رسانه‌های نوین چه تأثیری بر سبک زندگی اسلامی دارند

امروزه در جوامع مدرن شبکه‌های اجتماعی منبع مهمی برای اطلاع‌رسانی و عامل مؤثری در شکل‌دهی به افکار افراد جامعه هستند و ایجاد فناوری‌های نوین همواره شاخه‌های مختلف زندگی را تحت تأثیر خود قرار داده است و یکی از این شاخه‌ها که نقش اساسی در زندگی بشر دارد، فرهنگ هر جامعه است و فرهنگ اسلامی نیز به‌عنوان بخشی مهم از یک اجتماع تحت تأثیر این فناوری‌ها قرار گرفته است. خبرگزاری ایکنای خراسان‌رضوی در خصوص این موضوع گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام حسین ابراهیمی، مسئول روابط عمومی حوزه علمیه خراسان انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم؛

 

 

در گذشته، افراد در کشورها و در استان‌های مختلف سبک زندگی مختلفی داشتند و حتی در شهرهای مختلف استان نیز گاهی اوقات آداب و رسوم، گویش‌ها و مدل لباس پوشیدن متفاوت بود، اما با آمدن رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های جدید، این تفاوت‌ها تحت تأثیر قرار گرفته‌ و بسیاری از خرده‌فرهنگ‌ها و آداب و رسوم رنگ باخته و از بین رفته‌اند و به همین دلیل این موضوع باید مورد بررسی قرار گیرد، زیرا قطعاً آسیب‌هایی ایجاد شده است که این شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نوین به‌عنوان دنیای جدید ارتباطات، فرهنگ‌ها را در خود هضم کرده و فرهنگ واحدی را به همه القا می‌کنند.

 

 

آنچه در ادبیات دینی برای ما بسیار مهم محسوب می‌شود، این است که افراد در زندگی روزمره‌شان می‌توانند تعیین کنند که با چه کسی ارتباط داشته و با چه کسی ارتباط نداشته باشند. در ادبیات دینی به ما گفته می‌شود که باید رفت و آمد خود را با برخی افراد محدود کنیم تا تأثیر منفی بر ما نگذارند، همچنین توصیه شده است، با افرادی که منحرف هستند، رفت و آمد نداشته باشید که این بخشی از نهی از منکر و حفظ تقواست، اما شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نوین، ابزارهایی هستند که ارتباط افراد را که قبلاً محدود به اطرافیانشان بود، تا بی‌نهایت گسترش داده‌اند و اکنون یک شخص که وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شود، با افرادی از عقاید، سبک‌های زندگی و باورهای مختلف ارتباط برقرار می‌کند.

 

قبل از ظهور این رسانه‌های نوین گفته می‌شد هر کسی که با او ارتباط دارید و به هر کسی که توجه می‌کنید، بر شما تأثیر می‌گذارد، بنابراین وجود شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات گسترده، تأثیرات وسیعی بر افراد خواهد گذاشت، تأثیراتی که می‌توانند همه شئون زندگی یک شخص را تغییر دهند، وی را به شخصی جدید تبدیل کنند و حتی اگر خودش این تغییر را نخواهد، به صورت قهری در این فضا چنین اتفاقی رخ می‌دهد.

 

مکانیسمی که در رسانه‌های نوین یا به‌طور خاص در شبکه‌های اجتماعی یا به تعبیر غربی «سوشال مدیا» وجود دارد، این است که افراد را در ارتباط با یکدیگر در یک زندگی اجتماعی قرار می‌دهد، زندگی اجتماعی که امروزه دیگر نمی‌توانیم آن را مجازی بنامیم، زیرا گاهی افراد بیشتر از اینکه در فضای اجتماعی بیرونی و حقیقی زندگی کنند، در شبکه‌های اجتماعی زندگی می‌کنند و گاهی به دوستانی که در شبکه‌های اجتماعی دارند، بسیار نزدیک‌تر از افرادی هستند که در فضای حقیقی حضور دارند. یعنی در حال حاضر، زندگی اول افراد، رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی شده است و نشان می‌دهد که رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی چقدر می‌توانند در شخصیت و ساختار فردی و اجتماعی افراد مؤثر باشند.

