استقامت و پایداری بزرگ‌ترین درس صلح امام حسن(ع) است

سالروز شهادت امام حسن مجتبی(ع)، فرصتی است برای تأملی دوباره در سیره‌ کریم اهل‌ بیت(ع) و مظلوم‌ترین چهره‌ تاریخ اسلام. امامی که در اوج حلم و بردباری، سنگین‌ترین رنج‌ها را بر دوش کشید و برای حفظ کیان امت اسلامی، از حق مسلم خویش گذشت. این روز، نه تنها یادآور غربت امام حسن(ع) است، بلکه نشان‌دهنده‌ عمق مظلومیت اهل‌ بیت(ع) در برابر جهل و خیانت کوفیان و توطئه‌های امویان نیز است. بازخوانی حیات پرفراز و نشیب این امام همام، راهی برای فهم بهتر حقیقت اسلام و رسالت اهل‌ بیت(ع) در هدایت امت است. از این‌رو، خبرنگار ایکنا از خراسان‌رضوی با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی واعظ موسوی، پژوهشگر دینی گفت‌وگویی کرده است که در ادامه می‌خوانیم:

 

امام حسن مجتبی(ع) در منظومه‌ اهل‌ بیت(ع) جایگاهی رفیع و یگانه دارند. هرچند تمام ائمه نور واحدند، اما جلوه‌های این نور در هر امام، متناسب با شرایط تاریخی و اجتماعی عصر ایشان متجلی شده است. رهبر معظم انقلاب با طرح مفهوم «انسان ۲۵۰ ساله»، مجموعه‌ امامت را همچون یک موجود زنده و پیوسته معرفی می‌کنند که امام حسن(ع) در بخشی از این مسیر، نقش خود را ایفا کرده‌اند.

 

ایشان در دوره‌ای زیستند که اقتضا می‌کرد هم در میدان نبرد حاضر باشند و هم در میدان صلح و در جهاد فرهنگی و همچنین در تربیت اجتماعی. جلوه‌های برجسته‌ای از کرامت، حلم، عقلانیت و عرفان در شخصیت امام حسن(ع) نمایان است. از جمله ویژگی‌هایی که کمتر به آن توجه شده، عبادت عاشقانه‌ ایشان است، برای نمونه، روایت شده است که حدود 20 مرتبه پیاده به حج رفتند که نشان‌دهنده‌ عمق بندگی و خلوص ایشان در عشق به خداست، همچنین، مواسات و گذشت ایشان در تقسیم دارایی با فقرا از نشانه‌های برجسته‌ بزرگواری و ایمان عملی ایشان است.

 

صلح امام حسن(ع) صلحی تحمیلی از سر ضعف نبود، بلکه صلحی شکوهمند بود که از درایت، تدبیر و کرامت درونی امام حکایت داشت. در آن دوره، شرایط اجتماعی به‌گونه‌ای بود که جامعه‌ اسلامی دچار سستی، دنیاطلبی و ضعف روحی شده بود و برخی از یاران امام(ع)، توان ایستادگی در برابر دشمن را از دست داده بودند و اگر مقاومت عمومی ادامه داشت، امام(ع) به‌هیچ‌وجه مجبور به صلح نمی‌شدند.

 

پس از صلح، برخی با طعن و زخم‌زبان، امام(ع) را «مذل المؤمنین» خواندند، اما ایشان با حلم و منطق، به آنان پاسخ دادند که این شما بودید که از مقاومت عقب نشستید. با این حال، امام حسن(ع) با هوشمندی تمام، صلح‌نامه‌ای تنظیم کردند که به‌ مرور، نفاق و بی‌وفایی معاویه را برای امت اسلامی آشکار کرد. معاویه به هیچ‌ یک از مفاد صلح‌نامه پایبند نماند و همین، چهره‌ واقعی او را رسوا کرد.

 

در نتیجه، هرچند امام(ع) از صحنه‌ خلافت ظاهری کنار رفتند، اما هم عزت اهل‌ بیت(ع) را حفظ کردند و هم چهره‌ منافقانه‌ دشمن را برای تاریخ و جامعه برملا کردند. این صلح، زمینه‌ساز بیداری و بصیرت در امت شد و دستاوردی بزرگ برای آینده‌ اسلام رقم زد.

 

 

درس بزرگ صلح امام حسن(ع) برای امروز ما، لزوم استقامت و پایداری است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا؛ تنها گفتن اینکه خداوند پروردگار ماست، کافی نیست و باید بر این باور پایداری و ایستادگی کرد»؛ نماز، دعا و مناسک بخشی از دین است، اما تا زمانی که با مقاومت همراه نباشد، نمی‌تواند پیروزی را تضمین کند. اسلام، مکتبی است که مؤمنان آن از مرگ نمی‌هراسند، بلکه شهادت را دروازه‌ای برای وصال به پروردگار می‌دانند. پیامبر اسلام(ص) نیز از این بیم داشتند که امت اسلامی دچار سستی و دنیاپرستی شود و همین ضعف درونی، زمینه‌ساز سلطه‌ دشمنان شود.

 

اگر مسلمانان از خستگی، ترس و دلبستگی به دنیا عبور کنند و با روحیه‌ای مقاوم و عزتمند در مسیر دین الهی گام بردارند، شکست‌ناپذیر خواهند بود. قرآن وعده داده است: «إِن تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ؛ اگر خدا را یاری کنید، خدا نیز شما را یاری خواهد کرد»؛ بنابراین، پیروزی نهایی از آنِ مردمانی است که استقامت و ایستادگی را فراموش نمی‌کنند.