اهل بیت(ع) پیشگام علم موضوع‌شناسی احکام فقهی هستند
پژوهشگر و مدرس حوزه علمیه با بیان اینکه سمرقندی از موضوع‌شناسان اهل سنت برای قرن چهارم است، گفت: به صورت جدی، موضوع‌شناسی در اهل سنت مربوط به قرن هشتم است و این در حالی است که قطعا اهل بیت(ع) پیشگامان این مسئله هستند.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمدحسن حکیم، پژوهشگر و مدرس حوزه علمیه، 8 مهرماه در نشست علمی «بازخوانی و نقد دوره‌گذاری موضوع‌شناسی احکام فقهی در تاریخ فقه امامیه» با بیان اینکه اولین گام در شناخت تاریخی مسائل مرتبط با موضوع‌شناسی، ارائه تصویر روشن از مابه‌ازای گزاره‌های احکام فقهی است، گفت: این تاریخ‌گذاری باید از دوره صدر اسلام شروع شود و نمی‌توانیم بگوییم موضوع‌شناسی احکام فقهی از قرون هفتم و هشتم پدید آمده است البته این مطلب، به معنای انکار تلاش بشری در بحث موضوع‌شناسی نیست بلکه قصد ما این است که اصالت بحث روشن شود تا پیگیری مسئله به صورت فنی تداوم یابد.
وی با بیان اینکه دانش‌های اسلامی تکامل خود را در تعامل و تبادل اندیشه بین مذاهب طی کرده است، افزود: در میان مسلمانان تبادل اندیشه زیاد بوده ولی تقدم اهل سنت در موضوع‌شناسی محل کلام است. قدیمی‌ترین اثر در موضوع‌شناسی فقهی کتاب عیون سمرقندی است که بنده معتقدم سمرقندی از فقهای احناف است و بین فقه افتراضی احناف با موضوع‌شناسی خلط کرده است یعنی او بر اساس فقه فرضی برای مسانلی که وجود ندارد صورت‌پردازی فقهی می‌کند و اینکه اگر روزی واقع شد، چه باید کرد؟ او در عیون المسائل چنین کاری کرده است در حالی که ما در موضوع‌شناسی به واقع‌پژوهی کار داریم نه مسئله‌پردازی.
حکیم با بیان اینکه سمرقندی برای قرن چهارم است ولی به صورت جدی موضوع‌شناسی در اهل سنت مربوط به قرن هشتم است، اظهار کرد: این در حالی است که قطعاً اهل بیت(ع) و امامیه پیشگامان این مسئله هستند. ضمن اینکه ما باید مشخص کنیم ملاک در موضوع‌شناسی و تاریخ‌گذاری موضوع‌شناسی چیست؟
وی افزود: اگر ما بر این باور باشیم که این ملاکات برای دوره معصوم است باید ببینیم که در ادامه چه تحولاتی پیدا کرده است؟ ممکن است گفته شود که اصطلاح موضوع‌شناسی در ادامه وضع شده است ولی فرایند آن از قبل وضع اصطلاح هم وجود داشته است.
این پژوهشگر و مدرس حوزه علمیه بیان کرد: از سیدمرتضی و شیخ طوسی تا امروز به موضوع‌شناسی پرداخته شده است و علامه حلی در قرن هفتم در موارد بسیار متعدد این کار را کرده است، از استرآبادی هم ایضاً شاهد این مسئله هستیم. به نظر می‌رسد ملاک تحول و تمایز در موضوع‌شناسی نیازمند تأمل است ضمن اینکه همسانی در دوره‌ها هم وجود ندارد زیرا از دوره علامه حلی با دیگران 200 سال فاصله است و با استرآبادی فاصله بسیار بیشتر.
وی افزود: در تاریخ‌گذاری علم اصول هم تقدم و تأخر به فراوانی پدید آمده است و در موضوع‌شناسی هم شاهد این مسئله هستیم. آیت‌الله سبحانی در دوره متأخر هم به نحوی تاریخ‌گذاری کرده است و برخی افراد دیگر متفاوت با ایشان؛ این امر نشان می‌دهد که ملاک و معیار روشنی برای تقسیم‌بندی تاریخی برای تحولات موضوع‌شناسی وجود نداشته است و نیازمند کاری جدی است و عمدتاً شخصیت‌ها و یا جریانات سیاسی در این عرصه میدان‌درای کرده‌اند و یا گاهی آنقدر عام و کلی شده که فایده تاریخ‌گذاری از بین رفته است.
حکیم افزود: پیشنهاد بنده این است که برای تاریخ‌گذاری صحیح در این زمینه ابتدا باید به واکاوی جدی پیدایش آن از ابتدا بپردازیم و قبل از مطالعه موضوع‌شناسی فقهی، تحولات آن را در ذیل تحولات تاریخی فقه و اصول جست‌و‌جو کنیم.
انتهای پیام