 

 

تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر ارزش‌گذاری و سبک زندگی در دنیای امروز به یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره تبدیل شده و یکی از مواردی که در شبکه‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد، ارزش‌گذاری است. در این فضا، فرآیند ارزش‌گذاری از طریق لایک‌ها، بازدیدها و تعاملات دیگر شکل می‌گیرد، به‌عبارتی، اگر فردی سبکی از زندگی را ارائه دهد، این سبک زندگی مورد ارزیابی و ارزش‌گذاری قرار می‌گیرد. بلاگرها، افراد شاخص در این رسانه‌ها هستند که بیشترین لایک و بازدید را دارند و به‌عنوان الگوهایی برای دیگران عمل می‌کنند که این سازوکار باعث می‌شود افراد به‌طور خودآگاه و ناخودآگاه نسبت به موضوعات مختلف، صفات، ادبیات و باورهای خاصی سوق داده شوند.

 

آنچه در شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان ارزش مطرح می‌شود، می‌تواند هم خطر و تهدید و هم فرصت باشد. اگر حضور فعال در این شبکه‌ها داشته باشیم، می‌توانیم از آنها به‌عنوان وسیله‌ای برای بیان ارزش‌های درست، باورهای صحیح و رفتارهای مناسب استفاده کنیم که فرصت تلقی می‌شود، اما اگر حضور ما منفعلانه باشد و تحت تأثیر فضای غالب قرار بگیریم، می‌تواند تهدید باشد، زیرا ممکن است ارزش‌ها و باورهای جوانان ما را تغییر دهد و سبک زندگی‌شان دستخوش تغییراتی شود که با اصول اسلامی سازگار نیست و این وضعیت به‌ویژه برای جوانان و نوجوانان نگران‌کننده است، زیرا آنها ممکن است در دنیایی زندگی کنند که تحت تأثیر رسانه‌های اجتماعی قرار دارد.

 

 

با توجه به این شرایط، نمی‌توان استفاده از رسانه‌های نوین را نفی و نهی کرد، اما همان‌طور که حدود دهه 70 گفته می‌شد مثلاً فردی که با رایانه آشنا نیست، سواد کافی ندارد، اگر بخواهیم این سخن را در عصر حاضر به‌روز کنیم باید بگوییم کسی که با رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی آشنا نیست و نتواند به‌درستی از آنها استفاده کند، نیز سواد کافی ندارد. این رسانه‌ها به‌طور فزاینده‌ای در زندگی‌های ما نفوذ کرده‌اند و به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا، بسیاری از فعالیت‌ها و ارتباطات حقیقی و حضوری به فضای مجازی منتقل شده است، بنابراین نمی‌توانیم استفاده از رسانه‌های اجتماعی را نهی کنیم، بلکه باید مدیریت و به تعبیر دینی نیت‌ها، اهداف و برنامه‌های خود را بازبینی کنیم.

 

حضور در شبکه‌های اجتماعی باید با هدف و برنامه‌ریزی همراه باشد و یکی از صاحب‌نظران در این حوزه تأکید کرد که حضور در شبکه‌های اجتماعی باید با ضرورت و مأموریت باشد، در غیر این صورت، احتمالاً با خسارت‌هایی همراه خواهد بود.

 

به‌عنوان یک طلبه علوم دینی به افراد توصیه می‌کنم که نفی حضور در شبکه‌های اجتماعی نکنند، بلکه باید برنامه‌ای برای حضور آگاهانه داشته باشند. گام اول برای مدیریت حضور در رسانه‌های اجتماعی این است که به صورت آگاهانه وارد این فضا شویم، درک درستی از فرهنگ‌ها و ارزش‌های دینی خود پیدا کنیم و مطالعاتی در این زمینه داشته باشیم، همچنین، باید از تأثیرات این شبکه‌ها آگاه و مراقب باشیم که تحت تأثیر فضای غالب قرار نگیریم و خود را بازیابی کنیم.

 

در نهایت، حضور در رسانه‌های اجتماعی واقعیتی انکارناپذیر است که باید با آگاهی و مدیریت صحیح همراه باشد و با اتخاذ چنین رویکردی، می‌توانیم از فرصت‌ها بهره‌برداری کنیم و تهدیدها را به حداقل برسانیم. حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند فرصتی برای بیان ارزش‌های درست، باورهای صحیح و رفتارهای مناسب باشد، اما اگر این حضور منفعلانه باشد و فرد تحت تأثیر فضای غالب قرار گیرد، ممکن است تهدیدی جدی به‌شمار آید. در حال حاضر، ارزش‌ها و باورهای جوانان در این فضا در حال تغییر است و سبک زندگی آن‌ها به گونه‌ای دگرگون شده که گویی در دنیای دیگری زندگی می‌کنند. نوجوانان و جوانان نسل جدید تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی قرار دارند و این شبکه‌ها به نوعی بر آن‌ها حکمرانی می‌کنند.