کتاب «خانوم ماه» در مشهد نقد و بررسی شد

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی و به نقل از آستان‌نیوز، به مناسبت سالروز ولادت حضرت زهرا(س)، کتاب «خانوم ماه» در فروشگاه مرکزی کتاب و محصولات فرهنگی به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی) در مشهد نقد و بررسی شد. این نشست میزبان حضور ساجده تقی‌زاده نویسنده اثر و مریم عرفانیان و الهام غفاری از نویسندگان، منتقدان ادبی و از علاقه‌مندان به کتاب بود.

ساجده تقی‌زاده شاعر، نویسنده و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس و نویسنده کتاب  «خانوم ماه» در ابتدای نشست به بیان چگونگی تولد این کتاب پرداخت و گفت: نوشتن این کتاب از سال 1394 آغاز شد. در این سال با خانواده‌های معظم شهدا دیدارهایی داشتم و از آنجایی که به انجام پژوهش و مطالعه در حوزه زنان علاقه‌مند بودم و شناختی که از خانم ناز علی‌نژاد به سبب رفت و آمدهایی که به زیارتگاه شهید شهید شیرعلی داشتم سبب شد که تصمیم بگیرم زندگی این بانو را به صورت کتاب روایت کنم.

روایت عین واقعیت است

 وی با اشاره به  اینکه چهره خانم ناز علی‌نژاد در این کتاب بدون هیچ گونه روتوش و تغییری بیان می‌شود، ادامه داد: آنچه در این کتاب از شخصیت و زندگی این بانو ساده و باصفا روایت می‌شود عین واقعیت است.  من در این اثر سعی نکردم که شخصیت ایشان را به عنوان الگو مطرح کنم بلکه سعی من این بوده است که مخاطبان با سبک زندگی همسران شهدا،  نیمه‌های پنهان دفاع مقدس که کمتر در آثار به آن پرداخته شده، آشنا شوند و لزوم روایت زندگی همسران شهدا در آثار مختلف فرهنگی حائز اهمیت است.

تقی‌زاده تصریح کرد: «خانوم‌ماه» با توجه به داشتن سوادکم، نگاه رندانه‌ای به زندگی دارد و دلیل اینکه در عناصر داستان از ابیات حافظ استفاده شده، این است که در گفت‌وگو هایی که با خانم ناز علی‌نژاد داشتم صحبت‌های ایشان برخی از ابیات حافظ را در ذهن من تداعی می‌کرد. ما به این جنس روایت‌ها از زندگی همسران شهدا و جانبازان دفاع مقدس و شهدای مدافع حرم نیاز داریم؛ چرا که باید دختران و بانوان جامعه ما با سبک زندگی این افراد آشنا شوند.

نویسنده کتاب «خانوم‌ماه» بیان کرد: شهید شیرعلی سلطانی و خانوم ماه 14 سال زندگی مشترک داشتند، در تک به تک روایت‌هاشاهد هستید که همواره با چالش‌های متعددی در زندگی روبه‌رو می‌شود و به خیال خودتان حالا وقتش است که خانوم ماه کم بیاورد؛ ولی می‌بینیم که همچنان مقاوم و مصمم‌تر از قبل از سد مشکلات عبور می‌کند.

 مریم عرفانیان نویسنده خراسانی حوزه دفاع مقدس نیز در این نشست گفت: این کتاب علاقه‌مندان خاص خود را دارد و نمی‌توان گفت که مخاطبان این کتاب بانوان دهه 40 یا 50 هستند. اینکه برخی می‌گویند این کتاب مناسب دختران نیست ظلمی به روایت کتاب و نویسنده است. ما باید در آثار خود به سراغ روایت زندگی همسران شهدا و یا جانبازان برویم؛ چرا که اگر این روایتگری انجام نشود، ایثار و از خود گذشتگی‌های همسران شهدا در برگ‌های تاریخ گم می‌شود.

وی در ادامه روایت  زندگی همسر شهید را یکی از نکات مثبت کتاب «خانوم ماه» عنوان کرد و افزود: با توجه به اینکه این اثر نیز توسط یک زن نوشته شده ،حس زنانگی در آن بیشتر احساس می‌شود.

بهره‌مندی نویسندگان از گنج دفاع مقدس

عرفانیان با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری «جنگ،گنجی تمام نشدنی است»، افزود: نویسندگان باید از هشت سال دفاع مقدس به عنوان یک گنج بهره ببرند و بهترین آثار را به دست مخاطب برسانند.

این نویسنده حوزه دفاع مقدس با تاکید بر اینکه آنچه در انتخاب کتاب برای مطالعه و شروع خواندن تاثیرگذار خواهد بود، جلد کتاب است، اظهار کرد: تصاویر جلد کتاب به خوبی گویای محتوای آن است به نحوی که تصاویر نخ و سوزن و پیراهن رزمنده به خوبی بخش‌های از زندگی خانوم ماه را به تصویر می‌کشد. اینکه خانم ناز علی‌نژاد با خیاطی کردن بعد از شهادت همسرش عهده دار سختی‌های زندگی می‌شود.

عرفانیان ادامه داد: این اثر در 3 فصل روایت شده و در بخش‌هایی از کتاب به دلیل وجود کنش‌های زیاد در زندگی خانوم ماه نویسنده به بیان خرده روایت‌ها اکتفا کرده است. کتاب با زایش شروع و در فصل اول کودکی خانوم ماه روایت می‌شود. بخش ازدواج و زندگی مشترک خانم ناز علی‌نژاد با شیرعلی سلطانی بهترین بخش کتاب است که به نظر می‌توانست به تنهایی محتوای یک کتاب را تشکیل دهد. فصل سوم، بیان سختی‌های زندگی خانوم ماه بعد از شهادت همسرش است که با وجود مشکلات بسیار فرزندان خود را بزرگ می‌کند و در برابر منافقان می‌ایستد.

