ظرفیت پژوهشی قرآن تمام‌نشدنی است

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) ادامه داد: مرحوم والد ما رضوان الله علیه می‌فرمودند یک وقتی از من سؤال ‌کردند با استعدادترین طلاب درس شما از کدام استان هستند؟ گفتم اصفهانی‌ها خیلی استعدادشان خوب است اما از زمانی که یک جمعی از طلاب خراسان در درس من حضور پیدا کرده‌اند، نظرم عوض شده و خراسانی‌ها استعدادشان قوی‌تر است.

وی با بیان اینکه مسئله حوزه و زمان ما با دین گره زیادی خورده است، ادامه داد: امروز وسعت دین ظهور و بروز یافته است چرا که حقیقت دین یک حقیقت بسیار موسعی است، زمانی تلقی این بود که دین در یک سری امور عبادی خلاصه می‌شود ولی به برکت نظام اسلامی و عنایاتی که خدای تبارک و تعالی به برکت این انقلاب به حوزه‌های علمیه فرمود، حوزه‌ها متوجه شدند که دین چه سرمایه‌ علمی‌ وسیعی است که اصلاً بدیل ندارد، یعنی دایره دین آنچنان گسترده است که شامل همه امور فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی و ... می‌شود و به یک معنا، جامع دنیا و آخرت انسان است.

آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به این مطلب که امروز منبع اصلی دین ما قرآن است و این تعبیر هم در روایات خاصه و هم در کتب عامه با مقدار کمی اختلاف وجود دارد، اظهار کرد: این سرمایه‌ عظیم از نظر علمی ظرفیت پژوهش را تا روز قیامت دارد و به هیچ وجه تمام‌شدنی نیست، هیچ وقت نمی‌توان در مورد علم گفت همه حرف‌ها زده شده است، چون با بررسی دقیق مشاهده می‌کنیم همین فقهی که به عنوان میراثی از بزرگان برای ما باقی مانده شاید بشود گفت یک بیستم آن و شاید کمتر برای ما مطرح شده است.

این استاد درس خارج حوزه با اشاره به این سخن عمیق و دقیق امام که در کتاب البیع می‌فرماید «الاسلام هو الحکومه و الاحکام مطلوبات بالعرض» بیان کرد: تا کسی به صدر و ذیل دین احاطه نسبتاً قابل قبولی نداشته باشد نمی‌تواند این مسئله را بفهمد؛ امام می‌فرماید دین برای حکومت آمده است و این پیام و حرف امام متأسفانه بعد از 40 و چند سال که از انقلاب گذشته، اصلاً مطرح نشده است.

آیت‌الله فاضل لنکرانی ادامه داد: این نظریه امام خمینی(ره) که بسیار مسئله مهمی است جای پژوهش فراوان دارد،‌ بنده هنوز ندیده‌ام یک کتاب راجع به این جمله نوشته شده باشد؛ چرا حوزه‌های ما از این مسائل دور هستند، مسئله‌ای که با تار و پود همه ما ارتباط دارد و جا دارد برای مردم، طلاب، مراکز علمی و دانشگاهی این مسئله را تبیین کنیم که دین یعنی حکومت و این که دین برای همه امور انسان از قبل ولادت تا بعد مرگ برنامه دارد.

وی تصریح کرد: چرا ما نتوانستیم برای جامعه خودمان دین را کما هو حقه تبیین کنیم؟ ما مدعی هستیم ولی در این گونه امور پژوهشی اولیه مانده‌ایم! حوزه یک سرمایه‌ای دارد به نام دین؛ توجه گروه‌های علمی به این سرمایه‌ بی نهایت که متصل به وحی و خدای تبارک و تعالی است، باید بسیار باشد قرآن جای پژوهش بسیار دارد که اگر تا قیامت در آن پژوهش صورت بگیرد، تمام‌شدنی نیست.

فعالیت همه گروه‌های علمی باید بر محوریت قرآن و عترت باشد

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با تأکید بر اینکه فعالیت همه گروه‌های علمی باید بر محوریت قرآن و عترت بوده و این امر برایشان ملموس باشد و برداشت‌هایشان از قرآن سطحی نباشد، اظهار کرد: نمی‌توان در یک گروه علمی حوزوی، مطالب و استدلال‌هایی را نقل کرد و گفت در این موارد توجه به قرآن لازم نیست، نه! قرآن کتابی است که با همه علوم ارتباط دارد. قرآن را باید این گونه احیا کرده و از مهجوریت در آوریم.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: جا دارد حوزه مبارکه خراسان پایان هر سال از گروه‌های علمی بپرسد در این سال از چند آیه در مسائل استفاده کرده و به مفاهیم جدیدی دست پیدا کرده‌اند؛ این خیلی مهم است که محققین را متوجه کنیم «فَلْيُثَوِّرِ القرآنَ» را در علوم عملی کنند و در این عرصه از بسیاری از آیات قرآن بهره‌مند شوند.

پژوهش صرف جمع‌آوری نیست

وی با اشاره به اهمیت پژوهش و فهم این مسئله، بیان کرد: ما باید مقصود از پژوهش و تحقیق را مشخص کنیم که آیا صرف جمع‌آوری مطالب همراه با ادله و ذکر منابع پژوهش استیا اینکه پژوهش نیاز به اجتهاد دارد؟ آنچه که ما به آن رسیدیم این است که اجتهاد رکن دین‌شناسی است، پس پژوهش‌های ما هم باید با همین مبنا گردآوری شود. از این رو با این بیان نمی‌توانیم به بسیاری از پایان‌نامه‌ها حتی در سطح چهار، مدرک اجتهاد دهیم، چون اجتهاد مبنا لازم دارد و این مبنا در فهم دین به انسان کمک می‌کند.

وی افزود: حوزه خراسان باید گروه‌های علمی را به سوی اجتهاد سوق دهد، سوق به اینکه حتماً در اصول مبنا پیدا کنند، واقعاً باید در این زمینه فکری کرد؛ گروه‌های علمی باید مجهز به اجتهاد شوند وگرنه نتیجه‌‌ای نخواهند داشت.

استاد درس خارج حوزه با بیان اینکه فناوری‌های زمان نیز باید مورد توجه گروه‌های علمی قرار گیرد، ادامه داد: همین که رهبری معظم تأکید دارند و خود شما هم در جریان هستید، امروز هوش مصنوعی در دنیا به میدان آمده و دنیا بسیار جلوتر از ماست، این موضوع در حوزه‌ها باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین موضوعات در این عرصه ارتباط میان هوش مصنوعی و اجتهاد است، گروه‌های علمی، ستادی و صفی مدارج علمی حوزه علمیه خراسان می‌بایست بیش از گذشته، با تحرک و انگیزه مضاعف و پرشور، به دنبال حل مسائل جامعه نظام و بشریت باشند و به این سوی گام بردارند.