قطعنامه آژانس تداوم سیاست فشار حداکثری است
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با اشاره به قطعنامه اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران، آن را در ادامه سیاست فشار حداکثری و تلاش غرب برای امتیازگیری از ایران در میانه اعتراضات و اغتشاشات دانست.
پنجشنبه هفته گذشته بود که قطعنامه پیشنهادی آمریکا و سه کشور اروپایی علیه ایران درباره مسائل پادمانی، به تأیید شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسید. در این قطعنامه، نویسندگان با تکرار ادعاها درباره کشف مواد هسته‌ای در سه مکان اعلام نشده در ایران، خواستار همکاری کشورمان با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای شده‌اند. این سومین قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران پس از اجرایی شدن برجام و بسته شدن پرونده مسائل پادمانی است. 30 خرداد ۱۳۹۹ و 18 خرداد سال جاری نیز قطعنامه‌های مشابهی از سوی سه کشور اروپایی عضو برجام با حمایت آمریکا پیشنهاد و تصویب شده بود. ۲۶ کشور به این قطعنامه رأی موافق، دو کشور رأی مخالف و پنج کشور رأی ممتنع دادند.
علی امیدی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان درباره پیامدهای این قطعنامه اظهار کرد: با تصویب قطعنامه مذکور، تنش در روابط ایران و آژانس تشدید می‌شود و قطعا کشور ما رفتاری واکنشی از خود نشان می‌دهد و به این نتیجه می‌رسد که هر چقدر همکاری می‌کند، با خواسته‌های بیشتری روبرو می‌شود. بنابراین، بخشی از همکاری‌های خود با آژانس را محدود می‌کند و شاید غنی‌سازی و استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته را بیشتر در دستورکار قرار دهد. اگر غرب، ایران را به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای متهم می‌کند، هر چه بیشتر کشور را تحت فشار قرار دهد، احتمال خروج ما از NPT و برجام رو به احتضار بیشتر می‌شود.
وی افزود: اگر این منازعه و کشمکش ادامه پیدا کند و ایران تسلیم خواسته مدیرکل آژانس و سه کشور اروپایی نشود، این احتمال وجود دارد که پرونده ایران با عنوان نقض مفاد برجام و به خطر انداختن امنیت بین‌المللی مجددا به شورای امنیت ارجاع داده شود. در آنجا می‌توانند مکانیسم ماشه را به‌کار گرفته و تحریم‌های سازمان ملل و قطعنامه‌های پیشین را احیا کنند. در این صورت، ایران استدلال خواهد کرد که این ارجاع در قالب برجام صورت نگرفته و روند جدیدی در حال مرسوم شدن است. اگر چنین روندی مرسوم شود، غرب موفق نخواهد شد، چون چین و روسیه آن را وتو خواهند کرد. بنابراین، تلاش می‌کند تا پرونده را از کانال برجام به شورای امنیت ارجاع دهد.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: با ارجاع پرونده به شورای امنیت، همکاری نسبی کشورهایی مانند چین در معامله تهاتری نفت با ایران دشوارتر می‌شود. روسیه هم اگرچه به‌دلیل جنگ اوکراین با تحریم‌های غرب همراه نخواهد شد، ولی چون خودش فروشنده نفت است، نیازی به خرید نفت از ایران ندارد. بنابراین، ممکن است فشار سیاسی مضاعف و فشار اقتصادی حداقلی متوجه کشور شود.
وی تأکید کرد: سازمان‌های بین‌المللی عامل مشروعیت‌ساز برای قدرت‌های بزرگ هستند و این قدرت‌ها برای تحت فشار قرار دادن کشورهای دیگر، مواضع خود را از طریق سازمان‌های مذکور تحمیل می‌کنند. از طرف دیگر، به حداقل رسیدن همکاری‌های ایران و آژانس نیز پیامد دارد؛ هر چقدر همکاری ما با آژانس محدود شود و یا به دنبال تهدیدها، از برجام و NPT خارج شویم، کشورهایی مثل چین و روسیه نیز مایل به حرکت ایران در مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای نخواهند شد. در واقع، شرایط پیچیده‌ای در حال شکل گرفتن است.
