گفت‌وگو با چندتن از پژوهشگران برتر جهاددانشگاهی خراسان‌رضوی

در گردهمایی سالانه پژوهشگران و فناوران سازمان جهاددانشگاهی که در مجتمع شریعتی مشهد برگزار شد، از پژوهشگران برتر گروه‌های پژوهشی سازمان جهاددانشگاهی خراسان‌رضوی تقدیر به عمل آمد.

خبرگزاری ایکنا شعبه خراسان رضوی گفت‌وگویی با تعدادی از آنها انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم.

احمد شریفی، مدیر گروه بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی که به عنوان پژوهشگر برتر منتخب در سال 1401 برگزیده شده است اظهار کرد: محور اصلی فعالیت این گروه، تحقیقات زیست‌فناوری و فیزیولوژی در گیاهان باغبانی، تولید و عرضه محرک‌های رشد، سیستم‌های نوین کشت و مدیریت هوشمندسازی و تمرکز بر نهاده‌های اولیه تولید مبتنی بر منابع داخلی کشور است.

وی گفت: از آنجا که رویکرد در این گروه، رویکردی مسئله‌محور است و بخش بسیاری از آب در بخش کشاورزی استفاده می‌شود، استفاده از روش‌های جدیدی که بتواند به بهره‌وری اقتصادی آب مصرفی کمک کند برای کشاورزان و افزایش بازدهی مصرف آب در حوزه کشاورزی، اهمیت دارد.

شریفی با اشاره به جدی بودن مشکلات مربوط به کمبود آب و بحران‌های زیست‌محیطی ناشی از آن بیان کرد: لازم است توجه ویژه‌ای در به‌کارگیری بهینه از منابع آبی کشور لحاظ شود و هر گونه سیاست‌گذاری درباره استفاده بهینه و افزایش کارایی مصرف آب به‌ویژه در بخش کشاورزی به‌عنوان بزرگترین مصرف‌کننده منابع آبی کشور، می‌تواند تأثیر قابل توجهی در کنترل این بحران داشته باشد. در این رابطه توسعه فناوری کشت‌های گلخانه‌ای به جهت عملکرد و کارایی مصرف آب بالاتر نسبت به سیستم‌های کشت زراعی مورد توجه قرار گرفته است.

مدیر گروه بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی با بیان اینکه بیش از 24 هزار هکتار گلخانه‌ در سطح کشور داریم، گفت: در این سطح از روش‌های سنتی برای رشد، پرورش، تولید و تکثیر استفاده می‌کنند و با توجه به مشکل آب این سطح افزایش خواهد یافت و اگر گلخانه‌ها بتوانند از روش‌های نوین استفاده کنند، بهره‌وری اقتصادی بسیار بهتری را خواهند داشت.

وی ادامه داد: اگر به ازای هر مترمکعب آب عملکرد بیشتری داشته باشیم، صرفه اقتصادی برای مصرف‌کننده ایجاد می‌شود. بدین ترتیب گروه بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با رویکرد کارفرمایی و نزدیک به آن که تقاضامحورهم باشد، فعالیت می‌کند، البته بخشی از فعالیت‌های ما نیز آینده‌نگر است که با آیین‌نامه‌ها، خط‌شکنی‌ها و کسب دانش‌های فنی‌ به توسعه تکنولوژی‌ها و در نهایت به چرخه تولید برسد و موجب بهبود دانش فنی و روش‌های تولید کسانی شود که در بازار کشت‌های گلخانه‌ای فعالیت می‌کنند.

شریفی با اشاره به اینکه در روش‌های سنتی کشت‌های گلخانه‌ای در کشت‌های خاکی انجام می‌شود افزود: آب اضافه آبیاری از دسترس خارج می‌شود، یکسری مسائل زیست‌محیطی ایجاد می‌کند و تنش‌های شدیدی را در بحث ریشه به وجود می‌آورد، بنابراین ما تکنولوژی‌هایی را توسعه می‌دهیم که ریشه در وضعیت بدون بستر یا حداقل بستر رشد می‌کند و سیستم محل غذایی چرخشی است و آب اضافی برگشت می‌شود و دوباره در مسیر مصرف قرار می‌گیرد که در این سیستم‌ها آب کمتری مصرف می‌شود، بنابراین توسعه تکنولوژی و دانش فنی چگونگی اجرا هدف گروه بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی است.

