کتاب «چهره‌های زنده‌رود» رونمایی شد

به گزارش ایکنا از اصفهان، مقارن با شب یلدا و با حضور اهالی فرهنگ و هنر، کتاب «چهره‌های زنده‌رود؛ هنرمندان هنرهای تجسمی و صنایع دستی آرمیده در تخت فولاد» به قلم مهدی تمیزی، روز گذشته، 30 آذرماه در تکیه خاتون‌آبادی واقع در تخت فولاد اصفهان رونمایی شد.

این کتاب به معرفی ۴۰ تن از هنرمندان هنرهای تجسمی و صنایع دستی می‌پردازد که در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شده‌اند. تصویرگری سیاه و سفید از چهره‌های این هنرمندان نیز انجام شده است. ترجمه انگلیسی مطالب کتاب هم در ذیل متن فارسی قرار دارد.

ابراهیم عمرانی، مدیر مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد در ابتدای این مراسم اظهار کرد: یلدا بهانه‌ای بود تا امروز در سرزمین مقدس تخت فولاد، با جمعی از هنرمندان دیدار و از کتابی رونمایی کنیم که بخشی از مشاهیر این سرزمین را معرفی می‌کند.

وی گفت: اگر بخواهیم وجه تمایزی برای مجموعه تخت فولاد، جدا از جذابیت‌های معماری، گردشگری و هنری آن قائل باشیم، وجود مشاهیر، بزرگان، هنرمندان، علما و شهدایی‌ست که در این ارض مقدس آرمیده‌اند.

مدیر مجموعه تخت فولاد ضمن تشکر از نویسنده کتاب و عوامل تولید آن تأکید کرد: وظیفه دیگر مجموعه تخت فولاد، جدا از حفظ میراث این سرزمین و حفظ بنا، حمایت از تولیدات و آثار فرهنگی و پژوهشی برای تبیین و معرفی شخصیت‌های مدفون در آن است.

وی در خصوص مشارکت فعالان حوزه پژوهش با مجموعه تخت فولاد افزود: امیدواریم با همت فعالان این حوزه، نقش خود را در حمایت از معرفی مشاهیر مجموعه تخت فولاد پررنگ‌تر ایفا کنیم.

عمرانی در پایان سخنان خود با اشاره به مکان برگزاری مراسم بیان کرد: هدف از برگزاری این نشست در تکیه خاتون‌آبادی و آغاباشی، احیای تعدادی از این تکیه‌هاست. تکیه خاتون‌آبادی نیز از جمله تکیه‌های کمتر دیده‌شده مجموعه تخت فولاد به شمار می‌رود.

جامعه مدرن از اسطوره بی‌نیاز نیست

در ادامه، محمد عیدی، مدیر مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل ضمن بیان ابیاتی از مولانا کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی گفت: امروز هم به لحاظ زمانی با دوره‌ای اسطوره‌ای روبرو هستیم و هم در مکانی اسطوره‌ای قرار داریم. همچنین درباره کسانی می‌توانیم صحبت کنیم که جزو مشاهیر ما هستند و می‌توانند کهن‌الگوهای اسطوره‌ای ما باشند.

وی با ذکر سه مقدمه ادامه داد: اولین مقدمه من این است که معتقدم همه دغد‌غه‌مندان اهل فرهنگ باید متوجه این موضوع باشند که جامعه مدرن از اسطوره بی‌نیاز نیست. پروتستان‌های مسیحی به‌خصوص در فرایند عرفی کردن امر قدسی تلاش ویژه‌ای برای اسطوره‌زدایی کردند؛ اما کامیاب نشدند.

مدیر مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل بیان کرد: اسطوره‌ها بنابر پاسخی که به اصلی‌ترین نیازهای بشری می‌دهند، همچنان کارکرد خود را حفظ کرده‌اند. نادیده‌ گرفتن اسطوره‌ها از سر تغافل یا عمد از سوی یک ملت الزاماً به این معنی نیست که مردم آن فرهنگ به اسطوره نیازی ندارند، بلکه به این معناست که آن ملت برای پاسخگویی به نیازهای فرهنگی‌شان در اسطوره‌های بیگانه زیست می‌کنند.

وی در خصوص راه چاره یادآور شد: باید به اسطوره‌های خود رجعت کنیم و در خود زیستن را بیاموزیم. اسطوره‌ها در جهان مدرن براساس نیاز مدرن شکل می‌گیرند و پاسخ‌های به‌هنگام می‌دهند.

پایداری باورها در گرو رفتارهاست

عیدی افزود: دومین مقدمه این است که باورهای ما، رفتارهای ما را صورت‌بندی می‌کنند و پایداری باورها به رفتارهایی‌ست که شکل می‌دهند؛ حال رفتار فردی، جمعی یا آیینی باشد.

وی با اشاره به سومین مقدمه تأکید کرد: رفتارهای آیینی و مناسکی ما از جمله شب یلدا و آیین کفن و دفن مردگان، همگی جزو آیین‌های گذار هستند؛ یعنی هم الگویی از واقعیتند و هم الگویی برای واقعیت محسوب می‌شوند.

