از تابش «خورشید سامرا» تا «ماه به روایت نیزه‌ها»

به گزارش ایکنا؛ «ابومحمد حسن بن علی» یازدهمین اختر تابناک امامت و ولایت و سیزدهمین امام در زمره چهارده معصوم(ع) تبلور تفکر شیعی است.

حضرت امام هادی(ع)، پدر بزرگوار حضرت امام حسن عسکری(ع) به شمار می‌روند و از این ‌رو این دو امام را «امامین عسکریین» می‌خوانند که اغلب عمر گرانبهای خود را در دوران خلافت عباسی و در اردوگاه نظامی در اسارت گذرانده‌اند.

دوره کوتاه حیات حضرت امام حسن عسکری(ع) در نگاه کلی به سه بخش تقسیم می‌شود. بخش نخست که از گاه تولد تا چهار سال و چند ماهگی از عمر شریف حضرت است که در مدینه به سر می‌شود و سپس تا 23سالگی در جوار پدر بزرگشان در سامرا زیست می‌کنند. هر دوی این بزرگواران در محله‌ای به‌نام عسکر که قرارگاه نظامی در شهر سامرا بود زندگی می‌کردند و به‌ همین سبب ایشان به امام حسن عسکری لقب یافته‌اند. یازدهمین پیشوای شیعیان تا 29 سالگی یعنی شش سال و چند ماه بعد از شهادت امام دهم در سامرا ولایت و پیشوایی بر مسلمانان را برعهده گرفت.

حضرت امام حسن عسکری(ع) با توجه به اوضاع بسیار نامساعد و متشنج عهد و زمانه خود، همچنین محدودیت‌های بسیار سخت‌گیرانه و شدیدی که حکومت عباسی برای شیعیان و به‌ ویژه حضرت امام حسن عسکری(ع) و پدر بزرگوارشان برقرار کرده بودند، با این‌ حال بنا به ذات رسالت آگاه‌سازی و بیداری بخشی در جامعه اسلامی، ایشان در حوزه تربیت شاگردان چون پدر بزرگوارشان دستی بالا داشته‌اند.

از میان شاگردان ایشان افرادی به‌نام چون «احمد اشعری قمی»، «عثمان بن سعید عَمْری»، «علی‌بن جعفر» و «محمدبن حسن صفار» به چشم می‌خورند که هر یک در نضج و تبلور اندیشه حضرت امام حسن عسکری(ع) میان جامعه شیعه نقشی بالا داشتند.

همچنین خود حضرت امام حسن عسکری(ع) نیز در حوزه تربیت شاگردان چه در بحث گسترش اندیشه و معارف اسلامی و همچنین تلاش برای رفع شبهات که دشمنان جهت به تحریف کشیدن دین هدایتگر و مبین اسلام همواره به در نظر داشته‌اند نیز دستی گرم و نقشی بسیار بالا داشتند. شیخ طوسی(ره) تعداد شاگردان حضرت را بیش‌از 100نفر ثبت و عنوان کرده‌اند.

حضرت امام حسن عسکری(ع) روز هشتم ربیع الأول سال 260 هجری در سامرا و در عنفوان جوانی به دست «معتمد عباسی» با خوراندن زهر مسموم و هنگام نماز صبح به فیض شهادت نائل شد.

به مناسبت میلاد پربرکت امام یازدهم مکتب شیعه در حوزه کتابت و مجلدات ادبی، تاریخی، فقهی و حوزه اندیشه‌ورزی در کشورمان کتاب‌های مختلف و متعددی به قلم نویسندگان، پژوهشگران و مترجمان شناخته‌شده‌ای با محوریت سیره، زیست، سلوک، منش و همچنین نحوه پرورش شاگردان و تسلط امام حسن عسکری(ع) بر علوم مختلف به رشته تحریر درآمده که در ادامه به معرفی چند نمونه از آن‌ها می‌پردازیم.

«ماه درمیان نیزه‌ها» به روایت «مهدی قزلی»

بررسی زندگی معصومان(ع) از آن جهت دارای اهمیت است که سرشار از نکات و مطالب آموزنده در زمینه‌های مختلف اسلامی است.

کتاب پیش رو تحت عنوان «ماه در میان نیزه‌ها» نوشته مهدی قزلی در رابطه با زندگانی، شخصیت، سلوک فردی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امام حسن عسکری (ع) تألیف شده است.

مولف در این اثر سعی کرده است تا با استفاده از منابع تاریخی به زوایا و شرایط زندگی امام یازدهم شیعیان بپردازد و نکات اخلاقی و سیره اخلاقی این امام همام را با رویکردی تاریخی برای مخاطبان عرضه کند.

 در این کتاب پس از بیان چگونگی ولادت حضرت، القاب و کنیه ایشان، طریقه به امامت رسیدن امام حسن عسکری(ع) و اتفاقاتی که در دوران حیات ایشان افتاد و سختگیری‌هایی که از طرف حکومت عباسیان بر حضرت روا داشته می‌شد و منع‌هایی که در زمینه‌های مختلف بر ایشان اعمال می‌شد و حتی تلاش‌هایی که برای نابودی فرزند ایشان انجام شده بود، توضیحاتی داده شده است.

