راهکارهای پیش‌روی ایرانیان در زیارت اربعین
گزارش پژوهشی آسیب‌شناسی و ارائه راهکارهای پیش‌روی ایرانیان در زیارت اربعین، آسیب‌های اصلی در پیاده‌روی اربعین را دسته‌بندی و سپس به ارائه راهکار برای کاهش آن‌ها پرداخته است.
پیاده‌روی اربعین طی سال‌های گذشته رونق بسیاری گرفته و با استقبال بی‌نظیر شیعیان جهان و به‌ویژه ایرانیان روبه‌رو شده است. علاوه‌بر ارزش‌های دینی و کارکرد‌های سودمند این مراسم، همچون ارتباط نزدیک میان دو ملت ایران و عراق و حفظ و تقویت مناسک شیعی، به‌طبع این شمار توجه‌برانگیز زائران، آسیب‌های ناخواسته‌ای نیز به همراه دارد. گاهی به‌سبب رفتارهای بعضی زائران و برخی سوءمدیریت‌ها در این رویداد، حاشیه‌هایی بروز می‌کند که بی‌تردید اگر این کاستی‌ها و حاشیه‌ها مدیریت و رفع نشود، فرصتی در اختیار دشمنان تشیع و دو ملت ایران و عراق قرار خواهد داد تا با سیاه‌نمایی، کلیت رویداد اربعین را مخدوش و لکه‌دار کنند؛ بنابراین بررسی همه‌جانبه رویداد اربعین ضروری است.
گزارش پژوهشی آسیب‌شناسی و ارائه راهکارهای پیش‌روی ایرانیان در زیارت اربعین از سوی گروه بررسی‌های راهبردی میراث وابسته به انجمن میراث اسلامی که دغدغه بررسی مسائل اجتماعی و ارتباط آن با نهاد دین را دارد طی جمعه هفته گذشته منتشر شد. مأموریت این گروه گفت‌وگو، تحلیل و پژوهش هدفمند پیرامون مسـائل اجتماعی - فرهنگی شیعیان ایران و تدوین و ترویج راهکارهای جدید برای سیاســت‌گذاران، نخبگان و مردم است. در این راستا درصدد برآمده است در ســایه بهره‌مندی از دانش خبرگان و تجربه کنشگران به ارائه پیشنهادهای کاربردی در سـطح سیاسـت‌گذاری و مسـائل راهبـردی بپردازد. این گزارش آسیب‌های اصلی در پیاده‌روی اربعین را دسته‌بندی و سپس به ارائه راهکار برای کاهش آن‌ها پرداخته است. در نگاهی کلی هفت دسته مسئله با عناوین دولتی، فرهنگی ـ اجتماعی، محیط زیستی، دینی، سیاسی و بین‌المللی، اقتصادی و گردشگری احصا شده است.
علیرضا رحمانی، دکترای جامعه‌شناسی و مدیر پژوهش گروه بررسی‌های راهبردی میراث، به عنوان مدیر پژوهشی این گزارش و امیر هاشمی‌مقدم، دکترای انسان‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران به عنوان پژوهشگر این گزارش در گفت‌وگو با ایکنا به تشریح ابعاد گزارش پژوهشی آسیب‌شناسی و ارائه راهکارهای پیش‌روی ایرانیان در زیارت اربعین پرداختند که در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ در زمینه مسائل دولتی باید چه مواردی را برای هر چه بهتر برگزار شدن مراسم اربعین حسینی مدنظر قرار داد؟
رحمانی: در ابتدا باید عرض کنم در پژوهشی که در این زمینه ارائه شد، اشاره شده است که پدیده اربعین رویدادی است که جنبه‌های مثبت آن بر دیگر جنبه‌ها غالب است و اگر ما به ارائه گزارش آسیب‌شناسی از این مراسم پرداخته‌ایم، بدان معنا نیست که با اصل این پدیده و یا بخشی از آن مخالفت داشته و یا بخواهیم اصل آن را زیر سؤال ببریم، بلکه این نکته صرفاً از این نظر بیان شده است که آسیب‌هایی که در این مسیر وجود داشته و از لحاظ اجتماعی نیز خیلی طبیعی است، کنترل شده و دامنه آن‌ها محدودتر شود. این مسئله به هیچ وجه به این معنا نیست که اصل پدیده زیر سؤال رفته و یا حتی این تلقی پیش آید که وجوه منفی آن در حال غلبه بر وجوه مثبت هستند که البته سعی کردیم تا به این مسئله در گزارش خود اشاره کنیم تا چنین تلقی‌ای شکل نگیرد.
