نگاه امام سجاد (ع) به سنت ابتلا در زندگی

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن کریم، امروز 12 مردادماه، در نشست مجازی با موضوع «طلب ابتلا برای تعالی در پرتوی تربیت الهی برای جاودانگی به بیان دیبای امام سجاد(ع)»، اظهار کرد: انسان‌هایی که با نگاه الهی به زندگی می‌نگرند، مانند ذوات مقدسه‌ی محمد و آل محمد(ص) و اولیای الهی، فراتر از ظاهر روزمرگی‌ها حرکت می‌کنند. در نگاه آنان، حیات محدود به زمان حال نیست؛ بلکه دیروز، امروز و فردا، همگی در برابر دید حق‌تعالی حاضر و روشن‌اند. این نگاه، زمینه‌ساز نوعی زیستن است که در آن همه لحظات معنا و جهت دارند و هیچ بخشی از زندگی از توجه الهی بیرون نمی‌ماند.

وی ادامه داد: در فرازی از دعاهای امام سجاد(ع) آمده است: «اللَّهُمَّ إِنْ كَانَتِ الأَيَّامُ فِي عَافِيَةٍ». امام می‌فرمایند: اگر قرار باشد عافیت دنیا، آن هم در دنیایی که فانی است و همچون سراب زودگذر، نصیب من شود اما مرا از آن نعمت‌های ابدی محروم کند، آن را نمی‌خواهم. ترجیح می‌دهم بلا بکشم، سختی ببینم، در مسیر پرنشیب و فراز دنیا گام بردارم، اما در نهایت بهره‌مند از عنایات همیشگی خداوند باشم.

انصاری بیان کرد: امام سجاد(ع) به‌صراحت از خدا می‌خواهند در زندگی‌شان سراسر آسایش نباشد؛ زیرا می‌دانند سنت الهی در دنیا، سنت ابتلا است. در نهج‌البلاغه نیز امیرالمؤمنین(ع) دنیا را «دار بلاء» معرفی کرده‌اند. ما در زندگی دنیایی، عموماً به‌دنبال حاشیه امن هستیم؛ آرامش در جسم، سلامتی کامل، رفاه مالی، و اخباری خوشایند. اما اینچنین زندگی‌ای واقع‌گرایانه نیست.

صاحب تفسیر مشکاة افزود: همان‌طور که خداوند شب و روز، سردی و گرمی، فراز و فرود را در طبیعت قرار داده است، در نظام تربیتی خود نیز زندگی انسان‌ها را ترکیبی از راحتی و سختی، عافیت و بلا، شادی و اندوه قرار داده است. انسانی که غم و شادی را نچشیده باشد، انسان کامل نیست. شادی بی‌غم، همانند روشنایی بی‌تاریکی است. سوز و ساز، غم و نشاط، قبض و بسط، همگی اجزای سازنده‌ شخصیت انسان‌ هستند. امام سجاد(ع) زندگی همراه با بلا را می‌پسندند؛ زیرا این ابتلائات عامل رشد، شکوفایی و شکل‌گیری هویت انسان است.

وی تصریح کرد: قرآن می‌فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛ خداوند بندگان خود را با ترس، گرسنگی، کاهش مال و جان و میوه‌ها می‌آزماید». تربیت الهی، تربیتی «گلخانه‌ای» نیست؛ بلکه خداوند با قرار دادن انسان در امواج زندگی، او را پرورش می‌دهد. درست مانند موج‌هایی که به ساحل می‌کوبند و سنگ‌ها را می‌سازند، وجود انسان نیز در زیر فشارها و تلاطم‌ها شکل می‌گیرد. همان‌طور که در شعری آمده است: ما زنده به آنیم که آرام نگیریم/ موجیم که آسودگی ما عدم ماست.

انصاری با اشاره به اینکه خانواده‌هایی که فرزندان خود را تنها در ناز و نعمت پرورش می‌دهند، فرزندانی تربیت می‌کنند که فردا در جامعه یا خانواده تاب تحمل سختی و ناکامی را ندارند، ادامه داد: آن‌ها نه زندگی موفقی خواهند داشت و نه مسئولیت‌پذیری اجتماعی خواهند یافت. سنت تربیتی خداوند، هدفی جز آماده‌سازی ما برای ابدیت ندارد. طبیعی است که نفس ما با بلا و سختی سازگاری نداشته باشد. اما امام سجاد(ع) می‌فرمایند: خدایا، نکند زندگی‌ام سراسر راحتی باشد و به‌واسطه‌ آن، از رشد واقعی دور بمانم.

صاحب تفسیر مشکاة گفت: در روایات فراوانی از اهل‌ بیت(ع) آمده است که محبوب‌ترین بندگان خدا، بیشترین ابتلائات را دارند. امام باقر(ع) می‌فرمایند: «أَشَدُّ النَّاسِ بَلاءً الأَنْبِياءُ ثُمَّ الأَوْصِياءُ ثُمَّ الأَمْثَلُ فَالأَمْثَلُ؛ بیشترین بلایا برای پیامبران است، سپس برای اوصیای آنان و پس از آن برای کسانی که شبیه ایشان‌اند».

وی در پایان افزود: امام صادق(ع) نیز می‌فرمایند: خداوند بندگانی دارد که به‌محض نزول نعمتی از آسمان، آن را از آن‌ها بازمی‌گرداند، اما بلایا را ابتدا بر آنان نازل می‌کند. اینان خالص‌ترین بندگان خداوند هستند. در حدیث دیگری آمده است: اگر مؤمن بداند که در برابر سختی‌هایی که تحمل کرده، چه پاداشی در آخرت دارد، آرزو می‌کند که در دنیا بدنش با قیچی قطعه‌قطعه شود و در نهایت، امام صادق(ع) می‌فرمایند: «إِنَّ فِي اَلْجَنَّةِ لَمَنْزِلَة لاَ يَبْلُغُهَا عَبْدٌ إِلاَّ بِبَلاَءٍ فِي جَسَدِهِ؛ در بهشت جایگاه‌هایی هست که هیچ‌کس به آن‌ها نمی‌رسد، مگر با ابتلایی که در جسمش تحمل کرده است».