صحیفه امام حسن عسکری(ع)

استفاده از سخنان اهل بیت پیامبر گرامی اسلام(ص) قطعا برای سیر و سلوک الی‌الله و رسیدن به هدف نهایی بسیار مهم و ضروری است. کتاب حاضر با عنوان صحیفه امام حسن عسکری(ع) تألیف «جواد قیومی اصفهانی» به سخنان، کلمات، «نیایش‌ها و ادعیه آن حضرت علیه‌السلام»، «خطبه‌های آن حضرت علیه السلام»، «مناظرات آن حضرت علیه السلام»، «گزیده‌ای از گفتار آن حضرت علیه السلام» و «اشعاری در مدح آن حضرت علیه السلام» پرداخته است.

از مهمترین اتفاقاتی که در زمان اهل بیت(ع) افتاده است، بحث مناظرات و آثار علمی‌ای است که از حضرات معصومین(ع) به جا مانده است، این مهم در زمان امام عسکری(ع) نیز به وقوع پیوسته بود و بحث‌های علمی فراوانی در تاریخ از این امام همام به ثبت رسیده است که نویسنده محترم این مباحث را در کتاب بیان کرده است.

فرهنگ جامع سخنان امام حسن عسکری(ع)

بهره‌مندی از کلام معصومین(ع) برای رسیدن به سعادت واقعی و طی کردن مسیر الی‌الله بهترین راه و کلیدی‌ترین گزینه برای دستیابی به این مهم است، به جهت اینکه این بزرگواران جانشینان حضرت حق بر روی زمین بوده و کلامشان کلام خداوند متعال است.

آنچه از روایات معصومین به دست ما رسیده است منابعی گرانقدر و قابل استفاده است که به لطف علمای بزرگ شیعه جمع آوری شده است.

کتاب حاضر نیز با عنوان فرهنگ جامع سخنان امام حسن عسکری(ع) ترجمه کتاب «موسوعه کلمات الامام الحسن العسکری(علیه السلام)» تألیف گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم(ع) است که توسط «جواد محدثی» ترجمه شده است. در این اثر سعی شده است تا کلمات و سخنان امام حسن عسکری(ع) از منابع معتبر جمع آوری شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد.

پرسش‌های مردم و پاسخ‌های امام حسن عسکری(ع)

بی‌تردید بهره‌مندی از اشخاصی که از جانب خدای متعال انتخاب شده‌اند و برای هدایت مردم از جان و مال خود گذشتند تا انسان را به سوی هدف نهایی و قرب الهی برسانند، بسیار راه گشا خواهد بود. و این اشخاص به اعتقاد شیعیان کسانی نیستند جز اهل بیت رسول خدا(ص).

کتاب «پرسش‌های مردم و پاسخ‌های امام حسن عسکری(ع)» تألیف «احمد قاضی‌زاهدی»، اثری است که نویسنده در آن سعی کرده تا آراء اعتقادی، کلامی، اخلاقی، فقهی و … امام حسن عسکری(ع) را در قالب پرسش و پاسخ به مخاطبان ارائه دهد.

در حقیقت پرسش‌هایی که در عصر امام حسن عسکری(ع) از ایشان در موضوعات مختلف شده را مولف با دسته‌بندی و تعیین عنوان به خوانندگان ارائه کرده است.

زیستن در شرایط سخت به نقل از پیشوایان هدایت

بررسی سیره ائمه معصومین(ع) به جهت یادگیری رفتاری مومنان نسبت به شرایط مختلف زندگی، بسیار مهم و ضروری به نظر می‌رسد. یکی از امامان شیعه که در شرایط سخت سیاسی و اجتماعی زندگی خود را سپری کرد، وجود نازنین امام حسن عسکری(ع) بود که مطالعه زندگی ایشان برای فهم شرایط و عامل بودن به فرامین اسلامی بسیار راه گشا خواهد بود.

کتاب «خورشید سامرا» تألیف سیدمنذر حکیم، به جهت بررسی شخصیت، سیره فردی، اجتماعی و سیاسی امام حسن عسکری(ع) تألیف شده است. مولف در این اثر سعی کرده است تا با استفاده از منابع تاریخی متقن به بررسی زندگانی حضرت از جهات مختلف بپردازد.

در بخشی از کتاب به ولادت و سجایای اخلاقی حضرت پرداخته شده است و شرایط سخت سیاسی حیات زندگی ایشان به تصویر کشیده شده است. یکی از بحث‌های مهمی که مولف در کتاب به آن پرداخته؛ موضوع ولادت امام عصر(عج) است که نویسنده آن را مورد بررسی قرار داده است.

«چهره‌های درخشان سامرا»

در این مهم تردید وجود ندارد که شناخت سیره و سنت اهل بیت پیامبر گرامی اسلام(ص)، برای خودسازی و فهم بیشتر دین بسیار سودمند است.