هاشمی‌مقدم: در گزارشی که ارائه کردیم به این موضوع رسیدیم که دولت باید برخی از حوزه‌ها را در مراسم اربعین پوشش دهد و برپایی مراسمی با این حجم که بیش از سه میلیون ایرانی در آن شرکت میَ‌کنند، بدون مداخله دولت امکان‌پذیر نیست. البته دولت امروز برخی از حوزه‌ها مانند امنیت را به خوبی پوشش داده است. شاید در گذشته کسی باور نمی‌کرد، مراسم اربعین که روزی از سوی داعش تهدید به خرابکاری و بمب‌‌گذاری می‌شد، بدون هیچ آسیبی برگزار شود. اما بعدها برخی از نهادهای دولتی به برخی از حوزه‌ها مانند برپایی موکب در برگزاری اربعین گرایش پیدا کردند که شاید برای آن‌ها غیر ضروری بود و به ورود دولت و نهادهای مختلف به برخی دیگر از حوزه‌ها بیشتر احساس نیاز می‌شد که در این زمینه می‌توان به حوزه زیرساخت‌ها اشاره کرد.
هر سال بسیج همگانی برای تسهیل حضور ایرانیان در مراسم اربعین شکل می‌گیرد که انصافاً در خیلی از حوزه‌ها نیز به خوبی انجام شده است. البته به نظر می‌رسد که در برخی از حوزه‌ها نیازمند حضور پررنگ‌تری از دولت هستیم. تأکید این گزارش بر این است که حضور دولت بیش از آنکه بخواهد در مواردی مانند برپایی مواکب از سوی نهادهای دولتی باشد، باید به تسهیل برپایی موکب‌ها از سوی مردم، تقویت بخش مردمی مراسم و تقویت زیرساخت‌های برگزاری مراسم بینجامد. برای مثال می‌توان به سرویس‌های بهداشتی در مسیر پیاده‌روی اشاره کرد که دسترسی به این سرویس‌ها با شرایط مناسب در داخل خاک ایران بسیار آسان است اما چنین شرایطی در خاک عراق وجود ندارد که این مسئله نیازمند همکاری دولت‌های ایران و عراق است. لذا انتظار می‌رود تا دولت به چنین زیرساخت‌هایی ورود کرده و نسبت به این‌گونه موارد اقدام کند.
ایکنا ـ چه ناهماهنگی‌هایی بین دستگاه‌ها بیشتر به چشم می‌خورد که باید رفع شود؟
هاشمی‌مقدم: در این حوزه تقریباً با دو دسته ناهماهنگی مواجه هستیم. دسته اول ناهماهنگی‌هایی است که بین نهادهای ایرانی و عراقی وجود دارد که برای مثال می‌توان به تعداد فراوان زوار ایرانی در برخی مرزها و عدم ظرفیت پذیرش از سوی طرف عراقی اشاره کرد. دسته بعدی ناهماهنگی‌ها در این زمینه مربوط به خود نهادهای ایرانی است.
گاهی اوقات ممکن است ناهماهنگی بین نهادهای مختلف باعث بروز آسیب‌هایی برای زوار مراسم اربعین شود. تجمع زوار، بسته شدن مرزها و عدم آمادگی پایانه مرزی برای پذیرش تعداد زیاد زوار از جمله مشکلاتی است که ممکن است در پی این ناهماهنگی‌ها ایجاد شده و آسیب‌زا باشد. همچنین تبلیغات رسانه‌های رسمی درباره امکانات آماده‌شده برای زائران به‌گونه‌ای است که اگر زائران کوچک‌ترین کمبودی حس کنند، نارضایتی‌شان را گاه به شیوه‌های خشن ابراز می‌کنند.
مدیریت مرز و نظارت بر رفت‌وآمد، هماهنگی برای بیمه زائران و نظارت بر خدمات درمانی و... جزو وظایفی است که عده‌ای از پاسخ‌گویان به‌عنوان وظایف دولت برشمرده‌اند که هنوز دولت به‌طور کامل از عهده آن برنیامده است.
