«مشورت» از نشانه‌های انسان مؤمن است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز 8 مهرماه، با موضوع «استفاده از اندیشه دیگران و مشورت» برگزار شد، اظهار کرد: گاهی انسان‌ها به دلیل فرو رفتن در لایه‌هایی از کبر، تنها بر عقل و تجربه خود تکیه می‌کنند و خویش را از اندیشه، راهنمایی و حمایت‌گری دیگران بی‌نیاز می‌دانند. تکبرشان به آنان اجازه مشورت‌خواهی نمی‌دهد و ایشان را دچار این گمان خطا می‌کند که خود همه چیز را می‌دانند، زیرا درحقیقت در چنبره شیطنت ابلیسی گرفتار آمده‌اند. 

وی ادامه داد: هیچ انسانی وجود ندارد که نیازمند علم، اندیشه، نظر و راهنمایی دیگران نباشد، زیرا «همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز از مادر زاده نشده اند». از نشانه‌های انسان مؤمن، مشورت است. از همین‌رو خداوند در آیه 159 سوره «آل‌عمران» به رسول مکرمش می‌فرماید: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ؛ به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند، پس از (بدیِ) آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و (برای دلجویی آنها) در کارِ (جنگ) با آنها مشورت نما، لیکن آنچه تصمیم گرفتی با توکل به خدا انجام ده، که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند دوست دارد.»

انصاری بیان کرد: حال این موضوع در صورتی است که پیامبر(ص) نیازی به اندیشه و مشورت دیگران ندارد و خود، تمام خِرد و عقل کامل است. اما امر خداوند به ایشان برای آموزش به مسلمانان است. وقتی اسلام آورندگان ببینند که نبی مکرم اسلام(ص) پیش از همه به این فرمان خداوند عمل می‌کند، آنان نیز از این اسوه حسنه الگو می‌گیرند و به پیروی از حضرتش چنین ادبی را در زندگی خویش رعایت می‌کنند.

صاحب تفسیر مشکاة تصریح کرد: گاهی انسان آرزوهایی دارد که از همان آغازِ در دل آمدن آرزو، کمر همت به برآوردن آن می‌بندد، یعنی تمام مقدماتش را فراهم می‌آورد و با صاحب‌نظران مشورت می‌کند و کاملا برای برداشتن چنین گام بلندی مهیا می‌شوند. این شکل از آرزو «أَمَل» نام دارد و از نگاه مدیریتی این نوع هدف‌گذاری کاملا پر سود و پیش‌برنده است. رسول خدا(ص) درباره این دست از آرزوها می‌فرماید: «اَلأَمَلُ‏ رَحْمَةٌ لِأُمَّتِي؛ آرزو برای امتِ من رحمت است.»

وی افزود: نقطه مقابل «أَمَل»، آرزوهای نسنجیده‌ای است که توازنی میان آن‌ها، شخصیت، جایگاه و موقعیت انسان وجود ندارد. او نیز گامی هدفمند در راستای رسیدن به آن‌ها برنمی‌دارد، آرزوها تنها در دل اوست و جلوه بیرونی نیافته‌اند. به همین دلیل چون متوجه می‌شود که به آرزوهای خود نرسیده، به بیراهه می‌رود و گاه برای رسیدن به این آرزوهای دست‌نایافتنی مرتکب خطا و گناه می‌شود. نام این آرزوها «مُنَی» و «تَمَنّی» است و به معنای خام‌خیالی و آرزوهای نپخته است که به فرمایش امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه، سرمایه و دل‌خوشی بی‌خردان است: «إِيَّاكَ وَ الِاتِّكَالَ عَلَی الْمُنَی‏ فَإِنَّهَا بَضَائِعُ النَّوْكَی‏؛ زنهار از تكيه كردن به ديدار آروزها، كه آرزو سرمايه كم‌خردان است.» بنابراین در این مسیرها و در راه شناخت آرزوها، مشورت با صاحب‌نظران امری مهم و کارآمد است.

انصاری با اشاره به لزوم پنهان کردن اهداف در زندگی، بیان کرد: انسان‌ها پس از شنيدن هدف انسان‌های دیگر اغلب به سه دسته تقسيم می‌شوند. دسته اول کسانی هستند که نسنجيده او را تشويق می‌کنند و موجب خودبرتربينی او می‌شوند. دسته دوم کسانی هستند که با بدبينی او را از اينکه به مقصود و هدفش برسد، مأيوس می‌کنند و  دسته سوم کسانی هستند که به او حسد می‌ورزند و در مقابل او مانع‌تراشی می‌کنند و نمی‌گذارند او به هدفش برسد. از همين روست که رسول خدا(ص) می‌فرمايد: «إسْتَعِينُوا عَلَي أُمُورِكُمْ بِالْكِتْمَانِ فَإِنَّ كُلَّ ذِي نِعْمَةٍ مَحْسُودٌ؛ از كتمان و پوشيده‌داشتن برای رسيدن به کارها و اهداف خويش ياری بجوييد كه همانا به هر صاحب نعمتی حسد برده می‌شود.»

صاحب تفسیر مشکاة گفت: بنابراین کسانی که دوست دارند قله‌های گوناگونی را فتح کنند، نبايد اهداف خود را در بوق و کرنا کنند و برای همگان فرياد بزنند و جارچی نقشه‌ها و برنامه‌های خود باشند. پس بهتر است که آدمی بدون سر و صدا هدفش را دنبال کند و برای رسيدن به مقصدش کوشش و مشورت به خرج دهد و هرگاه که به هدفش رسيد و به موفقيت دست يافت، ديگران از آن آگاه می‌گردند و او را تشويق می‌کنند.