بهانه‌ای برای ادامه فشارها و تحریم‌ها
امیدی رویکرد مدیرکل فعلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت به ایران را در مقایسه با مدیران پیشین این آژانس بسیار منفی و سختگیرانه خواند و گفت: طبق مفاد برجام، پرونده PMD یا فعالیت‌های احتمالی نظامی ایران بسته شده بود و قرار بر طرح دوباره این مسئله نبود. آژانس مدعی است که از سه محل اعلام نشده، ذرات مشکوک کشف کرده و خواستار بازرسی از این مکان‌هاست. ایران نیز نگران است که بر فرض دادن اجازه بازرسی از این مکان‌ها، مجددا درخواست بازرسی از محل‌های دیگر مطرح شود، در حالی که طبق برجام، پرونده این موضوع بسته شده بود.
وی افزود: استدلال ایران این است که ادعای مذکور بیشتر ساخته و پرداخته دشمنان بوده و می‌خواهند پرونده ایران همیشه باز باشد و این مشکل حل نشود. البته که این نگرانی برحق است و دشمنان می‌خواهند این پرونده، مستمسکی برای فشارها و تحریم‌ها باشد و ماهیت غیرعادی داشته باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان به شرایط زمانی حال حاضر اشاره کرد و گفت: کشور اکنون زیر فشار مشکلات داخلی ناشی از اعتراض، اغتشاش و اقدامات تروریستی قرار دارد و غرب فکر می‌کند با تصویب قطعنامه در این شرایط می‌تواند از ما امتیاز بگیرد. این امتیازات یکی فراهم کردن امکان بازرسی از مکان‌های اعلام نشده برای آژانس است و دیگر اینکه روایت خود از برجام را به ایران تحمیل کند و کشور را پای میز مذاکره بیاورد. قطعنامه تحت این شرایط تصویب شد و فقط دو کشور روسیه و چین به آن رأی منفی دادند، هر چند این دو کشور نیز وزن کمی ندارند.
وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به شرایط داخلی، آیا تصویب این قطعنامه را در کنار قطعنامه حقوق بشری علیه ایران در مجمع عمومی سازمان ملل و دیدار مقامات اروپایی با چهره‌های اپوزیسیون می‌توان حلقه‌های سیاست فشار حداکثری دانست، با تأیید این مطلب گفت: اروپا اگرچه مدعی احیای اینستکس بود، ولی عملا کاری انجام نداد و در جریان اغتشاشات نیز با آمریکا هم‌صدا بود. هر دو طرف رویکرد مثبتی به ایران ندارند، ولی بعضا نقش‌آفرینی آنها متفاوت است و نقش پلیس خوب و بد را ایفا می‌کنند.
امیدی در خصوص راهکارهای پیش روی ایران برای برون‌رفت از این شرایط، به رویکرد لنین برای ایجاد ثبات و امنیت بعد از استقرار حزب کمونیست در سال 1917 در روسیه اشاره کرد و گفت: یکی از اقداماتی که حزب کمونیست انجام داد، ملی کردن زمین‌های کشاورزی و کارخانجات و از بین بردن بخش خصوصی بود، ولی بعدا متوجه تأثیر مخرب آن بر اقتصاد شد. اینجا بود که لنین طرحی به نام نپ را در پیش گرفت و نسبت به اجرای بخشی از سیاست‌های شدید کمونیستی عقب‌نشینی کرد تا فقر مهار شود. وقتی از لنین درباره علت این عقب‌نشینی پرس‌وجو کردند، وی از اصطلاحی با عنوان یک گام به پس، یک گام به پیش سخن گفت. یعنی موقتا بخشی از مواضع را تعدیل می‌کنیم و وقتی تجدید قوا کردیم، آرمان‌های کمونیسم را با انرژی مضاعف اجرا می‌کنیم. بر این اساس، در شرایط حال حاضر، ایران باید تعامل خود با آژانس را تعدیل و فشارها را از طریق دیپلماسی و قدرت نرم مهار کند تا شرایط داخلی تثبیت شود و بعدا بتواند از موضع قدرت، اهداف خود را دنبال کند.
وی تصریح کرد: ادامه مذاکرات برجام، حسن نیت ایران را نشان می‌دهد و شرایط سیاسی ایجاب می‌کند که میز مذاکره را کاملا رها نکنیم و همان‌طور که مقامات داخلی بارها تأکید کرده‌اند، می‌توانیم مواضع برحق‌مان را در میز مذاکره اعلام کنیم، ولی بعید است که مذاکرات در این شرایط نتیجه بدهد و آمریکا نیز به دنبال گزینه‌های دیگر است. برجام به فردی می‌ماند که حیات گیاهی دارد و در تاریخ پیش نیامده که چنین وضعیتی احیا شود، ولی ژست مذاکرات می‌تواند بعضی از فشارها را مدیریت کند.
محبوبه فرهنگ
انتهای پیام