در این میان رقابت میان نهادها نیز به چشم می‌خورد. موضوع رقابت نیز بیشتر در خود موکب‌ها خلاصه می‌شود یعنی برخی نهادها سعی می‌کنند مواکب پرزرق و برقی ایجاد کرده و امکانات خود را به این سمت سوق می‌دهند. البته برخی از این فعالیت‌ها به صورت رسمی از سوی ستاد برگزاری اربعین مورد تأیید نیست. همچنین رهبری تأکید کرده‌اند که آئین اربعین باید رنگ و بوی عراقی خود را حفظ کند اما برخی از نهادها به شکل بسیار رقابتی به ایجاد مواکب مختلف اقدام می‌کنند که این مسئله مشکل‌آفرین است.
ایکنا ـ تفاوت‌های فرهنگی میان دو کشور ایران و عراق باید به چه نحوی مدیریت شود تا رویداد اربعین به نحو شایسته‌تری برگزار شود؟
هاشمی‌مقدم: در بحث مسائل فرهنگی، مهمترین موضوعات، تفاوت فرهنگی میان مردم دو کشور است. برای مثال فرهنگ زیارت بین ایرانی‌ها و عراقی‌ها متفاوت است. برای مثال زمانی که عراقی‌ها به زیارت می‌روند، بانوان عراقی عموماً به تنهایی به زیارت نرفته و با چادر و بدون آرایش زیارت می‌کنند اما بانوان ایرانی، ممکن است با رعایت حجاب بدون چادر به زیارت بروند که این مسئله برای عراقی‌ها ناخوشایند است و موارد زیادی وجود دارد که عراقی‌ها این مسئله را به زائران ایرانی تذکر می‌دهند. گاهی اوقات این مسائل به نوعی موجب ایجاد تنش یا دست‌کم دلخوری میان طرفین خواهد شد.
همچنین در بحث بهداشت عراقی‌ها طبق باورهای مذهبی خود ممکن است در یک لیوان تعداد زیادی شربت را به زوار مختلف عرضه کنند اما در فرهنگ ایرانی هر فردی باید لیوان شخصی خود را داشته باشد و در لیوان دیگران نوشیدنی مصرف نمی‌کند. در این شرایط اگر این لیوان شربت را از عراقی‌ها نپذیریم، ناراحت می‌شوند و این مسئله باعث ایجاد دلخوری می‌شود. این‌ها مسائلی است که باید پیش از برگزاری مراسم اربعین به مردم دو طرف اطلاع‌رسانی شده و ایرانیان و عراقی‌ها تا حدودی با فرهنگ یکدیگر آشنا شوند تا اختلافات فرهنگی باعث ایجاد ناراحتی و دلخوری طرفین نشود.
بسیاری از زائران ایرانی اربعین، این سفر را سفری رایگان می‌پندارند که باید همه امکانات آن‌گونه که آنان انتظار دارند در اختیارشان باشد. این افراد با کمترین احساس کمبود، با حالتی طلبکارانه با میزبان عراقی رفتار می‌کنند. در درازمدت این رفتار، نگاه عراقی‌ها را به ایرانیان تغییر می‌دهد. نادیده‌گرفتن قوانین موکب‌ها و مثلاً استفاده یک نفر از چندین پتو، اقامت طولانی‌مدت رایگان در خانه میزبان عراقی، استفاده بیش از حد نیاز از خدمات رایگان و... برخی رفتارهای ناپسند شماری از زائران ایرانی است. فرهنگ زیارت فرهنگی است که برخلاف سفر و تفریح، ماندن در آن جایگاهی ندارد. برای مثال آیت‌الله سیستانی توصیه‌هایی در این زمینه دارند که برای مثال نیازی نیست زوار حتماً برای زیارت به حرم نزدیک شوند و می‌توانند از دور نیز زیارت کرده و حتی نیازی به شب ماندن در مکان‌های مختلف کربلا و نجف و سایر شهرهای زیارتی نیست. عموم زائران ایرانی که به زیارت اربعین می‌روند قصد دارند تا چندین شب در شهرهای مختلف اقامت کنند. خود عراقی‌ها که به زیارت اربعین مشرف می‌شوند، سلام داده و به شهر خود بازمی‌گردند اما ایرانی‌ها به شهرهای زیارتی عراق رفته و در آنجا مستقر می‌شوند. لذا تا زمانی که اطلاع‌رسانی کافی به زائران ایرانی در این زمینه انجام نشود، مشکلات این حوزه ادامه خواهد داشت.
