نبود متولی؛ مهمترین آسیب جلسات آموزش قرآن + فیلم
محمدتقی میرزاجانی گفت: تکلیف متولیان امر در حوزه آموزش قرآن به ویژه آموزش قرآن در مساجد روشن نیست؛ یعنی سالهاست که در سازمان تبلیغات اسلامی یا معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وظایفی طراحی شده، اما اگر از این سازمان‌ها پرسیده شود که به صورت متمرکز در این زمینه چه کاری را انجام می‌دهند، شاید نتوانند پاسخ روشنی دهند. پس نقطه ثقل آسیب در مورد برگزار نشدن جلسات آموزش عمومی قرآن را باید در این موضوع جست‌وجو کرد.
بخش نخست گفت‌وگو با محمدتقی میرزاجانی، معاون آموزش، پژوهش و ارتباطات شورای عالی قرآن، با تیتر «فاصله زیادی با فرهنگ‌سازی جریان تلاوت، استماع و آموزش قرآن داریم» منتشر شد. در ادامه بخش دوم و پایانی این گفت‌وگوی تفصیلی را می‌خوانید. در این بخش از دلایل نبود فرهنگ‌سازی در زمینه انس عمومی با قرآن، ظرفیت‌های جلسات قرآن و راهکارهای پررونق شدن جلسات آموزش عمومی قرآن سخن رفته است.
ایکنا- در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رهبر انقلاب اسلامی یکی از مهمترین حامیان جامعه قرآنی و فعالیت‌های قرآنی بوده‌اند. از طرفی سال‌ها مسابقات قرآن برگزار کرده‌ایم و سابقه برگزاری جلسات هم طولانی است. با همه این اوصاف، چرا هنوز فرهنگ‌سازی اتفاق نیفتاده است؟ چرا مساجد به این سمت نمی‌روند که مردم با قرآن آشنا شوند و ببینند حرف قرآن چیست؟ شما به عنوان کسی که در ردیف مدیران قرآنی قرار می‌گیرید، چه تحلیلی از این مسائل دارید و فکر می‌کنید، چرا با وجود همه این برنامه‌ها، فرصت‌ها و امکانات، نتوانسته‌ایم انس عمومی با قرآن و جلسات عمومی را ایجاد کنیم؟
مؤسسات قرآنی و اتحادیه کشوری تشکل‌های قرآن و عترت می‌توانند نقش محوری داشته باشند، چون جلسات قرآن، که از آنها صحبت کردیم، جلساتی‌اند که در بستر مردمی شکل می‌گیرند و ارتباط وثیقی با مأموریت‌های اتحادیه کشوری تشکل‌های قرآنی دارند
اشکال اصلی به نهادهای پشتیبان و مسئول برمی‌گردد. افزون بر این، اهتمام عمومی در جامعه قرآنی به نحوی شایسته وجود ندارد. با وجود حمایت بی‌دریغی که رهبر انقلاب اسلامی به مناسبت‌ها و بهانه‌های مختلف به امر قرآن و آموزش آن اعم از ابعاد عمومی و تخصصی آن داشته‌اند، در این باره بسیار کم‌کاری شده است و دست‌اندرکاران قرآنی از این فرصت تاریخی، که بالاترین رکن نظام اسلامی این‌‌قدر به قرآن توجه کنند، به نحو درستی بهره‌برداری نکرده‌اند و نتوانسته‌اند کار درخور توجهی را انجام دهند و مطالبات رهبر انقلاب نیز به صورت مطلوب به نتیجه نرسید. البته نباید نحوه نقادی به نحوی باشد که بگوییم هیچ کاری انجام نشده و مسئله اینجاست که با توجه به امکان و فرصتی که در اختیار ما قرار گرفته، که بالاترین امکان عبارت از نظام اسلامی و قرآنی و رهبر قرآنی است، کار شایسته‌ای انجام نشده و دچار عقب‌ماندگی هستیم.
همچنین، تکلیف متولیان امر در حوزه آموزش قرآن به خصوص آموزش قرآن در مساجد روشن نیست. سالهاست که در این زمینه فعالیت می‌کنم و مطلعم که در دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی یا معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وظایفی طراحی شده است، اما اگر از این سازمان‌ها پرسیده شود که به صورت متمرکز چه کاری را انجام می‌دهند؟ شاید نتوانند پاسخ روشنی را ارائه کنند. بر این اساس، اگر بخواهیم یک متولی نام ببریم، چندان مشخص نیست و هر کدام از نهادها بنا بر تفکر یا راهبرد مدیریتی که دارند ممکن است به این موضوع توجه نکنند. از این رو، گاهی این توجهات پُررنگ و گاهی کم‌رنگ است و گاهی ممکن است وجود نداشته باشد. بنابراین باید نقطه ثقل آسیب را در این موضوع جست‌وجو کنیم.