مدیر گروه بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی با اشاره به اینکه اصلاح پایه‌های اصلی گیاهان زینتی در ایران زیاد قوی نیست، اظهار کرد: در بخش سبزیجات و صیفی نیز جایگاه ممتازی نداریم و بیشتر وارداتی هستند و هم‌اکنون به علت مشکلات ارزی واردات به‌سختی انجام می‌شود، بنابراین بیشتر فعالیت در بخش تکثیر صورت می‌گیرد.

 وی درباره دستاوردهای گروه بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی جهاددانشگاهی خراسان‌رضوی بیان کرد: در بخش تکثیر گیاهان به روش کشت بافت دانش بسیار قوی در اختیار داریم و چون نیاز به دستورالعمل‌‌های اولیه‌ایی وجود دارد که در شرایط کشت بافت ایجاد (set up) را به انجام رسانده‌ایم و گروه ما از جمله معدود گروه‌هایی در کشور هست در این حوزه قوی کار کرده است.

مدیر گروه بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه بسیاری از این فعالیت‌ها همچون گیاهان زینتی در قالب تجاری و در بخش خصوصی کار شده‌اند، گفت: آنچه در دستور کار بعدی گروه ما قرار دارد، توسعه سیستم کشت بسته در کشور است که می‌تواند بسیار کمک‌‎رسان در حل بحران آب کشور باشد.

صنعت گردشگری تبعات مستقیم و غیرمستقیمی در حوزه اشتغال دارد

هادی رفیعی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی، پژوهشگر منتخب 1401 نیز بیان کرد: تمرکز اصلی مطالعات کلیدی این گروه در دو حوزه متمرکز شده که نخست‌ محور مطالعات اشتغال گردشگری در سطح استان است.

وی گفت: اشتغال گردشگری از این جهت حائز اهمیت است که صنعت گردشگری ارتباطات وسیع و پیشینی با بخش‌های اقتصادی مختلف دارد و توسعه صنعت گردشگری تبعات مستقیم و غیرمستقیمی در حوزه اشتغال دارد و نه تنها اشتغال اثرگذار بر حوزه‌های صنعت گردشگری است، بلکه در حوزه‌های دیگر نیز  اثرگذار است، مثلاً با شیوع بیماری کووید، آثار زیان‌باری هم در صنعت گردشگری و هم بر دیگر صنایع برجای گذاشته است. بنابراین گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی به آثار مستقیم و غیرمستقیم صنعت گردشگری بر سایر بخش‌های اقتصادی به لحاظ اشتغال‌زایی پرداخته است.

رفیعی ادامه داد: دومین محور مطالعاتی که در این گروه بر آن متمرکز شده‌ایم، حوزه گردشگری روستایی و گردشگری کشاورزی است که منجر به تألیف و چاپ دو کتاب «گردشگری کشاورزی» و «غذا، کشاورزی و گردشگری» شد. علاوه بر آن فعالیت‌هایی در جهت برندسازی گردشگری روستایی و شناسایی مسائل آنان با ویژگی‌هایی که یک برند گردشگری روستایی می‌تواند داشته باشد انجام شد.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: سرمایه‌گذاری و تأمین مالی در صنعت گردشگری و برنامه‌ریزی اقتصادی صنعت گردشگری از دیگر فعالیت‌هایی است که در گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی مورد توجه و تمرکز قرار گرفته است.

وی افزود: از جمله دیگر حوزه‌های فعالیت گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی، شرکت در طرح اشتغال‌زایی و توسعه مناطق روستایی است که طی پنج سال با هدف اقتصاد مناطق روستایی و اشتغال‌زایی انجام شد و در آن به طیف وسیعی از مباحث اقتصادی اشتغال‌زایی مناطق روستایی پرداخته شد. در این طرح با همکاری افرادی از درون و برون سازمان جهاددانشگاهی پروژه‌های روستایی به تفکیک شهرها و روستاها شناسایی شده است.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی درباره همکاری در مطالعات آمایش استان بیان کرد: مطالعات اقتصادی آمایش و پروژه‌های اقتصادی را در این گروه عهده‌دار هستیم.

