اصلی‌ترین جهت‌گیری دولت «توسعه و ترویج عدالت» است/ اقدامات ویژه در حوزه فرهنگ قرآنی + فیلم

علی بهادری جهرمی، سخنگو و دبیر هیئت دولت، در بازدید خود از خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با روند فعالیت‌های این رسانه قرآنی آشنا و در ادامه ضمن حضور در استودیوی ایکنا به پرسش‌های خبرنگار این رسانه درباره نگاه دولت سیزدهم به حوزه فرهنگ به ویژه فرهنگ دینی و قرآنی پاسخ داد. مشروح این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم و می‌بینیم:
 
ایکنا ـ دولت سیزدهم به دین، فرهنگ دینی و ارتقای معنویت در فضای عمومی جامعه چه نگاهی دارد و چه وظیفه‌ای برای خود قائل است؟ 
 
دولت و شخصی که برای ریاست جمهوری رأی مردم را به دست می‌آورد در چارچوب قانون اساسی مکلف است که راه را برای مسیر اجرای قانون اساسی هموار کند. هم نگاه و گفتمان انقلاب اسلامی و هم نگاه قانون اساسی این است که فرهنگ قرآنی،‌ ارزش‌های اخلاقی و انسانی در جامعه از سوی دولت و نهادهای حاکمیتی، ترویج و توسعه پیدا کند و همچنین حمایت و تقویت شود. در این راستا اصل دوم قانون اساسی مبانی این مسئله را بیان می‌کند و اصل سوم این قانون،‌ تکالیف دولت را در این زمینه مانند ارتقا یا رشد فضایل اخلاقی را بیان می‌کند و در این میان بهترین، قوی‌ترین و اصلی‌ترین سند «قرآن کریم» به مثابه مرجع اصلی کشف و شناسایی اصول و بایسته‌های اخلاقی و همچنین کشف روش‌های وصول، توسعه و ترویج اصول اخلاقی است. در همین مسیر نگاه دولت این است که به منزله تکلیف قانونی و همچنین به منزله تکلیفی که مردم از او انتظار دارند و مطالبه می‌کنند و در نهایت به مثابه یک تکلیف اخلاقی در این زمینه فعالیت کند و دولت در واقع باید مروج یا حامی ترویج اخلاق در جامعه باشد.
 
با توجه به شخصیت حوزوی رئیس‌جمهور در کنار شخصیت دانشگاهی ایشان و سابقه فعالیتشان در حوزه فرهنگی مانند تولیت آستان قدس رضوی، ایشان نسبت به مسائل فرهنگی توجه مضاعفی دارد. برای نمونه جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی را مثال می‌زنم، در دولت کنونی این جلسات منظم و سه هفته یک بار با حضور شخص رئیس جمهور برگزار می‌شود. همچنین رئیس جمهور در ابتدای جلسات هیئت دولت، نکات قرآنی و اخلاقی را به ویژه در حوزه اخلاق حکمرانی و تشکیلاتی و باید و نبایدهای حکمرانی خطاب به اعضای هیئت دولت مطرح می‌کند که این نکات می‌تواند چراغ راه مسیر دولتمردان در اداره امور کشور باشد.

اخیرا نیز رئیس‌جمهور در جلسه هیئت دولت نکته‌ای مطرح کردند که وظیفه وزرا و مقامات دولتی فقط این نیست که خوب کار کنند بلکه باید کار را خوب هم انجام دهند و در این راستا با بهره‌مندی از آیات و روایات با اخلاق کار کردن و ارتقای فضایل اخلاقی در محیط کار و اداره را مثال زدند. همچنین،‌ جهت‌گیری دولت در مسائل کلان و در اقدامات فرعی و جانبی این است که پیوست فرهنگی را در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ و مدنظر قرار دهد.
 