کتاب «چهره‌های درخشان سامرا» تألیف علی ربانی خلخالی، در راستای تحقق شناخت و آگاهی مردم نسبت به امام هادی و عسکری(علیهم‌السلام) تألیف شده است. مولف در این اثر سعی کرده است تا با استفاده از منابع تاریخی به بررسی شخصیت، شرایط زندگی و حیات سیاسی این امامان بزرگ را تحلیل و تشریح کنند.

از جمله مواردی که در کتاب مورد توجه قرار گرفته است بحث تبیین فضیلت‌ها، مناقب و سیره رفتاری حضرات است که به همراه ذکر کراماتی از مراقد سامرا این مطالب را بیان می‌کند. در بخش‌هایی از کتاب نیز از زندگی حضرت مهدی(عج) و مادر بزرگوار آن حضرت مطالبی بیان شده است. در بخش پایانی کتاب نیز جنایات و مخالفان اهل بیت(ع) در تخریب بارگاه حسینی و مرقد سامرا مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است.

مقدمه‌سازی برای غیبت به روایت «حسن بن علی؛ امام عسکری(ع)»

کتاب «حسن بن علی امام عسکری(ع)» تألیف مرضیه محمدزاده کتابی است در راستای معرفی شخصیت و زندگی امامی که در یکی از بدترین و حساس ترین شرایط موجود در عصر ائمه زندگی می‌کرده است.

اثر حاضر با رویکردی تاریخی و با استفاده ازمدارک مهمی که در تاریخ موجود بوده، نگارش شده و همچنین نگارنده در این کتاب به بررسی سیره امام حسن عسکری(ع) و نحوه تعامل ایشان با حکومت‌های جور عباسی پرداخته است و اتفاقاتی که در این زمان رخ داده بود را با نگاهی تحلیلی به مخاطبان عرضه کرده است.

یکی از مسائل مهمی که نویسنده در این کتاب به آن پرداخته، بحث ارتباطات امام با شیعیان و بحث وکالت است که در آن زمان حضرت به جهت ارتباط بیشتر با شیعیان و ترویج دین ناچار به برقرار ارتباط حتی به صورت مخفی بودند و این موضوع از مباحثی که به طور مفصل در این کتاب به آن رسیدگی شده است.

مسائل مقدمه‌سازی برای غیبت و تولد امام عصر(عج) نیز به طور ویژه در این کتاب به آن پرداخته شده است.

سلوک فردی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در زندگانی امام حسن عسکری

کتاب حاضر با عنوان امام حسن عسکری(ع) تألیف باقر شریف قریشی، به زندگانی امام حسن عسکری(ع) در زمینه‌های مختلف سلوک فردی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی این امام همام پرداخته است.

سعی مولف در این اثر این است که تصویری درست و شفاف از زندگی حضرت عسکری(ع) برای مخاطبان ارائه دهد تا در سایه این شناخت پیروان حضرتش بتوانند شخصیت واقعی حضرت را گرچه به اندک شناختی درک کنند.

از جمله مواردی که درکتاب به آن توجه شده است، بحث اقتصادی موجود در زمان امام است که توسط خلفای عباسی عصر ایشان فراهم شده بود و امام و یارانشان در بدترین شرایط موجود زندگی می کردند. بحث ولادت حضرت حجت(عج) نیز از جمله مباحثی است که کتاب مورد نظر مطالبی را از منابع تاریخی برای خوانندگان عرضه کرده است.

بازتاب 9 مقاله تخصصی از نویسندگان ایرانی در «شکوه سامرا»

کتاب پیشرو با عنوان «شکوه سامرا» نوشته محمدحسن حیدری مشتمل بر 9 مقاله تخصصی از نویسندگان ایرانی دربارة امام هادی(ع) و امام حسن عسگری(ع) است.

در مقاله نخست ضمن اشاره به جایگاه «زیارت جامعه کبیره» و تبیین شرایط خاصی که این زیارت در آن شرایط بیان شده، به بررسی عنایت‌های خاصی که خدای متعال در حق ائمه(ع) کرده و متقابلاً وظایف آنان در برابر خداوند و آنچه آنان برای تبلیغ و تثبیت دین انجام داده‌اند، پرداخته می‌شود.

در مقاله دوم برخی از کوشش‌های امامان هادی و حسن عسکری(ع) درباره امامت، جبر و تفویض تبیین می‌شود. از مقاله سوم تا ششم اوضاع و احوال سیاسی و دینی روزگاران آن دو امام معصوم توضیح داده می‌شود.

در این گام فرقه‌های معاصر با عصر این دو امام همچون: متصوفه، اشاعره، حنابله و… معرفی و موضع‌گیری امامان نسبت به ایشان شرح داده می‌شود. در سه مقاله پایانی نیز نقش امام هادی و عسگری(ع) در توسعه علوم اسلامی و تعالی تمدن اسلامی بازگو می‌شود.