وی با اشاره به اینکه یکی از فعالیت‌های اصلی گروه‌های پژوهشی تدوین اسناد بالادستی استان و بعضاٌ منطقه است، گفت: نتایج این پژوهش‌ها و فعالیت‌ها که در قالب کتاب‌ها، مقالات و تدوین اسناد بالادستی ظهور می‌یابد، می‌تواند به‌عنوان دستاوردی برای سازمان جهاددانشگاهی به شمار رود.

تجهیز بیش از 15 استان کشور به سایلنسرهای رگولاتورهای اکسیال ایستگاه‌های تقلیل فشار

احمد مولودی، عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، با بیان اینکه حوزه‌ فعالیت‌های ما در مجتمع‌های فنی مهندسی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی است، گفت: پروژه‌های جاری و مورد نیاز کشور که من مجری این طرح‌ها هستم، ساخت سایلنسرهای رگولاتورهای اکسیال ایستگاه‌های تقلیل فشار بود و با توجه به نیاز کشور و تحریم بودن این کالا، این محصول در مجتمع فنی مهندسی تدوین دانش فنی شد و پس از گرفتن مجوزهای لازم به شرکت گاز کشور، ارائه و در حال حاضر نیز بیش از 15 استان کشور به این قطعه تجهیز شده‌اند و مشکل آلودگی صوتی در ایستگاه تقلیل فشار برطرف شده است.

وی بیان کرد: با توجه به اینکه این محصول فروش نسبتاً خوبی داشت و مورد نیاز کشور بود، جزء کالاهای استراتژیک محسوب می‌شد و رضایت کارفرما را به همراه داشت و بر همین اساس این طرح رتبه برتر جشنواره خوارزمی را از آن خود کرد.

عضو هیئت‌علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: همچنین پروژه دیگری که در حال حاضر در حال تدوین دانش و اخذ مجوزهای لازم آن هستیم، ایمپلنت‌های متخلخل است که ساختاری شبیه ساختار استخوان دارد و تثبیت آن در بدن بهتر صورت می‌گیرد و جزء رویکردهای نسل آینده ساخت ایمپلنت‌هاست.

مولودی افزود: در این طرح با توجه به اینکه بخش خصوصی هم برای سرمایه‌گذاری اعلام آمادگی کرده، پیش‌بینی می‌شود که در آینده بتوانیم این محصول را در کشور بومی‌سازی و ، از واردات آن جلوگیری و نیاز داخل کشور را برطرف کنیم.

وی اظهار کرد: در حال حاضر در مرکز خدمات مجتمع فنی مهندسی چندین طرح جاری به صنایع خودروسازی و صنایع دفاعی کشور داده‌ایم تا با اجرای این طرح بتوانیم برخی از قطعات و خدماتشان را برطرف می‌کنیم که خوشبختانه نتایج خوبی هم داشته‌ است.

عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی تأکید کرد: البته که این پیشرفت‌ها نتیجه همدلی و همکاری 30 پرسنلی است که در مجتمع فنی مهندسی فعالیت دارند و امیدواریم که با این همدلی بتوانیم نیازها و مشکلات کشور را با توجه به دانش روز داشته باشیم.

طرح جایگزینی ترکیبات مؤثر طبیعی بر روی ترکیبات مصنوعی

حامد حسینی، عضو گروه پژوهشی افزودنی غذایی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز اظهار کرد: تمرکز ما بر روی ترکیبات مؤثر طبیعی است که به‌صورت مصنوعی در صنعت کاربرد دارد، به گونه‌ای که از منابع طبیعی استخراج می‌کنیم و پایدارسازی آن را انجام می‌دهیم تا بتوانیم آن را جایگزین ترکیبات سنتزی و یا مصنوعی در صنعت کنیم.

وی بیان کرد:  در این پروژه برای پایدارسازی آنها بر روی بحث اسانس‌ها تمرکز داریم تا با این کار بتوانیم از این محصول در محصولاتی مانند نوشیدنی‌ها و فرآورده‌های لبنی استفاده کنیم.

