فعالیت بسیاری از فارغ‌التحصیلان الهیات در حوزه‌های غیرمرتبط

محمود شیخ، معاون پژوهشی دانشکده الهیات دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته‌های الهیاتی پرداخت و گفت: الهیات، زیرمجموعه‌ای از رشته‌ها را داراست که پنج رشته شامل ادیان و عرفان، علوم قرآن و حدیث، تاریخ تمدن ملل اسلامی، فقه و فلسفه و کلام اسلامی، نمود بیشتری در این میان دارند. بقیه رشته‌ها نیز به نحوی به این پنج رشته اصلی مرتبط می‌شوند. دانشکده الهیات دانشگاه تهران نیز در حال حاضر با این پنج رشته کار می‌کند. البته گرایش‌های متعددی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در ذیل این رشته‌ها در حال فعالیت هستند. حقیقت امر این است که وضعیت اشتغال در این رشته‌ها نیز متفاوت است.

فعالیت در مشاغل غیرمرتبط

وی افزود: برای برخی از فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها همانند علوم قرآن و حدیث که امکان جذب در آموزش و پرورش دارند فضای کاری بهتری وجود دارد. همچنین این افراد می‌توانند در مدارس خصوصی و اماکنی همانند مراکز فرهنگی و اجتماعی که مرتبط با حوزه فعالیت‌های دینی و قرآنی هستند جذب بازار کار شوند. برای رشته فقه هم وضعیت مشابه است؛ به این دلیل که در رشته فقه هم امکان شرکت در آزمون وکالت فراهم است و دانش‌آموختگان این رشته در مشاغل مرتبط با رشته حقوق همانند دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق نیز می‌توانند فعالیت کنند. بنابراین در زمینه وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته الهیات با مجموعه منسجمی مواجه نیستیم بلکه در برخی از رشته‌ها فضای شغلی بهتری وجود دارد اما در برخی از رشته‌ها همانند ادیان و عرفان و فلسفه، فضای کاری محدودتری را شاهد هستیم.

شیخ بیان کرد: در مجموع وضعیت اشتغال در رشته‌ها و گرایش‌های الهیات، رضایت‌بخش نیست و افرادی که با امیدی وارد دانشگاه شده و چهار سال زحمت می‌کشند و تحصیل می‌کنند فضای روشنی پیش روی خود نمی‌بینند لذا باید بسیاری از آنها در امور غیرمرتبط با تحصیلات خود و زحماتی که کشیده‌اند مشغول به کار شوند. حتی برای رشته‌هایی همانند فقه که فضای مناسب‌تری برای شاغل شدن وجود دارد شاهد محدودیت‌های زیادی برای اشتغال هستیم.

لزوم داشتن برنامه منسجم برای اشتغال

معاون پژوهشی دانشکده الهیات دانشگاه تهران درباره لوازم پایان دادن به این وضعیت گفت: باید برنامه‌ریزی منسجمی برای همه علوم انسانی و اشتغال در این بخش داشته باشیم که الهیات هم یکی از آنهاست. در این راستا حتی باید برای رشته‌های ادبیات، زبان‌شناسی، زبان‌های باستانی، تاریخ، باستان‌شناسی و ... اقدام کنیم و برنامه‌ای منسجم برای اشتغال داشته باشیم اما از دو جهت می‌توان برای اشتغال‌زایی وارد شد؛ یکی اینکه در طول دوره تحصیل، بسته‌های مهارت‌افزایی را به سرفصل آموزشی دانشجویان اضافه کنیم و مثلاً‌ نحوه تولید محتوا برای فضای مجازی و خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری و ... را به آنها آموزش دهیم تا با توجه به دانشی که دارند بتوانند در آینده و پس از دوران فارغ‌التحصیلی در این حوزه‌ها فعالیت کنند. می‌توانیم از چنین کاری با عنوان مهارت‌های عمومی‌سازی دانش یاد کنیم تا فارغ‌التحصیل رشته الهیات بتواند اقدام به کارآفرینی کرده و موفقیت بیشتری داشته باشد.

