تأثیر حجاب در اجتماع با تکیه بر سخنان امام علی(ع)

حجت‌الاسلام حسین فلاحی‎اصل، استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اهمیت رعایت حجاب و عفاف در سیره علوی، گفت: اسلام ما را به رعایت کردن حجاب و عفاف دعوت کرده است کمااینکه مهمترین ضرر رعایت نکردن حجاب و عفاف، از دست دادن دین است؛ چون اگر ظاهر ما بد شد، باطن ما بد می‌شود و باطن ما که بد شد، دین و سعادت دنیوی و اخروی‌مان را از دست می‌دهیم.

وی افزود: اگر ما به درستی در آیات قرآن و سخنان امام علی(ع) توجه کنیم می‌توانیم ریشه‌های بی‌حجابی و راه‌حل‌های موجود برای حل این معضل جامعه را به درستی شناخته و اجرایی کنیم.

این مدرس دانشگاه لرستان با بیان اینکه در مکتب علوی فقر دارای معانی متعددی است و ازجمله آنها فقر نفس و فقر فرهنگی است، ادامه داد: فقر فرهنگی ریشه در جهل و نادانی دارد و با افزایش حکمت و دانش و نهی از منکر قابل حل شدن است و نوع دیگر فقر، فقر نفس است که نشئت گرفته از شهوت است و یکی از مهمترین ابزار شیطان برای فریب و به دام انداختن بشر دیده و نگاه بدون ضرورت است که راه آن «غض بصر» و عفت پیشه کردن در نگاه است و این مسئله با تأکید به تحکیم بنیان خانواده مؤثرتر و راه‌گشا‎تر می‌شود.

فلاحی‎اصل با اشاره به اینکه یکی از مهمترین عناصر برای شخصیت زن، عفت است، گفت: اسلام به مسئله عفاف زن اهمیت می‌دهد و از نگاه امام علی(ع) «أَفضَلُ العِبادَةِ العَفافُ؛ بهترین عبادت با عفتی است» و کسانی که به آن عمل می‌کنند طبق فرموده امام علی(ع) «من عفّ خفّ وزره، و عظم عند اهلل قدره؛ هر که باز ایستد از گناهان سبک شود وزر او و عظیم گردد نزد خدا قدر او» پس می‎توان گفت که عفاف رابطه هر فرد را (صرفاً بدون در نظر گرفتن جنسیت چه زن و چه مرد) با دیگران در حرمت‌های خصوصی‌شان به ما می‌شناساند.

معانی لغوی و اصطلاحی عفت

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به معانی لغوی و اصطلاحی عفت، ادامه داد: در روایات آثار متعدد دنیوی و اخروی برای عفت بیان شده است، از قبیل حفظ نفس از پستی‎ها، تضعیف شهوات و پوشیده شدن عیوب کمااینکه نبی مکرم اسلام حضرت محمدمصطفی(ص) می‌فرمایند: «اما آنچه از عفاف برخیزد: خشنودی، آرامش به درگاه خدا، بهره‌مندی، آسایش، بازرسی، خشوع و خداپرستی، تذکر، تفکر، جود، سخاوت، اینهاست که برای خردمند از عفاف او برخیزد و به خدا و قسمت او خشنود است».

وی با اشاره به ان کلام علوی که فرمودند: «ثمرةَ العِفّة القناعة؛ محصول پاکدامنی قناعت است»، اظهار کرد: انسان اگر دارای صفت عفت باشد خواه عفت در تغذیه و خوردن باشد، و خواه در امور جنسی و ...، مسلماً حالت قناعت طبع را در هر یک از ابعاد عفت به‌دنبال داشته و انسان را از هر ذلت و پستی می‌رهاند و در روایت دیگری از امام علی(ع) آمده است که «ثَمَرَةُ العِفُّ الصِّیانه؛ محصول پاکدامنی و عفت مصون بودن نفس است» که می‌رساند اگر انسان در هر امری به جنبه افراط و تفریط تمایل پیدا نکرد نفس او سالم مانده و از گزند مصیبت‌های افراط و تفریط در امان خواهد بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه احادیث فراوانی وجود دارد که دال بر همراهی عفاف با قناعت است، اظهار کرد: از دیدگاه امام علی(ع) کسی که خود را بشناسد، باید به قناعت و عفت چنگ زند» زیرا قناعت، زمینه اصلاح نفس انسان را فراهم می‌سازد.

ابزار شیطان

فلاحی‎اصل با بیان اینکه امام علی(ع) در کلامی فرموده است: «اجر و پاداش جهاد کننده‌ای که در راه خدا شهید شود، بیشتر از کسی که بر حرام و اعمال ناشایست توانایی داشته و عفت و پاکدامنی پیشه کند نیست، نزدیک است که فرد پاکدامن و عفیف که از حرام و ناشایسته پرهیز می‌کند، فرشته‌ای از فرشتگان شود چرا چنین نباشد، در حالی که آدم عفیف در جهاد اکبر به پیروزی رسیده و مجاهد با دشمنان خدا چه شهید شود و چه پیروزمندانه از جبهه بازگردد، پیروزی را در جهاد اصغر به دست آورده است»، گفت: عفت، فرمانبرداری قوه شهویه از عقل است کمااینکه امام علی(ع) می‌فرمایند: «من کمل عقله استهان بالشهوات؛ هر که کامل باشد عقل او خوار شمارد خواهش‌ها را» و «من غلب شهوته ظهر عقله؛ هر که غلبه کند بر خواهش خود ظاهر می‌شود عقل او» این در حالی است که کسی که عفت پیشه می‌کند در دام شیطان نمی‌افتد و از جمله ابزار شیطان در مسئله شهوت، دیده است و امام علی(ع) به خوبی به این مسئله اشاره کرده‌اند و این‌گونه فرموده‌اند: «وَ لَمحُ العُیُونِ مَصَائِدُ الشَّیطَانِ؛ و چشم‌اندازی دام شیطان است» و در آیه 30 سوره مبارکه نور نیز آمده است: «قُل لِلمُؤمِنینَ یَغُضّوا مِن أبصارِهِم؛ بگو به مردان مؤمن که دیده‌های خود را بخوابانند».