عضو گروه پژوهشی افزودنی غذایی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: البته که روش‌های مختلفی برای پایدارسازی وجود دارد که ما در این پروژه بر روی تمامی این روش‌ها بررسی و در نهایت بهترین روش را که از نظر کارایی بهینه باشد، قابلیت کاربرد در صنعت را داشته باشد و هم از نظر هزینه کاملاً به صرفه باشد را انتخاب می‌کنیم و در پایان هم برای تولید ترکیبات طبیعی پایدار شده استفاده می‌کنیم.

حسینی بیان کرد: با توجه به اینکه ترکیبات مصنوعی از نظر صنعتی و تجاری به صرفه هستند، به همین جهت صنعت تمایل دارد که از ترکیبات مصنوعی استفاده کند، اما مشکلی که ایجاد می‌کند این است که تحقیقات بالینی نشان می‌دهد این مواد مصنوعی طی طولانی‌مدت اثرات کوتاه‌مدتی بر روی سلامت افراد می‌گذارند که باعث اثرات زیادی بر روی مصرف‌کننده به ویژه در سنین پایین می‌شود.

وی افزود: این در حالی است که این موضوع باعث نگرانی مصرف‌کننده‌ها شده، به گونه‌ای که در سال‌های اخیر شاهد کوچ مصرف‌کننده‌ها به سمت مصرف ترکیباتی که بیشتر اجزای آن را ترکیبات طبیعی تشکیل می‌دهد هستیم.

عضو گروه پژوهشی افزودنی غذایی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: از این‌رو این طرح برای پژوهشگران فرصتی را ایجاد کرده تا بتوانند این ترکیبات طبیعی که یک سری نواقصی دارند و باید رفع شوند را به گونه‌‌ای طراحی کنند که در صنعت جایگزین ترکیبات مصنوعی شود.

حسینی اظهار کرد: طرح‌هایی چون کیک عناب، طعم‌دهنده‌ها و کمپلکس معلق‌کننده از جمله طرح‌هایی است که در این گروه پژوهشی انجام و روانه بازار شده و همچنین مکمل‌های ورزشی هم یکی دیگر از طرح‌هاست که در حال اخذ پروانه است تا در تهران تولید و پخش شود.

راه‌اندازی کنسرسیوم بین‌المللی در جهاد دانشگاهی خراسان رضوی

حلیمه حسن‌زاده، دبیر اجرایی گروه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، بیان کرد: جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، توانسته است در بستر ارتباط‌هایی که داشته، کنسرسیوم بین‌المللی را با مشارکت 14 کشور و ده‌ها مرکز دانشگاهی و تحقیقات ملی راه‌اندازی کند و تا کنون موفق به برگزاری چندین دوره کنگره بین‌المللی شده است.

وی بیان کرد: هدف از این کنسرسیوم، تشکیل شبکه توانمند ملی با تمرکز بر روی کاربردهای سلول‌های بنیادی در شرق کشور بوده است، به نحوی که منجر به نهادینه‌سازی استفاده صحیح و اصولی از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌های مختلف و منتفع شدن جامعه شود.

دبیر اجرایی گروه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: زمینه‌های فعالیت علمی گروه سلول‌های بنیادی در سه سطح پایه، پیش بالینی و بالینی و از جمله فعالیت‌های موفق انجام کارآزمایی‌های بالینی در زمینه بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های خود ایمنی و ویتیلیگو بوده است.

حسن‌زاده بیان کرد: از جمله فعالیت‌های شاخصی که در این گروه انجام شده را می‌توان به طراحی و انجام کارآزمایی‌های بالینی سلول درمانی مطابق با قوانین به روز GMP در زمینه بیماری‌های مختلف، پژوهش در زمینه ژنومیکس و ترانسکریپتومیکس سرطان‌های شایع به منظور ارائه خدمات پزشکی شخص‌محور، کسب دانش فنی استحصال و کشت انواع سلول‌های بنیادی مزانشیمی از منابع مختلف چربی، مغز استخوان، بافتن‌های مرتبط با تولد و نیز سلول‌های پوستی، پژوهش در حوزه اثرات پاراکراین سلول‌های بنیادی مزانشیمی و میکرووزیکول‌های خارج سلولی و... اشاره کرد.