سالمندی جمعیت از مهم‌ترین چالش‌های آینده کشور است
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی گفت: از مهم‌ترین چالش‌های آینده کشور مبحث سالمندی جمعیت است. امید به زندگی در ایران از حدود ۵۷ سال در زمان انقلاب به حدود ۷۶ سال رسیده و در نتیجه، دوره سالمندی افراد بسیار طولانی شده است و اکنون یک‌سوم عمر انسان‌ها بعد از بازنشستگی سپری می‌شود که اگرچه این موضوع نشان‌دهنده موفقیت نظام سلامت است، اما سالمندی جمعیتی بی‌برنامه می‌تواند فشار زیادی بر سیستم‌های بهداشتی، درمانی و اقتصادی وارد کند.
مهدی برجی، مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی در خصوص اقدامات این سازمان اظهار کرد: سازمان بهزیستی جمهوری اسلامی ایران، بزرگ‌ترین و معتبرترین نهاد حمایتی کشور، با حضور فعال و پوشش گسترده در سراسر استان‌ها و شهرها، خدمات متنوع، تخصصی و ارزشمندی را در حوزه‌های اجتماعی، توانبخشی، پیشگیری و حمایتی ارائه می‌دهد و هرچند عملکرد گسترده آن بر هیچ‌کس پوشیده نیست، اما هنوز به‌درستی در ذهن جامعه تصویر نشده و بخش مهمی از خدمات آن به‌ویژه در حوزه‌های پیشگیری، ژنتیک، مشاوره، آموزش و فرهنگ‌سازی از دید مردم پنهان مانده است.وی ادامه داد: به‌طور مثال در خراسان رضوی، بیش از ۵۶۲ هزار نفر تحت پوشش دائم خدمات بهزیستی قرار دارند که این عدد عظیم نشان می‌دهد دامنه فعالیت‌های سازمان بسیار فراتر از خدمات به معلولان است. در حال حاضر بیش از ۱۷۰ خدمت ویژه از جمله مشاوره ژنتیک، آموزش و مشاوره ازدواج، توانبخشی جسمی و ذهنی، نگهداری، اشتغال، ازدواج، فرزندآوری و حمایت از سالمندان، خانواده‌های بی‌سرپرست، کودکان کار و زنان آسیب‌دیده در چرخه فعالیت این مجموعه قرار دارد. بر خلاف تصور عموم که فکر می‌کنند بیشترین فعالیت بهزیستی در حوزه معلولیت است، کمتر از ۲۰ درصد از خدمات آن مختص افراد دارای معلولیت می‌باشد.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی بیان کرد: سازمان بهزیستی قبل از تولد افراد مسئولیت‌های خود را آغاز می‌کند. در حال حاضر بیش از ۸۰ مرکز مشاوره و آزمایشگاه ژنتیکی با این سازمان همکاری می‌کنند و این خدمات پیشگیرانه که اغلب در نگاه عموم پنهان می‌ماند تهدیدات ژنتیکی را شناسایی کرده و با مشاوره مناسب موجب کاهش زاد و ولد نوزادان معلول یا مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی می‌شود. سازمان، حمایت خود را علاوه بر افراد دارای معلولیت، به گروه‌های دیگر نیز ارائه می‌دهد، از جمله بی‌سرپرستان و بدسرپرستان، افراد با مشکلات اجتماعی و اقتصادی، معتادان بهبود یافته، زنان تنها یا آسیب‌دیده، افراد دارای اختلالات روانی و سایر کسانی که نیازمند حمایت هستند و این حمایت‌ها شامل فراهم آوردن زمینه تحصیل، اشتغال، ازدواج، فرزندآوری، توانبخشی، مراقبت در منزل یا مراکز شبانه‌روزی است.
وی اظهار کرد: بهزیستی پس از انقلاب و در خرداد ۱۳۵۹ توسط شهید دکتر فیاض‌بخش تأسیس شد و ۱۶ مسئولیت اولیه داشت. تا آن زمان، تنها ۱۶ نهاد خیریه کوچک تحت کنترل فعالیت می‌کردند که هیچ‌کدام بار خدمات جامع اجتماعی را بر دوش نمی‌کشیدند و اکنون در سال ۱۴۰۴، سازمان بهزیستی نزدیک به ۱۷۰ خدمت را ارائه می‌دهد که بخش بزرگی از آن‌ها از طریق شرکای غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد اجرا می‌شوند، به‌عنوان نمونه در خراسان رضوی تنها حدود ۱۳۰۰ نفر پرسنل رسمی در آن مشغول‌اند، در صورتی‌که برای ارائه کامل خدمات نیاز به ۱۰ برابر نیروی انسانی داریم و سالانه سه تا پنج درصد از این نیروها بازنشسته می‌شوند، به طوری‌که در سال جاری ۵۸ نفر بازنشسته شده‌اند.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی در خصوص آمار معلولیت‌ها در استان بیان کرد: از ۵۶۲ هزار نفر تحت پوشش، ۱۹۳ هزار نفر دارای معلولیت هستند و در این میان ۶۲ هزار و ۹۹۳ نفر دارای معلولیت جسمی و حرکتی هستند که خود به دو گروه تقسیم می‌شوند: معلولیت نورولوژیک (فلج مغزی) حدود ۳۱ هزار و ۹۴۸ نفر که این مورد از زمان تولد وجود داشته و درمان‌پذیر نیست و معلولیت‌های جسمی اکتسابی (پس از تولد و معمولاً در اثر سانحه)، حدود ۳۱ هزار و ۴۵ نفر که در آن مغز سالم است و تنها بدن تحت تأثیر قرار گرفته است.
