محمدهادی منصوری:
پژوهش‌ها نیازمحور نیستند و موازی‌کاری وجود دارد
عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی اظهار کرد: به یک نهاد فکری مرجع نیاز داریم که بتواند به تمام پژوهش‌ها در کشور خط بدهد و همه از آن تبعیت کنند. موازی‌کاری باعث می‌شود که هر ارگانی به صورت مجزا کارهایی را انجام دهد که خروجی آن تکراری و کپیکاری باشد.
یکی از اساسی‌ترین نیازها برای رسیدن به پیشرفت، رفاه، استقلال و خودکفایی هر کشوری، پژوهش، تفکر و نوآوری است و باید پژوهش‌های بنیادین و کاربردی مورد حمایت سیاستگذاران قرار گیرد تا معضلی را در جامعه برطرف کنند.
از سوی دیگر بخش زیادی از پژوهش‌هایی که در کشور ما به عنوان یک کشور اسلامی انجام می‌شود دینی و قرآنی است که به باور صاحب‌نظران با وجود صرف هزینه، هنوز اهداف پژوهشی ما در این حوزه، مخصوصاً کاربردی بودن آنها و به تبع آن رشد اخلاقی و معنوی جامعه، محقق نشده است.
ایکنا برای بررسی بیشتر این موضوع با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدهادی منصوری، عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی، گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید:
ایکنا ـ به نظر شما مهمترین هدف پژوهش‌های دینی و قرآنی چیست یا چه باید باشد؟
ابتدا باید شناخت درستی از قرآن و اهداف آن داشته باشیم، چراکه قرآن معجزه پیامبر خاتم(ص) و کتابی برای همه انسان‌ها تا قیام قیامت است که بعد از آن وحی قطع شد. بنابراین قرآن کتاب هدایت بشریت است. اگر بتوانیم به خوبی با آن انس پیدا کنیم و هدف نزول آن را بدانیم، قطعاً می‌تواند پاسخگوی نیازهای بشر باشد. همچنین باید نیازهای جامعه اسلامی ایران را به خوبی بشناسیم. لذا نیازمند رصدی هستیم که هم ناظر بر نیازمندی‌ها و هم کارآمدی قرآن باشد. اخیراً داور یکی از رساله‌های دکتری بودم که عنوانش این بود: «قرآن چه نقشی در پیشرفت علوم دارد»؛ اگر کارآمدی قرآن را به خوبی تشخیص ندهیم، نخواهیم توانست از آن استفاده کنیم. پس رصد دقیق از اهمیت بسیاری برخوردار است. برخی مسائل از نیازهای همیشگی بشر هستند و انسان تا قیامت این نیازها را خواهد داشت، اما برخی از نیازها به‌روز هستند و گاهی ممکن است مسائلی پیش بیاید که نیاز به تحقیق روزآمد داشته باشد؛ مثلاً آیا قرآن سخنی در مورد فضای مجازی دارد یا خیر؟ امیرالمؤمنین(ع) فرمود که از قرآن استنطاق کنید؛ یعنی آن را به نطق دربیاورید. این کار در تفسیر اتفاق می‌افتد و وظیفه مفسران استنطاق از آیات و دسته‌بندی آنها و تفسیر مناسب است.
ایکنا ـ آیا مباحث اختلاف‌برانگیز در میان مفسران بر پژوهش‌های قرآنی تأثیری دارد؟
به نظرم باید مباحث اختلاف‌برانگیز را اگر کنار بگذاریم و بر اشتراکها تکیه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که بسیاری از مسائل ما مشترک است و چنین اشتراکهایی چه در حوزه فریقین یعنی بین شیعه و اهل سنت و چه سایر ادیان وجود دارد. قرآن کریم درباره یهودیت، مسیحیت و دیگر ادیان دارای دستورالعمل‌هایی است که امروزه کاربرد دارند و این‌گونه نیست که بگوییم تاریخ مصرف آنها گذشته است. یکی از مواردی که افرادی همانند حجت‌الاسلام بهجت‌پور در حوزه علمیه پیگیرند این است که اگر قرآن کتاب هدایت است، سیر نزول آن نیز ناظر بر جریان هدایت است. لذا دسته‌بندی و چینش آیات و مشخص بودن مقدمه و مؤخره آیات در پژوهش تأثیرگذار است. شاید برای تازه‌مسلمانی این سؤال پیش بیاید که اول حجاب اهمیت دارد یا نماز؟ این مسائل باید به خوبی تشریح شوند.