بسیاری از عراقی‌ها که برای زیارت حرم امام‌رضا(ع) به ایران و مشهد می‌آیند، از رفتار متفاوت ایرانیان به‌عنوان میزبان متعجب و گلایه‌مند می‌شوند. بسیاری از آن‌ها عنوان می‌کنند که انتظار ندارند ایرانیان همان‌طوری رفتار کنند که در زمان اربعین و در عراق با آن‌ها رفتار شده است؛ بلکه انتظار دارند رفتارهای ایرانیان کمتر سودجویانه باشد.
ایکنا ـ این اطلاع‌رسانی و آموزش برای زائران باید چگونه انجام شود؟
هاشمی‌مقدم: در پیشنهادهایی که ارائه دادیم، مشخص شده که هم بخش دولتی و هم بخش مردمی در این زمینه دخیل هستند و باید نسبت به اطلاع‌رسانی در حوزه فرهنگی اقدام کنند. در بخش دولتی برای مثال صدا و سیما از یک ماه پیش از آغاز مراسم اربعین برنامه‌های خود را آغاز می‌کند که به نظر می‌رسد باید بخش مهمی از این برنامه‌ها به اطلاع‌رسانی فرهنگی اختصاص داشته باشد.
مسئله بسیار مهم دیگر این است که تا زمانی که تصویر کارناوالی که از اربعین ایجاد شده، برطرف نشود، این مشکلات باقی خواهد ماند. برخی این‌گونه می‌اندیشند که سفر اربعین، سفری با چاشنی تفریح است و در مسیر آن آداب زیارت را رعایت نمی‌کنند. رعایت آداب زیارت موضوع بسیار مهمی است. برخی زائران ایرانی شب‌ها را تا نیمه شب پیاده‌روی کرده و سپس در یک موکب به خواب و استراحت می‌پردازند و این مسئله باعث می‌شود تا نتوانند برای نماز صبح از خواب بیدار شوند که این مسئله خیلی برای عراقی‌ها عجیب بوده و موجبات ناراحتی ایشان را فراهم می‌کند. لذا این مسائل باید به خوبی به مردم آموزش داده شود.
بخش بعدی، موضوع مدنی مرتبط با این مسئله است. برای مثال روحانیون، رسانه‌های فعال و نهادهای مختلف نیز می‌توانند نسبت به اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی زوار اربعین اقدام کنند. استفاده از سیستم‌های پیامکی و شبکه‌های اجتماعی برای اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در این زمینه بسیار مؤثر است. بسیاری از زائران اربعین، زائر اولی نیستند یعنی هر چقدر که جلوتر می‌رویم، تعداد زائراولی‌ها کمتر می‌شود و این مسئله در آگاهی زوار از فرهنگ طرف مقابل مؤثر است.
همچنین، می‌توان در پایانه‌های مرزی که ممکن است زائران چند ساعت معطلی داشته باشند، از بیلبوردهای بزرگ برای اطلاع‌رسانی زوار استفاده کرد. بهره‌گیری از سرویس‌های شهرداری‌ها، بنرهای مختلف، اطلاع‌رسانی کاغذی و تصویری در موکب‌های ایرانی و عراقی از دیگر روش‌های آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی به زوار در این حوزه است. لذا اگر این اطلاع‌رسانی هر سال به خوبی انجام شود، کسانی که سال‌های بعد به زیارت می‌روند، هر سال اطلاعات تازه‌تری پیدا می‌کنند و آسیب‌های این حوزه نیز کمتر خواهد شد.
