بررسی اهمیت امنیت در راستای مرجعیت بخشی قرآن

به گزارش ایکنا از خراسان‌رضوی، محمد بهرامی، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه 12 اسفندماه در همایش مرجعیت قرآن کریم که به صورت مجازی برگزار شد درباره امنیت در قرآن کریم، اظهار کرد: موضوعات مختلفی را می‌توان در راستای مرجعیت بخشی به حضور حداکثر قرآن در عرصه‌های مختلف زندگی اعم از سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مطرح کنیم که به نظرم یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که می‌توان مطرح کرد، بحث امنیت است.

وی عنوان کرد: بحث امنیت از این جهت در راستای مرجعیت بخشی حائز اهمیت است که این موضوع در بسیاری از علوم، دانش‌ها و عرصه‌های زندگی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ما حضور جدی دارد و در طول تاریخ مورد توجه انسان‌ها، جوامع و ادیان مورد توجه جدی قرار گرفته و ما در قرآن نیز آیاتی را داریم که اهمیت این موضوع را بیان می‌کند.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: برای نمونه واژه «امن» و «مشتقات امن» در آیات قرآن 879 مرتبه تکرار شده که این نشان می‌دهد تا چه اندازه این موضوع در نگاه خداوند اهمیت دارد. علاوه بر این نیز آیاتی را در قرآن می‌بینیم که این آیات نشان می‌دهد که امنیت در نگاه پیامبران نیز بسیار مهم تلقی شده است، به گونه‌ای که حضرت ابراهیم(ع) نخستین درخواستی که از خداوند در مورد مکه دارند درخواست امنیت برای ساکنان مکه است.

بهرامی بیان کرد: همچنین علاوه بر آیاتی که در قرآن کریم در خصوص امنیت آمده است، روایات بسیاری هم در این خصوص وجود دارد که این روایات حکایت از جایگاه امنیت در نگاه اهل‌بیت(ع) دارد. برای نمونه امام صادق(ع) پنج نیاز اساسی را برای انسان مطرح می‌کنند که یکی از این نیازها امنیت است.

وی با اشاره به اینکه اگر بخواهیم نگاهی به بحث امنیت داشته باشیم و امنیت را براساس آیات قرآن مورد بررسی قرار دهیم، گفت: در ابتدا باید تعریفی از امنیت داشته باشیم. از گذشته تاکنون تعاریف بسیاری از امنیت صورت گرفته است. امنیت در نظر گذشتگان ما به معنای نبود تهدید بوده که منظور از این تهدید، تهدید نظامی است، اما به تدریج این نگاه متمایز و دگرگون شده و اندیشمندان سیاسی تعریف متفاوتی نسبت به امنیت ارائه داده‌اند.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: در حقیقت این افراد گفته‌اند که نمی‌توان امنیت را به معنای نبود تهدید تعریف کنیم و این تهدید را به تهدید نظامی محدود کنیم بلکه بر این باور هستند که البته که تهدید وجود دارد، اما می‌توانیم امنیت را به نبود تهدید فرهنگی، اقتصادی، نظامی، سیاسی و زیست‌محیطی تعریف کنیم.

بهرامی بیان کرد: از این‌رو اگر بخواهیم بحث امنیت را در آیات قرآن دنبال کنیم بهترین کار این است که سطوح مختلف امنیت را در آیات قرآن مطرح کنیم. زمانی‌که این سطوح مختلف را مطرح می‌کنیم، مرجعیت قرآن در عرصه زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بسیار برجسته و حضور قرآن در عرصه‌ها نیز حضور حداکثری می‌شود.

وی اظهار کرد: بنابراین اگر ما بتوانیم بحث امنیت را براساس آیات قرآن مطرح کنیم و نگاه قرآن به امنیت را در سطوح مختلف بیان کنیم، حضور حداکثری قرآن در تمام عرصه‌های زندگی از جمله علوم و بومی‌سازی علوم بسیار تأثیر گذار خواهد بود.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: براساس آیات قرآن کریم، معنایی به‌صورت مستقیم در قرآن بیان نشده که امنیت را تعریف کند، بلکه ما معنای امنیت را می‌توانیم با توجه به تقابل امن و خوف از آیات قرآن به دست آوریم، زیرا وقتی به آیات قرآن مراجعه می‌کنیم مشاهده می‌کنیم که کلمات امن و خوف در مقابل یکدیگر قرار گرفته است و با توجه به تقابل این دو کلمه، می‌توان یک تعریفی را برای امنیت بیان کرد.

بهرامی تصریح کرد: یک سطح از امنیت که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته امنیت اجتماعی است، بدین منظور که در جامعه گروه‌های مختلف اجتماعی زندگی می‌کنند که این گروه‌های اجتماعی به جهت هویت متمایزی که از یکدیگر دارند، شناخته می‌شوند و به عبارتی هویت این گروه‌هایی که در جامعه زندگی می‌کنند باید در امنیت باشد و حکومت نباید تهدیدی نسبت به گروه‌های اجتماعی داشته باشد و هویت آن‌ها را مخدوش کند.

وی با بیان اینکه ما باید ببینیم که نگاه قرآن به امنیت اجتماعی چیست، اظهار کرد: زمانی‌که ما به آیات قرآن مراجعه می‌کنیم می‌توانیم آیات بسیاری را که ناظر به امنیت هستند را معرفی کنیم و بگوییم که امنیت اجتماعی از نگاه قرآن مورد قبول است اما آنچه که در این بحث به آن اشاره خواهم کرد علاوه بر آیات قرآن، آیاتی است که متوجه پیامبر(ص) به عنوان حاکم اسلامی است.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: آیاتی که ناظر بر مواجه پیامبر(ص) با گروه‌های اجتماعی است به دو دسته تقسیم می‌شود. دسته اول آیاتی هستند که به صورت ایجابی است که در این آیات وظایفی را برای پیامبر ایجاد می‌کند که پیامبر(ص) بر اساس این آیات باید با گروه‌های اجتماعی برخورد نیکو داشته باشد، گروه‌های اجتماعی را به آنچه که خداوند از ایشان خواسته است دعوت کند، با گروه‌های اجتماعی سخت گیری نکند، هدایتگری مخالفان خود، ابلاغ دعوت خداوند به گروه‌های اجتماعی و مهربانی و بخشش از جمله این وظایف است.