ایکنا- پس برای حل مشکل باید به سمتی حرکت کنیم که متولی آموزش عمومی قرآن و جلسات قرآن این رویکرد را داشته باشد و کار منسجم پیش برود، اما مسئله دیگر، ظرفیت جلسات قرآن است. برخی از قاریان می‌گویند که جلسات می‌توانند انحصار مسابقات را هم بشکنند، چه‌اینکه برخی افراد تلاوت‌های مجلسی خوبی را در جلسات ارائه می‌کنند، اما در مسابقات موفق نمی‌شوند و بر همین اساس میتوان از ظرفیت جلسات استفاده کرد تا از توانمندی‌های این قاریان استفاده شود. به بیان دیگر استاد جلسه صلاحیت داشته باشد تا قاری ممتاز را معرفی کند و مسئولان هم در اعزام‌ها و... از قاریان استفاده کنند. نظر شما چیست؟
در ظاهر این کار غیر ممکن به نظر نمی‌رسد، اما احساس می‌کنم که حتماً سازوکار ویژه‌ای را می‌طلبد و باید بررسی کرد. بر این اساس نمی‌توانم به صراحت پاسخ بدهم، اما می‌توانم بگویم چنین کاری به سادگی ممکن نخواهد بود و باید همه ابعاد این کار را سنجید، زیرا گاهی اوقات قصد داریم که یک کار تحولی انجام دهیم تا از چالشی خارج شویم، اما به دلیل نسنجیدن شرایط، وارد یک چالش دیگر می‌شویم. از این رو اجمالاً از این ظرفیت میتوان کمک گرفت، اما اگر بخواهیم به صورت کلی مسئولیت انتخاب قاریان ذی‌صلاح را به جلسات واگذار کنیم، مستلزم بررسی بیشتر و تنظیم سازوکار دقیق است تا آسیب دیگری متوجه این روند نشود.
همچنین، کاری که دوستان در جشنواره تلاوت‌های مجلسی انجام می‌دهند، شاید به همین پرسش مربوط باشد. متولیان این امر تجربیاتی دارند و شاید بهتر بتوانند نشان دهند که چطور میتوان از ظرفیت جلسات قرآن بهره‌برداری کرد تا دست کم بخشی از اهداف از همین رهگذر محقق شود.
ایکنا- یکی از مهمترین طرح‌هایی که شورای عالی قرآن آن را اجرا کرده، طرح اُسوه است. آیا در این طرح نحوه جلسه‌داری را هم به شرکت‌کنندگان آموزش می‌دهید؟
بله، در طرح اسوه که شورای عالی قرآن با همکاری بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیا(عج) آن را اجرا می‌دهد، به دنبال ارائه یک الگوی تحولی بوده‌ایم، به خصوص در بخش آموزش و تربیت قرآن بخشی از این توفیق به تدریج در حال نمایان شدن است. حدوداً هشت سال است که این برنامه را آغاز کرده‌ایم و دوره‌های ما هشت‌ساله است.
در این دوره مباحث مختلفی را در دستور کار قرار داده‌ایم؛ از جمله قاریان در سال‌های پایانی عضویت در طرح اسوه در دوره تربیت مربی و مدرس قرآن، که آن را شورای عالی قرآن پیش‌بینی کرده است، حاضر می‌شوند و در اواسط حضور در طرح اسوه تشویق خواهند شد که در شهر محل سکونتشان جلسه قرآن دایر کنند. این اتفاق هم افتاده و سیاست ما این است که قاریان و حافظانی که قابلیت تدریس دارند، یعنی از یک طرف اطلاعات نظری آنها و از طرف دیگر بیانشان برای تدریس مناسب است، در طرح اسوه به عنوان مدرس حضور یابند و در مدارس یا دانشگاه‌های خود نیز جلسه‌داری را انجام دهند.
ایکنا- یکی دیگر از پرسش‌های من ناظر به صلاحیت اساتیدی است که جلسه‌دار هستند. شما در کار نظام‌مندی نظیر طرح اسوه قاریان و حافظان نوجوان را از ابتدا و به صورت پایه‌ای آموزش می‌دهید و صلاحیت آنها را تأیید می‌کنید؟ چه‌اینکه این افراد در زمینه‌های مختلف نیز آموزش می‌بینند، اما آیا برای دیگر اساتید هم میتوان این کار را انجام داد و به آنها صلاحیت استادی و برپایی جلسه را اعطا کرد؟ صرفاً اگر کسی عنوان بین‌المللی داشته باشد، صاحب صلاحیت شناخته میشود؟
هر فردی با توجه به هر نوع توانمندی که در آموزش قرآن دارد، می‌تواند اقدام کند و جلسه قرآن تشکیل دهد یا در خانواده‌اش کاری کند، اما نمی‌توان این را نظام‌مند و قانون‌مند کرد. فارغ از این مسئله، در شورای عالی قرآن طرح ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی به قاریان و مدرسان قرآن را در دست اجرا داریم که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است. این طرح یکی از اقدامات تحولی در این راستا محسوب میشود که باید انجام می‌شد.
