجه ویژه به امام رضا(ع) از ویژگی‌های شاعران دوره صفویه

در ادامه مصطفی لعل شاطری، پژوهشگر تاریخ هنرهای اسلامی، بیان کرد: در پی سیاست مذهبی صفویه و اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمیِ ایران، با وجود قرارگیری در میان دو همسایه شرقی و غربی اهل سنت (ازبکان و عثمانی)، توجه به مبانی تشیع در دستور کار قرار گرفت. از این رهگذر ادبیات منظوم تا حد گسترده‌ای از منظر درون مایه تحول یافت و متعاقبا یکی از ویژگی‌های برجسته شاعران این دوره، توجه آنان به ائمه اطهار(ع) و به‌ویژه حضرت رضا(ع) به دلیل قرارگیری مدفن ایشان در ایران بود.

وی بیان کرد: از سویی دیگر، مبنی بر درخواست حامیانِ ادبی و نیز تعلقات مذهبی شاعران، این جریان با شتابی بیش از پیش تداوم یافت. این شاعران بیش از هر چیز به ویژگی‌های حضرت رضا(ع) تأکید داشتند‌، به‌نحوی‌که با توجه به اشعار سروده شده می‌توان این امور را در مواردی از جمله اخلاق نیکو، ضمانت گری، زهد، شجاعت، صبر، صداقت، عدالت، علم، لطف و وقار مورد بررسی قرار داد.

این پژوهشگر با بیان اینکه بررسی ادبیات بیانگر نیازهای زمانه و نشانگر هویت یک ملت است، ادامه داد: از این منظر می‌توان ویژگی‌های مذهبی مورد استفاده در مضامین ادبی را نتیجه خواست فزاینده حامیان، آحاد مردم و یا اعتقادات شخصی سراینده دانست. با بررسی اشعار برجسته‌ترین شاعرانِ شیعی عصر صفوی و شواهد و مثال‌های موجود، دریافت می‌شود که در مورد پردازش به شخصیت امام رضا(ع) تاکید بر صفات فردی و دارای کاربردی اجتماعی، مورد توجه بود، اما تمامی صفات فردی مورد توجه قرار نگرفته است.

این پژوهشگر گروه فرهنگ و سیره رضوی بیان کرد: شاعران با پرداختن به اوصاف فردی حضرت رضا(ع) در پی مطرح سازی این خصایص به صورت غیرمستقیم و با بهره گیری از تاثیرگذاری شعر بر روح و رفتار حکمران برای الگو گیری از سوی مقامات برجسته دولتی در شیوه حکمرانی بود و در این بین نیز به احتمال فراوان دربار در عرصه ملی و فراملی همچون تقویت هویت دینی، حمایت از شاعران را در دستور کار خود قرار داده بود.

ضرورت بررسی اوصاف فردی امام رضا(ع) در اشعار دوران صفویه

حجت‌الاسلام علی جلائيان اكبرنيا، استاديار دانشگاه علوم اسلامی رضوی و معاون پژوهشی بنياد پژوهش‌های اسلامي آستان قدس رضوی، نیز گفت: توجه به اوصاف فردی امام رضا(ع) در اشعار شاعران دوره صفویه نیازمند بررسی همه جانبه است.

وی ادامه داد: باید همه دیوان‌های شعری بررسی شود و نیز از منظر دسته‌بندی، قالب‌های شعری به‌صورت مجزا و تفکیک شده مورد مطالعه قرار گیرد که این موضوع نیازمند توجه جدی و علمی به موضوع مطرح شده است و متعاقبا ثمره چنین رویکردِ علمی، جابجایی مرزهای دانش خواهد بود.

در ادامه پيمان ابوالبشری، استاديار گروه تاريخ تشيع دانشگاه نيشابور، با بیان اینکه حضور نگرش‌های شیعی از قرن هفتم و هشتم هجری در بخش‌هایی از ایران قابل مشاهده است، گفت: عملا در دوره صفویه این نگرش در ایران غالب شد و ثمره آن تولید محتوای منظوم در مدح امامان شیعه، به ویژه امام رضا(ع) بود.

وی تصریح کرد: انجام پژوهش‌های تاریخی در حوزه ادبیات ازجمله ضرورت‌های پژوهشی محسوب می‌شود که نیازمند آگاهی پژوهشگران از دانش‌های میان رشته‌ای است.