ایکنا ـ خودداری از ایرانی کردن مراسم اربعین نیز همواره مورد تأکید بوده است. این مسئله چه آسیب‌هایی را به همراه دارد؟
یکی از نکات مربوط به این موضوع، موکب‌هایی است که از سوی ادارات و نهادها برپا می‌شود. موکب‌هایی که از سوی مردم ایرانی یا عراقی برپا می‌شود، امکانات مشخصی دارند و تقریباً در حد و اندازه یکدیگر هستند اما موکب‌هایی که از سوی نهادهای مختلف ایجاد می‌شوند، ممکن است چند صد متر بوده و انواع پذیرایی‌ها در آن‌ها انجام شود. این مواکب انواع و اقسام امکانات را در خود دارند و لذا زائران نیز بیشتر جذب این مواکب می‌شوند که این مسئله باعث می‌شود تا رونق مواکب عراقی کمتر شده و موجبات نارضایتی آن‌ها را فراهم کند.
البته از یک جا به بعد خود ایرانی‌ها نیز این مسئله را حس کردند که ممکن است مراسم اربعین ایرانیزه شود و نه تنها عراقی‌ها به این موضوع اشاره داشته‌اند بلکه خود ایرانی‌ها و نخبگان این حوزه نیز بدان اشاره داشتند که اربعین در حال ایرانی شدن است و باید فکری برای آن کرد. البته امروز مقداری جلوی این امر گرفته شده است. البته ایران در برقرای امنیت و یا در پاکیزه کردن شهرهای عراق مشارکت دارد ولی اینکه بگوییم این ایران است که تمامی امور را رتق و فتق می‌کند، نکته‌ای است که برای عراقی‌ها توهین‌آمیز بود. البته خود نخبگان ایرانی نیز اشاره داشته‌اند که این تصویر، تصور درستی نیست. در سال اولی که صدام سرنگون شد، مراسم اربعین در عراق از سوی مردم این کشور به صورت میلیونی و بدون حضور مردم و نهادهای دولتی ایران برگزار شد. لذا اینکه بگوییم ایرانی‌ها مراسم اربعین را برگزار می‌کنند، همان تصور ایرانیزه‌کردن اربعین است که صحیح نیست.
ایکنا ـ چگونه می‌توان از فرصت اربعین برای ایجاد وحدت در جهان اسلام بهره برد؟
رحمانی: مهمترین نکته‌ای که در ابتدای امر باید بدان اشاره شود این است که اربعین از اساس یک آئین درون دینی به حساب می‌آید و با توجه به این ماهیت درون دینی، یک سری اقتضائات نیز برای آن در همان چارچوب و با ادبیات درون‌دینی تعریف شده است. بخشی از آسیب‌هایی که بدان اشاره شد، نقاط انحرافی بود که در نسبت با این چارچوب درون دینی برای رویداد اربعین رخ می‌دهد. کاری که اینجا انجام شد، این بود که مبتنی بر منابع درون‌دینی، آئین زیارت احصا شده و با وضعیت فعلی برگزاری اربعین مقایسه شد. اینکه در چه نقاطی به نوعی واگرایی نسبت به چارچوب‌های درون‌دینی شکل می‌گیرد.
در مورد مقوله وحدت بین فرق و مذاهب اسلامی نیز در خود آئین اربعین، مشارکت فرق اسلامی و حتی غیر اسلامی قابل مشاهده بوده و چیزی نیست که از نظرها پنهان بماند؛ اما اتفاق در حال رخ دادن این است که در برخی از بخش‌ها به دلیل وجود برخی خوانش‌ها و نگرش‌های افراطی نسبت به این موضوع، بعضاً نوعی از تقابل شکل می‌گیرد، یعنی جایی که اربعین به عنوان بدیل حج تعریف شده و یا جایی که بر جنبه اختلاف مذهبی شیعه و سنی دست گذاشته شده و به نحوی این قسمت برجسته می‌شود؛ در صورتی که می‌توان به عنوان راهکار در این مسئله اشاره کرد که مشارکت سایر فرق اسلامی به ویژه اهل سنت در این مسئله مشارکت قابل توجه و پررنگی است و با تمرکز بر روی این قسمت می‌توان آسیب‌هایی که در این زمینه وجود دارد را به حداقل ممکن رسانده و تا حد زیادی از این سنخ آسیب‌ها جلوگیری کرد.
همچنین در مورد مسائل دینی باید به این نکته نیز توجه کرد که برخی رفتارهای مرسوم در پیاده‌روی اربعین، در تعارض مستقیم با توصیه‌های درون‌دینی ناظر به آداب زیارت است؛ دستورهایی مانند نخوردن خوراکی‌های متنوع و نفی لذت‌جویی، داشتن آرامش و سکوت، ذکر دائم خدا، مداومت بر اعمال عبادی و... که به‌صورت مستقیم در روایات آداب زیارت توصیه شده است.