وی با بیان اینکه متأسفانه فارغ‌التحصیلان رشته‌های الهیاتی تقریباً هیچ آموزشی در این زمینه‌ها به صورت منسجم نمی‌بینند، افزود: البته دانشگاه تهران دروسی را به شکل اختیاری اضافه کرده است که دانشجویان می‌توانند برخی موارد لازم را یاد بگیرند. این دروس می‌تواند مقداری به دانشجویان کمک کند تا مهارت‌های فردی خودشان را برای ایجاد شغل افزایش دهند. از سوی دیگر دولت هم باید سیاست منسجمی در راستای افزایش کارآفرینی و اشتغال فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها داشته باشد. در شرایط کنونی بهترین دانشجویان در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، فردوسی و امثالهم که دانشگاه‌های درجه یک هستند تحصیل می‌کنند اما وزارت آموزش و پرورش، از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها حداقل جذب را دارد و بیشترین جذب از دانشگاه فرهنگیان است.

شیخ بیان کرد: همه ما می‌دانیم امکانات آموزشی و کیفیت علمی دانشگاه فرهنگیان به اندازه این دانشگاه‌های بزرگ نیست اما آموزش و پرورش، نیروی کار خود را از آنجا تأمین می‌کند و به نظر می‌رسد این مقداری نقض غرض تأسیس این دانشگاه‌هاست. وقتی یک دانشجوی تاریخ با رتبه خوب از دانشگاه تهران فارغ التحصیل می‌شود، بهترین استادها را می‌بیند و بهترین کتابخانه در اختیار وی است بنابراین می‌تواند آموزش‌های لازم و تکمیلی را تحت یک دوره تربیت معلم دریافت کند و به استخدام آموزش و پرورش دربیاید. به نظرم این مقداری نشان از عدم برنامه‌ریزی متمرکز در کشور است چون بخشی از مشاغل دانش آموختگان رشته‌های الهیات می‌‌تواند از طریق خدمت در آموزش و پرورش تأمین شود.

لزوم تناسب جذب دانشجو با میزان شغل

معاون پژوهشی دانشکده الهیات دانشگاه تهران یادآور شد: در بسیاری از نهادها همانند نیروی انتظامی، صدا و سیما و ... پژوهشکده‌هایی وجود دارد در حالی که دانش آموختگان دانشگاه‌های برتر ما می‌توانند در آنها خدمت کنند اما مراکز آموزشی کم‌کیفیتی در این نهادها ایجاد شده که متأسفانه فضای اشتغال را از دانش آموختگان دانشگاه‌های خوب گرفته است. به نظرم لازم است دستگاه‌هایی که پروژه‌های پژوهشی بزرگ دارند به جای اینکه خودشان متولی تولید پژوهش و دارای پژوهشگاه و هیئت علمی باشند، پژوهش‌های خود را به دیگران سفارش دهند تا بخش پژوهش وارد این عرصه شده و دانش آموختگان این رشته‌ها بتوانند بخشی از مسئله اشتغال خود را حل کنند چراکه همه ما می‌دانیم که صدا و سیما، وزارت ارشاد و ... بدون پژوهش نمی‌توانند موفق عمل کنند.

شیخ بیان کرد: در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی، برعکس کشور ما، رشته‌هایی همانند فلسفه، الهیات، ادبیات و امثالهم به میزان زیادی مورد توجه هستند و حتی دانش‌آموزان بسیار برجسته برای ادامه تحصیل وارد این رشته‌ها می‌شوند و توجه ویژه‌ای به این بخش وجود دارد. متأسفانه چون ما برای مدت زیادی در رشته‌های فنی عقب بوده‌ایم بنابراین توجهات بیشتری به این رشته‌ها وجود داشته و دانش‌آموزان خوب ما وارد رشته‌های فنی و مهندسی می‌شوند. البته باید توجه داشت که در دیگر کشورها لزوما همه فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی بدون مشکل نیستند بلکه بسیاری از افراد این رشته‌ها را صرفاً به خاطر علایق خود انتخاب می‌کنند هرچند وضعیت شغلی بسیار بهتر از ایران است و میزان پذیرش دانشجو در این رشته‌ها، تناسبی با فضای شغلی آینده دارد.