بهرامی اضافه کرد: دسته دوم نیز آیاتی هستند که پیامبر(ص) را منع می‌کند، از اینکه با گروه‌های اجتماعی به گونه‌ای برخورد کند که آن‌ها با خود این تفکر را داشته باشند که پیامبر(ص) به امنیت اجتماعی آن‌ها توجهی ندارند و اینکه مشرکان را وادار کند، به اینکه آن‌ها هویت خود را تغییر دهند.

اجرای طرح مدرسه طیب در برخی از مراکز نظام آموزش و پرورش

سیدمصطفی احمدزاده، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در ادامه در خصوص مدرسه طیب، اظهار کرد: اینکه آیا قرآن کریم می‌تواند در استانداردسازی به ما کمک کند این سؤال اصلی است که در اینجا به آن پاسخ داده خواهد شد. یکی از نگاه‌هایی که می‌تواند قرآن را به مرجعیت علمی جامعه تبدیل کند و فضای بین‌المللی را هم تحت‌تأثیر قرار دهد، این است که نگاه‌های خود را نسبت قرآن کریم تغییر دهیم. از جمله اینکه در حوزه استانداردسازی بتوانیم از قرآن کریم بحث‌های خود را به پیش ببریم.

وی اظهار کرد: شاید این سؤال در ذهن مخاطب ایجاد شود که استانداردسازی چه ارتباطی به قرآن کریم دارد، در حقیقت اگر ما این نکته را بپذیریم که در بحث‌های استانداردسازی یک فلسفه‌ای در این استانداردسازی نهفته است، یک سری مبانی و اصولی به عنوان پیش فرض استانداردسازی قرار دارد و استانداردهایی نیز در فضای بین‌المللی و ملی وجود دارد و با این نگاه به سراغ قرآن برویم، قرآن نیز به همین نحو یک سری چارچوب‌ها و مبانی و فلسفه استانداردهای زندگی برای ما توضیح می‌دهد.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: قرآن کریم در آیه 24 و 25 سوره ابراهیم حیات طیبه را برای ما به تصویر کشیده که مانند یک درخت، پایدار و اصیل است و شکوفا شده و در امتداد ظرفیت‌های فطری و تولیدکننده با برکت است و آثار دائمی دارد و تجلی بخش توحید در زندگی است و به عبارتی این دو آیه بخشی از زندگی استانداردهای سبک زندگی اسلامی و یک سری شاخص‌های بنیادی را برای ما به تصویر کشیده است.

احمدزاده یادآور شد: از این‌رو ما با استفاده از همین نکته به سراغ طیب در قرآن کریم رفتیم، طیب هم به لحاظ اینکه شاخص و نماد طیب است و هم به‌عنوان صفت کیفیتی که در موضوعات مختلف در قرآن کریم به کار رفته و ظرفیت تبدیل شدن به‌عنوان استاندارد در زندگی را دارد مورد توجه قرار گرفته است.

وی بیان کرد: این آیات را که در قرآن بارها شاهد هستیم مورد بررسی قرار داده‌ایم و از آن‌ها به 45 شاخص کیفی، 20 شاخص ابعادی و 5 شاخص بنیادی رسیدیم. شاخص‌های بنیادی طیب عبارت است از جذابیت، سلامت، برکت، اصالت است. بنابراین وقتی در قرآن کریم سخن از قول، غذا، انسان و خاک طیب می‌آید همگی سیستم‌های مختلفی هستند که قرآن کریم برای آن‌ها استاندارد تعریف می‌کند.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: از این‌رو ما به سراغ بحث‌های استانداردسازی طیب رفتیم و با این بحث طیب استانداردسازی مراکز آموزشی را دنبال کردیم و به برخی از این مراکز آموزشی که در نظام آموزش و پرورش هستند، عنوان مدرسه طیب را برای آن‌ها انتخاب کردیم.

احمدزاده ادادمه داد: در ادامه نیز بر اساس اسناد بین‌المللی که در حوزه بحث‌های مربوط به استاندارد آموزشی استانداردهایی که در کشور وجود دارد و سند تعلیم و تربیت و مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش و مفاهیم دینی که از قرآن کریم و روایات استخراج شده را در کنار یکدیگر قرار دادیم و با استفاده از شاخص‌های کیفی طیب که مدلی را هم دارد، از تمام این‌ها برای مدرسه طیب استانداردی را به عنوان استاندارد طیب استخراج کردیم و در حال حاضر نیز بر روی چند مدرسه در حال اجراست.

وی عنوان کرد: در حقیقت مرجعیت قرآن نه به معنای یک کتابی است که فقط یک اشاراتی برای زندگی روزمره دنیای معاصر دارد بلکه اگر نگاه‌های خود را نسبت به قرآن تغییر دهیم و سعی کنیم از قرآن کریم، مبانی و چارچوب‌ها را استخراج کنیم و آن‌ها را با استفاده از دانش‌هایی که در حوزه دانش‌های بشری دارد تلفیق کنیم، در این صورت می‌توانیم با استفاده از آیات قرآن کریم استانداردسازی را تهیه و تدوین و در مدارس پیاده‌سازی کنیم.