مدیر مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل توضیح داد: آیین‌هایی مانند شب یلدا و یا آیین کفن و دفن که مکرر در تخت فولاد شاهد آن بوده‌ و هستیم، درواقع جهشی به درون امر قدسی است. این آیین‌ها از جنس استقرا نیستند، بلکه ویژگی پارادایمی دارند. برخی با باورهای استقرایی به باورهای اسطوره‌ای می‌نگرند، تیشه به ریشه اسطوره می‌زنند و آن را خرافه می‌پندارند. اسطوره‌ها به زعم محققان، چونان نوری هستند که از بیرون زندگی بر ما می‌تابند و زندگی‌مان را معنا می‌بخشند.

وی گفت: به قول ابوریحان بیرونی، اولین روز دی‌ماه، خرم روز است و شب یلدا که در آستانه آن هستیم، در آیین‌های گذار، مفاهیم رازآلود و معانی اسرارآمیزی دارد. هم آیین‌های مرگ و هم آیین‌های یلدا این امکان را به شما می‌دهد تا زندگی فرایندمحوری پیشه کنید. همه آیین‌های گذار درواقع تجلی‌دهنده آغازی از یک پایان است.

عیدی تأکید کرد: آیین‌های گذار به‌دلیل رازآلود و معناگرا بودن، همیشه مبدع هنر بوده‌اند و هنر از آنها مایه می‌گرفته است.

وی با اشاره به آداب شب یلدا یادآور شد: آداب این شب عبارتند از اینکه قصه بگوییم، حافظ و شاهنامه بخوانیم و قرآن قرائت کنیم.

مدیر مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل درباره کتاب «چهره‌های زنده‌رود» گفت: برای آنکه جهانمان را شایسته زیست بهتری کنیم، چاره‌ای نداریم جز اینکه به کهن‌الگوهای اسطوره‌ای‌مان رجوع کنیم. این کهن‌الگوهای اسطوره‌ای در شرایطی به وجود می‌آیند که کسانی همچون عوامل تولید این کتاب به چنین کاری همت گمارند.

وی افزود: از جمله داستان‌هایی که در شب یلدا می‌گویند، داستان‌های فولکلور و فرهنگ عامه‌ای‌ست که پیرمردان و پیرزنان برای فرزندان خود بازگو می‌کردند و همه آنها از سر حکمت بود، گو اینکه حکمت در گذشته ویژگی حکیمان نبود، بلکه صفت عامی برای همه مردم بود.

عیدی با بیان افسانه‌ای به نام «گل خندان» صحبت خود را پایان داد.

لزوم توجه جامعه هنرمند به گذشتگان

سپس مهدی تمیزی، نویسنده کتاب با اشاره به حضور امیر هوشنگ جزی‌زاده در این مراسم اظهار کرد: ایشان آخرین نسل از هنرمندان نگارگر عصر صفوی است؛ کسی که به معنای واقعی طراحی را می‌شناسد و از رنگ به مقدار لازم بهره می‌برد.

وی افزود: امیدوارم جامعه نقاش و نگارگر ما نگاه بیشتری به گذشتگان داشته باشد، از آنان بیاموزد و کمتر به سراغ رفتارهای پر زرق و برق و رنگ و آب امروزی برود.

این نویسنده در پایان سخنان خود به تقدیر و تشکر از تک تک اعضایی پرداخت که در تولید کتاب مشارکت داشتند.

تخت فولاد یکی از ابراسطوره‌های این سرزمین است

در ادامه محمدعلی ایزدخواستی، نماینده یونسکو در اصفهان اظهار کرد: هنگامی که از رونمایی یک اثر صحبت به میان می‌آید، اولین چیزی که به ذهن می‌رسد، بررسی آن از منظر خَلقی است؛ اینکه آن اثر درباره چیست، چه کسی آن را نوشته و هدفش از نگارش آن اثر چه بوده است.

وی ادامه داد: من می‌خواهم از منظر دیگری به این کتاب بپردازم و نگاهی خوانشی داشته باشم. امروزه دنیا آن‌قدر که برای خوانش یک اثر اهمیت قائل است، برای خلق آن قائل نیست.

نماینده یونسکو در اصفهان با اشاره به سه عامل اثرگذار این کتاب بیان کرد: اولين مشخصه این کتاب این است که درباره شخصیت‌هاست؛ بزرگانی از عالم معنا که بخش کوچکی از استادان فرهنگ و هنر این شهر هستند. این کتاب فرصتی به وجود آورده است تا این شخصیت‌ها دوباره در متن زنده شوند.

وی گفت: دومین مشخصه کتاب این است که درباره تخت فولاد است. ملاقات با تخت فولاد، فراتر از دانستن و شناختن آن و مانند ملاقات با اسطوره‌ای زنده است. تخت فولاد یکی از ابراسطوره‌های این سرزمین محسوب می‌شود.

ایزدخواستی یادآور شد: تخت فولاد ملاقات‌کردنی است و همکاران من در سال گذشته، بیش از ۱۴ بقعه را مرمت کرده‌اند.

وی سومین ویژگی این کتاب را مسئله زمان دانست و تصریح کرد: این کتاب در قالب متن، فرصتی برای همزمانی تاریخی به وجود آورده است.

نماینده یونسکو در اصفهان در خاتمه سخنان خود به تشکر از کسانی پرداخت که فرصت این خوانش معنوی را با خلق این کتاب به وجود آورده‌اند.

زهرا مظفری‌فرد