ایکنا ـ تاکنون پژوهش‌های بسیاری در زمینه دینی و قرآنی صورت گرفته که عموما کاربردی نبوده‌اند. علت و راه حل آن را چه می‌دانید؟
اگر به خوبی نیازسنجی کنیم، این مشکل حل می‌شود، چراکه بسیاری از پژوهش‌های ما نیازمحور نیستند و موازی‌کاری بسیاری وجود دارد. ما به یک نهاد فکری مرجع نیاز داریم که بتواند به تمام پژوهش‌ها در کشور خط بدهد و همه از آن تبعیت کنند. موازی‌کاری باعث می‌شود که هر ارگانی به صورت مجزا کارهایی را انجام دهد که خروجی آن تکرار و کپیکاری است. لذا اگر بتوانیم نیازها را رصد کنیم و برای تمام پژوهش‌های قرآنی، نهادی ناظر وجود داشته باشد و از انجمن‌های قرآن‌پژوهی و قرآنی در دانشگاه‌ها استفاده و نیازها را دسته‌بندی کنیم، مشکل برطرف می‌شود، چراکه اگر نیازسنجی به خوبی اتفاق نیفتد، ایراد مذکور دائماً اتفاق می‌افتد. اگر هر دانشگاهی متولی بخشی از نیازها باشد و برنامه دقیقی را بنویسیم، در نگاه کلان این مشکلات حل می‌شود. هر مکان علمی مأموریت‌هایی دارد؛ مثلاً یکی از کارهایی که دایرة‌المعارف جهان اسلام انجام می‌دهد نقد قرآن‌شناسی مستشرقان است یا دانشگاه معارف اسلامی در زمینه تربیت اسلامی و تدریس دروس معارف فعالیت می‌کند. بنابراین دانشجویان آن باید صددرصد هدفمند پایان‌نامه بنویسند. لذا نیازسنجی لازمه رسیدن به موضوع مناسب است، چراکه نبود آن منجر به موازی‌کاری شده است.
ایکنا ـ در شرایط کنونی پژوهش در کدام حوزه‌ها مغفول مانده است و نیاز به کار بیشتری دارد؟
باید کار بسیاری انجام شود، مخصوصاً درباره شبهات و تاکنون جایی بررسی نکرده که پاسخ‌های داده‌شده به شبهات تا چه اندازه تکراری است و چه بخشی از آنها نوآوری دارد تا به مجموعه‌ای رسمی و قابل دفاع تبدیل شود.
ایکنا ـ پرداختن به مطالعات میان‌رشته‌ای در پژوهش‌های قرآنی چه اهمیتی دارد و چه اندازه به آن توجه شده است؟
درباره توجه قرآن به علوم، مطالب بسیاری نگاشته شده است. لذا اگر بخواهیم دقیق کار کنیم، چاره‌ای نداریم غیر از اینکه به صورت میان‌رشته‌ای فعالیت کنیم. باید متخصصان فیزیک، پزشکی و... به همراه متخصصان تفسیر فعالیت کرده و درصدد پاسخگویی به سؤالات باشند. کسی که در حوزه روانشناسی تخصصی ندارد نمی‌تواند مسائل روانشناختی قرآن را تجزیه و تحلیل کند. اگر قرار است پژوهش میان‌رشته‌ای صورت گیرد، باید نویسندگان آن هم میان‌رشته‌ای باشند. در مورد تمام رشته‌هایی که با عنوان علوم طبیعی و انسانی مطرح‌اند به صورت مجزا کار شده است و بسیاری از نهادهای علمی که در حوزه قرآن کار می‌کنند به مسائل میان‌رشته‌ای پرداخته‌اند؛ از جمله جامعة‌المصطفی، دانشگاه معارف اسلامی و دانشگاه شهید بهشتی و مخصوصاً در مورد قرآن و علم، اعجاز علمی قرآن و... کار کرده‌اند. البته متخصصان باید یک گام جلوتر بروند و آن را به کرسی‌های آزاداندیشی تبدیل کنند و نیز پژوهش خود را در معرض نقد و بررسی قرار دهند. این یکی از بهترین فرصت‌ها برای رونق پژوهش‌های قرآنی به ویژه به شکل میان‌رشته‌ای است؛ فقط نباید کارها تکراری باشد، زیرا در این صورت علمی را تولید نکرده‌ایم.
انتهای پیام مطالب مرتبط