ایکنا ـ دولت، خود را در حوزه فرهنگی در چه جایگاهی می‌بیند؟ مداخله‌گر، هدایت‌گر یا ناظر؛ آیا دولت در حوزه فرهنگی معتقد به سپردن امور به مردم است؟
 
سپردن امور به مردم تنها اختصاص به حوزه فرهنگ ندارد. هم دستاوردهای گذشته و مبانی دینی ما و هم حاکمیت مدرن و دستاوردهای امروز بشری، حکمرانی مناسب، خوب، موفق و مطلوب را یک حکمرانی مردمی و اداره امور به وسیله مردم می‌داند. قانون اساسی نیز بر این تصریح و تأکید دارد که متولی اداره امور در جمهوری اسلامی، مردم هستند و تفکیکی میان فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ... قائل نشده است. هنر حکمرانان آن است که به شیوه مردمی امور مردم را تنظیم‌گری و ساماندهی کنند. به طور طبیعی برخی حوزه‌ها مانند حوزه فرهنگ نمود و جلوه مضاعفی دارند. سوابق تاریخی نشان می‌دهد که حوزه‌های فرهنگی مانند هیئت‌ها، مساجد، مجالس قرآن و عزاداری‌های مذهبی به صورت مردمی اداره می‌شدند و حتی نهادهای فرهنگی نیز مردمی بودند. نهاد مهم مرجعیت با عمر حدودا هزار ساله، تا به امروز یک نهاد مردمی بوده و در  حوزه مالی و همچنین در حوزه علمی و آموزشی استقلال داشته است.

 این مردمی بودن همانطور که بیان شد در همه حوزه‌ها ساری و جاری است؛ در حوزه اقتصاد هم به دنبال اداره امور به وسیله مردم هستیم. وقتی مردم اداره‌کننده امور می‌شوند، مسائل اقتصاد کلان و خرد در مسیر بهتری پیش می‌رود. تولید اقتصادی با مردم است و متولی آن نیز مردم هستند.
 
امسال نیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طرح جدیدی را برای تحول و توسعه جدی برگزاری نمایشگاه‌های قرآن ارائه داده است. در زمینه حمایت از مربیان قرآن، طرح «بشری» با مدیریت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شود که طبق آخرین گزارش از این وزارتخانه، حدود 12 هزار مربی قرآن در این طرح ساماندهی شده یا آموزش دیده‌اند.

البته این اتفاقات پا به پای سایر حوزه‌های فرهنگی و هنری است. از سایر حوزه‌های فرهنگی می‌توانم به حوزه سینما اشاره کنم که تعداد سینماها در شهرستان‌های کوچک و مناطق محروم حدود 40 درصد افزایش پیدا کرده و سرانه صندلی سینما در طول همین دو سال به نسبت 10 هزار نفر جمعیت، حدود 6 درصد افزایش یافته است. همه این اقدامات نشانه توجه جدی، خاص و مضاعف دولت به حوزه‌های فرهنگ و هنر به مثابه حوزه‌های زیرساختی است که آثار خود را در بلندمدت در جامعه نشان می‌دهد. برای نمونه در حوزه کشاورزی که در این یکی دو سال رکوردهای خوبی از سوی مردم به ثمر رسیده، حاصل فعالیت بخش خصوصی و تجار بوده است.

در حوزه فرهنگ نیز سپردن امور به مردم به همین معناست. این سخن به معنی سلب مسئولیت از دولت نیست و از قضا مسئولیت دولت مضاعف می‌شود و شکل و جنس کار تغییر پیدا می‌کند. نگاه دولت به حوزه فرهنگ، مانند سایر حوزه‌ها است و برای خود مسئولیت هدایت، حمایت و نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی را قائل است. دولت باید زیرساخت‌ها را برای فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی فراهم کند و حمایت‌های مختلفی در این زمینه انجام دهد. وظیفه دیگر دولت در این عرصه، نظارت برای جلوگیری از انحراف و ایجاد بدعت و همزمان هدایت کلان به سمت اولویت‌های فرهنگی مورد نیاز روز جامعه با استفاده از تجمیع ظرفیت‌های مردمی است. 

از طرف دیگر عدد و رقم حمایت‌های دولت در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی قابل مقایسه با حوزه‌های فرهنگی نیست و بودجه را باید از این زاویه نقد کرد. به عبارتی باید گفت بر مبنای گفتمان انقلاب اسلامی و قانون اساسی، از دولت ها انتظار توجه بیشتری به حوزه فرهنگ می‌رفت و مقداری کمتر از میزان توجه اصول قانون اساسی به حوزه فرهنگ و مبانی و اصول انقلاب به این عرصه توجه و التفات شده است.
 