برجی در ادامه گفت: در حوزه ناتوانی ذهنی، حدود ۲.۵ درصد از مردم دچار مشکلات هوشی هستند و به عبارت دیگر هوشبری آن‌ها زیر ۷۰ است. این افراد به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ هوشبر بین ۵۵ تا ۷۰ که توانایی خواندن، نوشتن و مهارت‌های روزمره مانند مسواک زدن را دارند و بسیاری مثل افراد سندروم داون در این دسته قرار می‌گیرند، هوشبر زیر ۵۰ که قادر به انجام مفاهیم ساده، تکلم یا تغذیه مستقل نیستند و هوشبر زیر ۴۰ که اغلب در سطح زندگی نباتی قرار دارند که در استان حدود ۷۰۰۰ نفر از این افراد در مراکزی مانند همدم و فیاض‌بخش نگهداری می‌شوند.
وی ادامه داد: افزون بر این، در استان حدود ۴۵ هزار کودک کم‌توان ذهنی تحت پوشش قرار دارند. در مورد اوتیسم هم باید گفت که گرچه تعداد ثبت‌شده حدود ۳۵۳۷ نفر است، اما احتمالاً آمار واقعی بسیار بالاتر است. مسئله‌ای که با آن مواجهیم، تشخیص دیرهنگام است و در ایران معمولاً تشخیص بعد از سه سالگی صورت می‌گیرد، در حالی که در کشورهای پیشرفته مانند ژاپن این بازه سنی بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی است و بهزیستی سعی دارد با لوازم مشاوره ژنتیکی و شناسایی زودهنگام از بار این اختلال بکاهد.
مدیرکل بهزیستی استان خراسان رضوی اظهار کرد: در حوزه کاهش برخی معلولیت‌ها نیز موفق عمل کرده‌ایم و با افزایش آگاهی خانواده‌ها، توسعه خدمات ژنتیک رایگان پیش از ازدواج، آزمایش در گروه‌های در معرض خطر و پیشگیری تخصصی، کاهش معناداری در تولد کودکان دارای مشکلات مادرزادی مانند ناشنوایی، نابینایی و عقب‌ماندگی ذهنی مشاهده شده است. بخشی از معلولیت‌ها اما در حال افزایش‌اند: ضایعات نخاعی و قطع عضو و آسیب‌های مغزی ناشی از تصادفات، به دلیل ضعف ایمنی جاده‌ای و وسایل نقلیه نامناسب، در کشور ما رو به رشد هستند و آماری که ارائه می‌شود تنها تصادفات رسمی را در بر‌می‌گیرد و واقعیت به مراتب بدتر است، هم‌چنین مشکل رو به گسترش و نگران‌کننده اوتیسم است که نیازمند فرهنگ‌سازی، امکانات تشخیصی زودهنگام و بسترسازی آموزشی است و تنها با این روش می‌توان از تحمیل هزینه‌های سنگین آینده و افزایش فشارهای روانی و اقتصادی بر جامعه جلوگیری کرد.
برجی بیان کرد: از مهم‌ترین چالش‌های آینده کشور مبحث سالمندی جمعیت است. امید به زندگی در ایران از حدود ۵۷ سال در زمان انقلاب به حدود ۷۶ سال رسیده و در نتیجه، دوره سالمندی افراد بسیار طولانی شده است و اکنون یک‌سوم عمر انسان‌ها بعد از بازنشستگی سپری می‌شود که اگرچه این موضوع نشان‌دهنده موفقیت نظام سلامت است، اما سالمندی جمعیتی بی‌برنامه می‌تواند فشار زیادی بر سیستم‌های بهداشتی، درمانی و اقتصادی وارد کند. در حال حاضر حدود ۱۰ درصد جمعیت کشور بالای ۶۰ سال هستند، اما این گروه ۵۰ درصد تخت‌های بیمارستانی را اشغال می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰ این سهم جمعیتی به بیش از ۳۰ درصد برسد.
وی ادامه داد: سؤال اصلی این است که چه نوع ساختاری برای مراقبت از سالمندان باید شکل بگیرد. امروز بیشتر خانواده‌ها سالمندان را در خانه نگه می‌دارند، اما کاهش تعداد فرزندان، مهاجرت جوانان و فشارهای اقتصادی، نگهداری سنتی را ناممکن کرده است، بنابراین، توسعه مراکز تخصصی سالمندان، خدمات پرستاری در منزل، باشگاه‌های اجتماعی و مناسب‌سازی شهری ضروری است و هزینه‌های سلامتی (دارو، درمان، مراقبت)، اقتصادی و روانی این قشر باید مورد توجه قرار گیرد.
برجی گفت: در پاسخ به این چالش بزرگ، سازمان بهزیستی با تشکیل شورای سالمندان ملی و استانی، اکنون شوراهایی با حضور استانداران و ۱۷ دستگاه اجرایی در سطح استان‌ها شکل داده و هدف این شوراها تدوین سیاست‌ها، هماهنگ‌سازی نهادهای مختلف و افزایش آگاهی عمومی برای مواجهه هوشمندانه با سالمندی است. شهرداری‌ها، دانشگاه‌های علوم پزشکی، نیروهای امدادی و وزارتخانه‌های مختلف موظف‌اند در حوزه‌های خدماتی و فرهنگی سالمندی همکاری کنند تا بتوان کیفیت زندگی این گروه را حفظ کرد.
