آزادی وقتی معتبر است که به دیگران آسیبی نرساند

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن وکیلی، استاد حوزه علمیه مشهد، امروز ۱۴ خردادماه در مراسم بزرگداشت «روح خدا» با موضوع آزادی از منظر معمار کبیر انقلاب که در مسجد امام صادق (ع) برگزار شد، ضمن گرامیداشت یاد و نام امام خمینی(ره) اظهار کرد: این بزرگ‌مرد حق حیات بر گردن همه‌ شیعیان دارد. یکی از نکاتی که برای انسان‌هایی که در فضای بعد از انقلاب رشد کرده‌اند، مورد غفلت قرار می‌گیرد نعمت آرامش و امنیت است که بزرگان بسیاری در این مسیر برای یافتن آرامش و امنیت زحمت‌های فراوانی کشیده‌اند.

وی افزود: در مقایسه با کشورهای دیگر، ایران در نعمت‌های زیادی غرق است که دستاورد انقلاب اسلامی می‌باشد و همین که می‌توانیم دور هم جمع شویم و در آرامش آموزه‌های دینی را فراگیریم از دستاوردهای مهم انقلاب کبیر اسلامی است. انقلاب اسلامی در پهنه گسترده جغرافیایی امتیازی دارد که در طول تاریخ بعد از حکومت ائمه معصومین(ع) بسیار منحصر به فرد است و این ویژگی همان حکومت اسلامی است که رهبران آن شخصیتی الهی، عالم و جامع دارند. 

این استاد حوزه علمیه مشهد بیان کرد: یکی از شروط پابرجایی حکومت این است که دانشمندان و اندیشمندان آن جامعه نسبت به آن حکومت دلدادگی داشته باشند، همچنین اندیشمندان‌ وقتی با حکومتی همراهی می‌کنند که ذهن و دل آنها با آن هماهنگ شده باشد و آن حکومت ذهن آنها را قانع کرده باشد که یکی از رموز استحکام انقلاب اسلامی همان عقبه فکری و اندیشمندانه‌ای است که هنوز پابرجا مانده است.

وکیلی گفت: تمدن غرب، تمدنی متزلزل است، زیرا می‌دانیم که عقبه فکری محکم و عمیقی ندارد و به همین علت متفکران خود مقابل آنها می‌ایستند و بعد از مدتی سایر آحاد جامعه نیز مقابل آنان ایستادگی می‌کنند.

این استاد حوزه علمیه مشهد ادامه داد: یکی از موارد نهضت اسلامی، مفهوم آزادی است. این مفهوم در دین اسلام مفهوم شفاف و پر رنگی نیست و تکیه زیادی بر آن نشده است. آزادی مفهومی است که رواج آن محصول عصر روشنگری و رنسانس در غرب است که طی یک تقابل شکل گرفته و محصول خود اسلام نیست، اما اسلام از آن دفاع می‌کند.

وی در مورد معنای آزادی بیان کرد: آزادی به معنای نبود مانع در اراده انسان است، انسان ها فطرتاً به دنبال دستیابی به سعادت و کمال هستند. حرکت ما فطرتاً در مسیر کمال است و اگر مانعی در این مسیر داشته باشیم، آزادی ما خدشه‌دار شده است و اگر مانعی وجود نداشت بدین معنی است که شخص آزاد است.

وکیلی با اشاره به سخن پیامبر اکرم(ص) گفت: همانطور که حضرت محمد(ص) می‌فرمایند: «اگر خواستید در جامعه‌ای حرکت اصلاحی رقم بزنید، کلمات و مفاهیمی که برای مردم ارزش هستند را نمی‌توانید زیر پا بگذارید، باید از آن کلمه نگهداری کنید، مفهوم آن را بازسازی کنید و مصداقی برای آن کلمه مشخص کنید». در جامعه اسلامی نیز برای مفهوم آزادی چنین چیزی رقم خورد، وقتی بزرگان ما تعریف عمیق و دقیقی از آزادی ارائه کنند، آحاد جامعه متوجه می‌شوند که محور حفظ شده است و همراه می‌شوند.

وی با اشاره به این بیت؛ غلام همت آنم که زیر چرخ کبود، به هرچه رنگ تعلق پذیرد آزاد است ادامه داد: تعریف آزادی در اسلام نبود مانع در اراده انسان است. انسان زمانی این آزادی حقیقی را به دست می‌آورد که بندهای تعلق و وابستگی‌های خود را جدا کند و به بند الهی متصل شود. همچنین در صحیفه سجادیه بیان می‌شود که آزادی پاک حقیقی همان آزادی است که اسلام مارا به آن دعوت می‌کند. پرچم توحید هم همان دعوت به آزادگی است که انسان‌ها از غیر خدا آزاد و رها شوند.

این استاد حوزه علمیه مشهد گفت: در شعار نهضت واژه استقلال را داریم که به معنای نهایت بندگی در مقابل خدا و استقلال از غیر خدا است. وقتی از انقلاب صحبت می‌شود منظور صرفاً یک حرکت اصلاحی و اجتماعی نیست، بلکه منظور همان پایه‌ها و مبانی انقلاب است. کسی در بنای انقلاب قدم می‌گذارد که سعی کند پایه‌های انقلاب را درست کند.

وکیلی اظهار کرد: اگر مبنای آزادی رهایی مطلق از بندهای وجود در برابر خدا  است، آزادی اجتماعی هم به نوعی رسمیت دارد که در این مسیر باشد. یکی از بهترین راه‌ها برای اتفاقات اخیر گفت‌وگو کردن در مورد منظور آنها از آزادی است و با تحلیل مفهوم آزادی از منظر آنها، می‌توانیم آزادی اجتماعی و اسلامی را رقم بزنیم. 

این استاد حوزه علمیه مشهد بیان کرد: برای برجسته شناختن آزادی دو رکن در تصمیم‌گیری قابل طرح است، اول اینکه آزادی به شرطی معتبر است که به دیگران آسیبی نرساند و شرط دوم هم این است که این آزادی به خود فرد لطمه‌ای وارد نکند، علاوه بر آسیب نرساندن آزادی به دیگران باید در حوزه‌های فردی هم آزادی محدود شود تا به خود فرد لطمه کمتری وارد شود.

وی گفت: بر این اساس مفهوم آزادی به صورت خلاصه همان آزادی عقیده و رفتار است. آزادی رفتار هم متشکل از دو قسمت است که همان آزادی بیان و آزادی رفتار اجتماعی است. اسلام در باب آزادی عقیده هیچگونه موضع‌گیری ندارد، زیرا عقیده کسی را نمی‌توان محدود و مدیریت کرد و برای دیگران هم تا زمانی که در قلب شخص است، ضرری ندارد. در آزادی بیان هم اگر سخنی به دیگران آسیب رساند، باید مدیریت شود، در آزادی رفتار اجتماعی هم اگر منجر به آسیب جدی به خود شخص و روح و روان و سلامت اجتماع نشود، حکومت اسلامی با آن مقابله‌ای ندارد.