ایکنا ـ چه مصادیقی را می‌توانید برای تشریح نگاه دولت به فرهنگ دینی ارائه کنید؟ به ویژه اینکه بسیاری از مسائل شاید در ظاهر به دین اشاره ندارد اما بر فرهنگ دینی و ارتقای فضایل اخلاقی تأثیر می‌گذارد.    
 
با این تفسیر کلان، اصلی‌ترین جهت‌گیری دولت، توسعه و ترویج عدالت است. در واقع دال مرکزی گفتمان دولت سیزدهم، مردم‌سالاری، اداره مردمی امور در کنار عدالت‌محوری و مقابله با فساد است که همه موارد منبعث از مفاهیم قرآنی هستند. آیه معروف قرآن کریم «لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسطِ» به هر دو مقوله اشاره دارد؛ بدین معنا که هم بعثت پیامبران برای قسط بوده و هم این امر باید به وسیله مردم انجام شود. به عبارتی مردمی بودن امور با هدف برپایی قسط و عدالت.

 در این راستا گستره فراوانی از فعالیت‌های دولت در این مسیر است. برای نمونه مردمی‌سازی یارانه‌ها به واسطه بی‌عدالتی در توزیع یارانه‌ها و حمایت‌های دولتی انجام می‌شد و افراد پرمصرف یارانه بیشتری از دولت دریافت می‌کردند و صرف نظر از نقد اقتصاددانان به این شیوه، خلاف نگاه‌های اعتقادی و دینی ماست و به نوعی ترویج و تشویق اسراف است در حالی که ریل‌گذاری‌های حاکمیت باید برعکس باشد و هرچه افراد کم‌مصرف‌تر باشند یا بهینه‌تر مصرف کنند یا نیازمندتر باشند، مورد حمایت بیشتر دولتی قرار گیرند.
 
اصلی‌ترین تصمیم اقتصادی دولت در دو سال و نیم گذشته که هزینه زیادی هم برای آن پرداخت کرده است، بازگشت به عدالت در پرداخت‌ها بود. به معنای عام کلمه بسیاری از اقدامات دولت در جهت ارتقای عدالت است و به نوعی دینی محسوب می‌شود. مانند توجه به اقشار ضعیف در زمینه تسهیلات مسکن از جمله افراد تحت پوشش کمیته امداد امام (ره) و بهزیستی که دولت منابع مالی را تأمین می‌کند و تسهیلات بدون بهره یا قرض‌الحسنه است و بازپرداخت‌ها به صورت پلکانی با حمایت‌های بیشتر است یا بازپرداخت‌ها به همت نهادهای حمایتی انجام می‌شود. در حوزه خانواده نیز دولت احکام مختلف قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را در راستای خانواده‌محوری اجرا کرده است که همه این موارد به نوعی تقویت‌کننده فرهنگ دینی محسوب می‌شوند.
 
ایکنا ـ از اقدامات ویژه دولت سیزدهم در حوزه فرهنگ دینی به چه مواردی می‌توانید اشاره کنید؟
 
اگر به طور خاص بخواهیم به اقدامات دولت به طور مستقیم در حوزه فرهنگ، دین و قرآن بپردازیم باید گفت جهت‌گیری دولت حمایت از فعالیت‌ها در این حوزه است. برای نمونه صندوق اعتباری هنر و فرهنگ که در طول فعالیت بیش از دو سال دولت، تعداد فعالان قرآنی عضو این صندوق بیش از سه برابر شده است و حدود 11 هزار نفر عضو این صندوق شده‌اند که کارکرد این صندوق ارائه تسهیلات و منابع به اهالی فرهنگ و هنر است و در این صندوق نیز فعالان قرآنی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته‌اند و در این راستا با حمایت دولت منابع این صندوق در طول این دو سال افزایش چشمگیری داده است.

اقدام دیگر دولت در حوزه فرهنگ دینی و قرآنی، توجه ویژه به نمایشگاه‌های قرآن است که کارکرد این نمایشگاه‌ها، تجمیع محصولات، تبلیغ، ترویج و عمومی‌سازی این محصولات فرهنگی است و میزان بازدید از نمایشگاه قرآن در ماه رمضان حدودا طی دو سال گذشته سه برابر شده است و همین سال گذشته این نمایشگاه با استقبال عمومی بسیاری برگزار شد و این نمایشگاه به صورت استانی نیز فعال است. 

گفت‌وگو از مهدی مخبری