اولین جلوه قرآن، بعد لفظی-ادبی آن است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز 22 مردادماه، در خصوص «عربی بودن قرآن» برگزار شد، اظهار کرد: باتوجه به اینکه خداوند قرآنی را که برای هدایت همه انسان‌ها فرو فرستاده است، به زبان یک قوم، آن هم قوم عرب نازل کرده است، چند دلیل برای آن مطرح است. اولین دلیل نزول قرآن به زبان عربی این است که قرآن در سرزمینی عرب‌زبان نازل شده است و طبیعی است که خداوند پیام‌هایش را بر اساس زبان رایج آن منطقه عرضه کند. مردم دیگر نقاط اگر بخواهند مطالب قرآن را بفهمند بهتر است زبان عربی بیاموزند و  یا از ترجمه و تفسیر قرآن به زبان خود استفاده کنند.

وی ادامه داد: دومین دلیل نزول قرآن به زبان عربی این است که اگر قرآن به زبان غیر عربی نازل می‌شد، عرب‌ها به آن بی‌اعتنایی می‌کردند و درب گسترش قرآن را می‌بستند؛ چون با روحیه قومیت‌گرایی آنان سازگاری نداشت. اما فارسی زبانان با عربی بودن قرآن چالشی ندارند. سومین دلیل نزول قرآن به زبان عربی آن است که زبان عربی ویژگی‌ها، ساختار و قابلیتی دارد که می‌تواند دیگر زبان‌ها را تبیین کند و ترجمه‌ای نیکو از آنان ارائه دهد، اما دیگر زبا‌ن‌ها نمی‌توانند تبیین و ترجمه کامل و درستی از قرآن ارائه دهند.

انصاری تصریح کرد: حدود 300 کلمه غیر عربی در قرآن وجود دارد، اما به کاربردن این تعداد کلمه غیرعربی خدشه‌ای به عربی وارد نمی‌کند و از نظر ادبی اشکالی ندارد، زیرا استفاده از کلمات دیگر زبان‌ها در متون ادبی دیگر، کار متداول است. کتاب گلستان که از شاهکارهای ادب فارسی محسوب می‌شود، سعدی، کلمات عربی فراوانی را به کار برده و این بهره‌گیری، خدشه‌ای به بعد هنرمندانه و بی‌نظیر گلستان وارد نکرده است. در دیباچه این کتاب آمده است : «منت خدای را عزوجل، که طاعتش موجب غربت است و به شکر اندرش مزید نعمت؛ نفسی که فرو می‌رود ممد حیات است و چون بر می‌آید مفرح ذات: پس در هر نفر دو نعمت وجود موجود است و بر هر نعمت شکری واجب.»

همانطور که ملاحظه می‌شود تعداد کلمات عربی به کار رفته در این عبارت عبارات اندک نیست، اما خدشه‌ای هم به فارسی بودن آن وارد نشده است. زیرا آنچه مهم است ساختار کلام و قالب آن است. 

 این مفسر قرآن کریم بیان کرد: علاوه بر این موارد، برخی مفاهیم و کلمات پیش از قرآن در زبان عربی سابقه نداشته است. برای نمونه اسامی خاصی چون ابراهیم، یوسف، مریم، داوود، جبرئیل و میکائیل اصالتا غیرعربی هستند و خداوند آن‌ها را با تلفظ عربی در قرآن آورده است. اساسا ترجمه اسامی خاص و آوردن معادل آن در زبانی دیگر، شدنی و مطلوب نیست، بلکه حداکثر باید همان اسم خاص را با تلفظی بومی شده، در متن آورد.

وی در خصوص اعجاز قرآن کریم گفت: اولین جلوه اعجاز قرآن بُعدِ لفظی آن است که در اثبات نبوت نبی مکرم اسلام(ص) نقش بسزایی دارد. مخاطبان اولیه قرآن به زبان عربی آشنایی داشتند. لذا قرآن باید به همین زبان نازل می‌گشته است. از طرفی، هر پیامبری که مبعوث می‌شد، به زبان قوم خود سخن می‌گفت و خداوند در آیه ۴ سوره «ابراهیم» فرموده است: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ بِلِسانِ قَوْمِهِ؛ و ما هیچ پیامبرى را جز به زبان قومش نفرستادیم.» بنابراین جامعه عصر نزول، در شعر و ادب زبان عربی بسیار متبحر بودند و اولین جلوه‌ای که از قرآن به‌چشم می‌آید، همین بُعد لفظی ‌ادبی قرآن است.