وی با بیان اینکه در این اثر نویسنده سعی کرده مخاطب را با بخشی از آداب و سنن شیرازی‌ها، لهجه و غذاهای مختلف آنان آشنا کند، افزود: این امر در نگارش کتاب‌های شهدای دفاع مقدس یا شهدای مدافع حرم دیده نمی‌شود و وجه امتیاز اثر محسوب می‌شود.

عرفانیان افزود: فصل اول و دوم کتاب، خانوم‌ماه روایتگر ماجرا نیست، بلکه اطلاعات مهم و رویدادها در قالب گفت‌وگوها و دیالوگ‌ها بیان می‌شود. در فصل اول وقایع به صورت داستانی روایت می‌شود اما در فصل‌های بعد نویسنده از فضای داستانی فاصله می‌گیرد.  

وی در پاسخ به این سؤال که چرا باید این آثار نوشته شوند، گفت: شهید شیرعلی سلطانی شهیدی که در این کتاب بخشی از زندگی او را می‌خوانیم آرامگاهش در شیراز به یک زیارتگاه تبدیل شده و اینکه او پیش از شهادت می‌دانست که پیکرش بدون سر به کشور بازمی‌گردد و قبرش را طوری آماده کرده بود که دقیقا اندازه‌ی یک پیکر بدون سر بود. این موارد نشان می‌هد که حتما این شهید مقام بالایی نزد خدا داشته است و چه خوب است که نوجوانان ما با این شهدا و زندگی همسران آنان آشنا شوند. این ها می‌تواند برای مخاطب نوجوان ما آموزنده باشد.

روایتی از زن بدون هیچ پسوندی

الهام غفاری، دکترای مطالعات زنان که سالهاست در عرصه کار فرهنگی بانوان فعالیت می‌کند، در این نشست نیز با توجه به عنوان این کتاب «خانوم ماه، روایتی از زن بدون هیچ پسوندی»، اظهار کرد: عنوان کتاب مغایر با متن است، بلکه تمام کتاب سرشار از پسوند است یعنی زندگی خانوم‌ها در بخش‌های مختلف کتاب در مقام دخترانگی، در مقام همسر و در مقام مادر شرح داده می‌شود.

وی ادامه داد: اگر این اثر را یک فمینیسم بخواند قطعا خواهد گفت این همه مشکلات به دلیل  وجود همین نگاه به زن است که زن را  در قالب نقش ها تعریف می‌کند و هنگامی که زن در کنار یک مرد قرار می‌گیرد، ارزش پیدا می‌کند. به عنوان مثال در کتاب خانوم ماه روایت زندگی این خانم زمانی صورت می‌گیرد که همسر شهید شیرعلی سلطانی است.

این پژوهشگر حوزه زنان ادامه داد: آنچه در این اثر در باب «خانوم‌ماه» دیده می‌شود نگاه عرفی، فرهنگی منطقه شیراز و تفکر سنتی است و ما در خانوم ماه نمی‌بینیم که ایشان  تلاشی در جهت تغییر زندگی خود انجام دهد، بلکه به آنچه که در زندگی برای او اتفاق افتاده راضی است که این‌ها ارتباط با محیط تربیتی بسته آن زمان دارد که تمام مفاهیم و انگارهای تربیتی از یک جنس هستند و تغییر نمی‌کنند.

غفاری تصریح کرد: دو نوع جبر درون و بیرون در شخصیت خانوم ماه وجود دارد. حال این سؤال مطرح می‌شود آیا این اثر می‌تواند به عنوان الگوی تربیتی برای بچه‌های امروزی مورد بررسی قرار بگیرد که باید بگویم خیر. در این اثر به جایگاه تربیتی برای بچه‌ها نگاه نشده است و با واقعیت امروز جامعه ما تعارض دارد و نمی‌تواند مخاطب امروزی را به خود جذب کند. مفهوم عشق، رضایت از پروردگار، نوع کنش‌ها و ارتباط خانوم‌ماه با دیگران در این اثر قابل درک است. در زندگی خانوم ماه رضایت به قسمت و سرنوشت موج می‌زند و در این اثر واقعیت زندگی خانوم ماه به تصویر کشیده شده است و در جای جای کتاب سختی‌ها روایت می‌شود که بهتر بود نویسنده، این اثر را با یک سری فضاها تلفیق می‌کرد و در بخشی از کتاب، به بیان دغدغه‌های مخاطب امروز نزدیک می‌شد.

غفاری تصریح کرد: طبق صحبت های نویسنده کتاب، شادبودن و مصمم بودن خانم ناز یکی از مؤلفه‌های خوب ایشان بوده است که ای کاش در کتاب بیشتر نمود پیدا می‌کرد که پیشنهاد می‌کنم در چاپ‌های بعدی به این خصوصیات به عنوان پیشگفتار در کتاب ذکر شود.

وی افزود: شهید شیر علی سلطانی دارای شخصیت چند بعدی است و در این اثر می بینیم که محبت‌های از جنس خود را نسبت به همسرش دارد. این شهید به خدا می‌رسد و  مادر، همسرش از کسانی هستند که موجب رهایی و وارستگی این شهید می‌شوند و در این اثر سعی شده  نقش زن که در زندگی شهدا پنهان هستند، روایت شود.

خوانش کتاب توسط اعضای شبکه دانش‌آموزی «کتاباران» به‌نشر به لهجه شیرازی و امضای کتاب توسط نویسنده از دیگر برنامه‌های این نشست نقد و بررسی بود.