ایکنا ـ پیاده‌روی اربعین را از منظر مسائل سیاسی و تبلیغات رسانه‌ای چگونه می‌توان بررسی کرد؟
هاشمی‌مقدم: گاهی اوقات آسیب‌های مراسم اربعین به صورت سیاه و سفید نشان داده می‌شود. در بخش سیاه این مسئله، برخی از آسیب‌هایی که وجود دارد را برجسته کرده و برخی مسائلی که وجود ندارد را ایجاد کرده و برساخت می‌کنند. یعنی کشورهای رقیب یا دشمن ما از این فرصت سوءاستفاده کرده و مدام این آسیب‌ها را بزرگ‌نمایی می‌کنند. این موضوع نیز به همان حوزه رقابت منطقه‌ای بازمی‌گردد.
بخش دیگر این مسئله نیز به موضوعات دینی بازمی‌گردد. برخی از افراد که در مراسم پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند، به صورت آشکار بیان می‌کنند که این مراسم، حج شیعیان است و این مسئله را در برابر حجی که در عربستان برگزار می‌شود، قرار می‌دهند. این مسئله باعث برخی موضع‌گیری‌ها خواهد شد. همچنین، تصور ایرانی بودن برگزاری مراسم باعث موضع‌گیری در بین عراقی‌ها می‌شود. در ایران نیز برخی این‌گونه عنوان می‌کنند که امکانات کشور در مراسم اربعین تماماً به عراق می‌رود که این مسائل ممکن است باعث ایجاد حساسیت‌هایی شده و در روابط بین دو کشور اثرگذار باشد.
در این رابطه پیشنهادهایی که مطرح می‌شود این است که اهل سنت نیز در این مراسم دخیل شوند و در حوزه اعزام زائران در مرزهای سنی‌نشین، بخشی از منافع اقتصادی به اهل سنت برسد و بتوانند از مزایایی همچون بهره‌گیری از رستوران‌ها و بازارچه‌های مرزی استفاده کنند. به طور کلی هر زمانی که اختلافات ما با همسایگان بالاتر باشد، تحریف چیستی اربعین نیز از سوی ایشان بیشتر می‌شود و هر زمان که روابط ما با رقبای منطقه‌ای مسالمت‌آمیزتر باشد، کمتر به این موضوعات پرداخته می‌شود.
ایکنا ـ چگونه می‌توان از فرصت اربعین برای تقویت گردشگری استفاده کرد؟
هاشمی‌مقدم: باید اذعان کرد که ظرفیت بالایی برای امر گردشگری در رویداد اربعین وجود دارد اما ایران تاکنون هیچ‌گاه به عنوان ظرفیت گردشگری به این موضوع نگاه نکرده و بیشتر به عنوان ظرفیت زیارتی بدان نگریسته است. البته بخشی از مردم هستند که به عنوان ظرفیت گردشگری به این موضوع می‌نگرند. امروز تا حدودی از اعتبار گذرنامه‌های ایرانی کاسته شده و مردم نمی‌توانند به راحتی به هر کشوری سفر کنند، لذا عراق هر چقدر هم که مقصد زیارتی باشد، به هر حال به عنوان یک کشور دیگر بوده و زمانی که مردم از مرزها عبور می‌کنند، گویی به سفر خارجی رفته‌اند. شاید این سفر برای بسیاری از افراد سفری ارزان قیمت باشد؛ چراکه طبق تبلیغات و برنامه موجود، می‌توانند در آن از غذا و محل سکونت رایگان استفاده کنند. همچنین، برای بسیاری از افراد نیز تجربیات تنوع فرهنگی مهم است و خیلی از زائران و مسافران به دلیل حضور زائرانی از کشورهای مختلف دنیا و تنوع گسترده فرهنگی که در این مسیر وجود دارد، به حضور در زیارت اربعین ترغیب می‌شوند.