یکی از نتایجش این است که قاریان و معلمان از حیث دانش نظری و مهارتی رشد می‌کنند. این کار سبب شد که آسیب تک‌بعدی بودن قاریان و مدرسان تا حدود زیادی مرتفع شود. برای نمونه استاد درجه یک تنغیم، یک رده و سطح تخصصی و برجسته را داراست، اما علاوه بر این، باید بهره‌ای از تفسیر، علوم قرآن، مفردات قرآن، ادبیات عرب، وقف و ابتدا و تجوید داشته باشد که اینها از طریق آزمون احراز میشود. از این رو این طرح به احراز صلاحیت قاریان و مدرسان قرآن کمک می‌کند.
افزون بر این، در سازمان دارالقرآن و برخی دیگر از نهادهای قرآنی دوره‌هایی در زمینه فنون تلاوت و مفاهیم قرآن برگزار میشود و همه افرادی که مدارک معتبر را دریافت می‌کنند، تشخصی به دست می‌آورند و به جایگاهی می‌رسند، اما برخی از قاریان به هر دلیلی این مدارک را ندارند و به دلیل توانمندی‌های مختلفی که از طرق دیگری به دست آورده‌اند در حال فعالیت هستند و با موفقیت کارشان را به پیش می‌برند. پس همه اینها را باید مد نظر قرار داد و میتوان اینها را نقد و بررسی کرد.
ایکنا- پیشنهادها و راهکارهای شما برای پُررونق شدن جلسات قرآن چیست؟
در گام نخست باید هم‌افزایی، هم‌فکری و همکاری جدی میان نهادهای قرآنی که مستقیم یا غیر مستقیم مسئول‌اند وجود داشته باشد. برای نمونه سازمان تبلیغات اسلامی، شورای عالی قرآن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر سازمان‌ها باید به این هم‌افزایی برسند و شورای توسعه فرهنگ قرآنی می‌تواند در این راستا پیشگام باشد و این حرکت هم‌افزا را انجام دهد. احساس می‌کنم اگر با همین میزان انرژی و امکانات در کنار هم قرار بگیریم و همکاری کنیم، نتایج کار چند برابر بهتر خواهد بود. ما در شورای عالی قرآن آمادگی داریم که به سهم خودمان و بنا بر امکانات و مأموریتی که داریم، این کار را انجام دهیم.
تکلیف متولیان امر در حوزه آموزش قرآن به خصوص آموزش قرآن در مساجد روشن نیست. سالهاست که در این زمینه فعالیت می‌کنم و مطلعم که در دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی یا معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وظایفی طراحی شده است، اما اگر از این سازمان‌ها پرسیده شود که به صورت متمرکز چه کاری را انجام می‌دهند؟ شاید نتوانند پاسخ روشنی را ارائه کنند
نکته دوم این است که باید بخش مردمی ما در حوزه قرآن یک اقدام جهادی را انجام دهد. به صورت مشخص مؤسسات قرآنی و اتحادیه کشوری تشکل‌های قرآن و عترت می‌توانند نقش محوری داشته باشند، چون جلسات قرآن، که از آنها صحبت کردیم، جلساتی‌اند که در بستر مردمی شکل می‌گیرند و ارتباط وثیقی با مأموریت‌های اتحادیه کشوری تشکل‌های قرآنی دارند.
ایکنا- کلام پایانی شما را می‌شنویم.
بار دیگر از اهتمام و توجه خبرگزاری ایکنا به این موضوع تشکر و خواهش می‌کنم که در انتهای این پرونده‌ای که باز کرده‌اید، جمع‌بندی کارشناسانه‌ای را ارائه دهید. سپس این مباحث به جامعه قرآنی و دستگاه‌های مسئول ارائه شود و کار به این گفت‌وگوها منحصر نشود، هر چند انجام این گفت‌وگوها نیز بسیار راهگشا خواهد بود. بنابر این، جمع‌بندی عالمانه می‌تواند ثمره کار را بیشتر کند.
همچنین، در آستانه ظهور منجی عالم بشریت هستیم. هر کدام از ما در هر جایگاهی که داریم باید نقشمان را در زمینه‌سازی برای حکومت جهانی حضرت ولیعصر(عج) مشخص کنیم و بیش از هر زمان دیگری نسبت فعالیت‌های قرآنی خود را با امام عصر(عج) تعریف یا بازتعریف کنیم. جلسه قرآن هم باید رنگ و بوی امام زمانی گیرد و دائماً این موضوع را به خودمان یادآوری کنیم که فعالیت‌های ما مورد پسند ایشان قرار گیرد.
گفت‌وگو از مرتضی اوحدی
انتهای پیام