وی با بیان اینکه زن دارای دو بُعد است یک بُعد زن بودن اوست و دیگری از لحاظ انسانی است و متأسفانه برخی از زنان مسلمان ما این دو بُعد را با یکدیگر مخلوط کرده‌اند یا بُعد اول را فدای بُعد دوم کرده‌اند، اضافه کرد: امام علی(ع) در نامه 31 نهج‌البلاغه فرموده است: «وَاکفُف عَلَیهِنَّ مِن أبصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَّاهُنَّ، فَإِنَّ شِدَّةَ الحِجَابِ أَبقَی عَلَیهِنَّ؛ و از طریق حجاب، دیده آنها را از دیدن مردان بیگانه بازدار، زیرا تأکید بر حجاب، آنها را سالم‌تر و پاک‌تر نگاه خواهد داشت» که این سخن شبیه دستوری است که در آیه 31 سوره نور آمده است: «وَ قُل لِلمُؤمِناتِ یَغضُضنَ مِن أَبصارِهِنَّ وَ یَحفَظنَ فُرُوجَهُن؛ و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را از نگاه‌های آلوده فرو گیرند و دامان خویش را از بی‌عفتی حفظ کنند» و این نشان می‌دهد که برخلاف تصور بسیاری از مردم، همه فتنه‌ها از ناحیه نگاه مردان نیست، بلکه بسیاری از آنها به سبب نگاه زنان به مردان و وسوسه‌های آنهاست که امام علی(ع) برای جلوگیری از آن دستور می‌دهد آنها را در حجاب نگه دار و روشن است که این قبح نیز همه زنان را شامل نمی‌شود بلکه زنان بی‌بند و بار یا ضعیف‌الایمان را می‌گوید.

عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه عفت و پاکدامنی زن، تأثیر زیادی در سلامت اخلاقی جامعه و تحویل نسل صالح و شایسته دارد، اضافه کرد: در متون دینی ما بر روی پاکدامنی زنان تأکید بیشتری شده است و رسول اکرم(ص) نیز در این رابطه می‎فرمایند: «بهترین زنان شما زنی است که بچه‌زا، با محبت و با عفت و پاکدامن باشد».

وی افزود: اسلام می‌خواهد انواع لذت‌های جنسی به محیط خانه و در چارچوب شرع و قانون اختصاص یابد و اجتماع تنها برای کار و فعالیت باشد، لذا پوشش مناسب را برای بیرون از خانه توصیه کرده است و امام علی(ع) نیز در حکمت 449 نهج‌البلاغه می‎فرمایند: «مَن کَرُمَت عَلَیهِ نَفسُهُ هَانَت عَلَیهِ شَهَوَاتُهُ؛ هر که خود را بزرگوار دید شهوت‌هایش در دیده وی خوار گردید» توضیح این‌که نفس و خواسته‌هایش دو دشمن انسانند، احترام یکی باعث خوار داشتن دیگری است پس هر کس نفس خود را گرامی داشت، آن را از عذاب خدا حفظ و حمایت می‌کند، و این خود باعث خوار ساختن شهوت و بی‌اعتنایی به آن است، زیرا هوای نفس خلاف آن را خواستار است.

فقر نفس با شهوت همراه است

عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان در ادامه با اشاره به احادیثی از امام علی(ع) در رابطه با اهمیت حجاب و عفاف، گفت: بر اساس آنچه گذشت درمی‌یابیم که اگر ما عفاف را رعایت کنیم به صورت حجاب نمود پیدا خواهد کرد.

وی با بیان اینکه عفاف باعث فرمانبرداری قوه شهوانیه می‌شود و ما با افزایش حکمت و عقل می‌توانیم قوه شهوانیه را کنترل کنیم و امام علی(ع) بر این مسئله تأکید فراوان داشته‌اند، اظهار کرد: عفاف را در مکتب امام علی(ع) می‌توان با استفاده از مسئله فقر به درستی درک کرد.

فلاحی‎اصل اضافه کرد: فقر نفس که با شهوت همراه است یکی از عواملی است که جامعه را به گناه و فساد می‌کشاند و از ابزار شیطان برای تحریک شهوت، از نگاه استفاده می‌کند اما باید توجه داشته باشیم که هر نگاهی، نگاه شهوانی و شیطانی نیست بلکه منظور نگاه سوء است و راه پیشنهادی قرآن و امام علی(ع) برای حفظ خود از گناه «غض بصر» است.

وی با بیان اینکه حفظ نگاه فوائد بسیاری دارد و ازدواج و تحکیم بنیان خانواده می‌تواند ما را از نگاه سوء نگاه دارد، گفت: مسئله دیگری که باید به آن توجه داشته باشیم فقر فرهنگی است که این نوع از فقر از جهل و نادانی نشئت می‌گیرد.