البته این مسئله آسیب‌زا نیز خواهد بود و آسیب آن نیز این است که باعث ایجاد انتظارات بالای ایرانیان از عراقی‌ها می‌شود و برخی این‌گونه تصور می‌کنند که به صورت گردشگرانه به این سفر آمده‌اند و سفر ایشان زیارتی نیست، اما بخشی از ایرانی‌ها نیز معتقدند که چرا دولت امکاناتی را که در اختیار زائران قرار می‌دهد، در اختیار ایشان نمی‌گذارد؟ که این مسئله را می‌توان مدیریت کرد. ممکن است در میان برخی از افراد باورهای ملی‌گرایانه قوی‌تر از باورهای مذهبی آن‌ها باشد که می‌توان این افراد را به طرف آثار تاریخی کشور عراق سوق داد. یکی از مهمترین نمادهای تاریخی ایران باستان، کاخ تیسفون است که در نزدیکی بغداد و کاظمین قرار دارد. همچنین موزه ملی عراق که پر از آثار مربوط به حکومت‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی است و می‌توان به نوعی خواسته‌های این بخش از ایرانیان را مدنظر قرار داد و به این سمت و سو سوق داد.
ایکنا ـ از مجموع گزارش پژوهشی چه راهکارهایی برای مدیریت هر چه بهتر و بهره‌مندی بیشتر از فضای روحانی اربعین حسینی استخراج شده است؟
رحمانی: ما به ازای هر مسئله‌ای که در هفت حیطه مختلف گزارش در رابطه با مراسم اربعین حسینی مطرح شد، یک سری راهکار ارائه کردیم که در انتها نیز درباره نکات محوری، راهکارهای اصلی در دو حوزه پیشنهاد به دولت و پیشنهاد به جامعه بیان شده است. در قسمتی که ناظر به پیشنهادها به دولت است، مهمترین موضوع، بازگشت دولت به حیطه تنظیم‌گری است که دولت باید مداخله در اموراتی که به نحوی در میدان اجرایی و مشارکتی و فرهنگی است را تا جای ممکن کاهش دهد. همچنین، تمرکز بر ارتقای زیرساخت‌ها نیز به دولت مربوط است که باید به صورت جدی به دنبال آن باشد.
در بخش مسائل فرهنگی و راهکارهای ناظر به آن نیز تمرکز به همان مسئله اصلاح تصویر اربعین و جلوگیری از کارناوالی شدن آن است. راهکارهایی که ناظر بر بهره‌گیری از سازوکارهای آموزشی و رسانه‌های مذهبی موجود در جامعه است و می‌توان از طریق آن به این اصلاح تصویر دست یافت و راهکارهای مدنظر که ناظر به جلوگیری از شکل‌گیری سویه‌های کارناوالی در اربعین هستند را به دست آورد.
تولید محتوای چندرسانه‌ای در بستر رسانه مذهبی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مسئله‌ای که به صورت جدی در این زمینه وجود دارد، عدم سامان‌مند بودن و یکپارچه بودن این محتواست نه به این معنا که متولی ثابت داشته و همگی از یک منبع محتوایی واحد تغذیه شوند بلکه به این معنا که همه آن‌ها باید دارای یک محور محتوایی باشند که این هسته محتوایی نیز از نظر ما دقیقا همان مسئله جلوگیری از کارناوالی شدن و تمرکز بر جنبه درون‌دینی اربعین است. یعنی اینکه به عنوان یک رویداد درون‌دینی یک سری ویژگی‌هایی برای مراسم اربعین تعریف شده که قسمت‌هایی که در آن‌ها آسیب وجود دارد، همان نقاطی هستند که در حال جدا شدن از تصویر مطلوب بوده و به نحوی نوعی واگرایی در بین آن‌ها شکل می‌گیرد.
بنابر گزارش ایکنا؛ ترجمه عربی گزارش آسیب‌شناسی و ارائه راهکارهای پیش‌روی ایرانیان در زیارت اربعین به سفارش مرکز البیان(مؤسسه پژوهشی واقع در بغداد) همزمان با نسخه فارسی آن در وبسایت مرکز البیان منتشر شد. همچنین تعداد محدودی نسخه چاپی گزارش برای ارائه به مسئولان عراقی و فعالان فرهنگی و مذهبی توسط این مرکز تهیه و توزیع شده است.
گفت‌وگو از فاطمه بختیاری
انتهای پیام
واقعا یک سری از رفتارهای ایرانی ها در اربعین خیلی بد است.... 
